Σε όλη τη διάρκεια του 2014, τα ρωσικά κρατικά ελεγχόμενα μέσα ενημέρωσης καλλιέργησαν αφηγήσεις παραπληροφόρησης για επικείμενες ή ακόμη και συνεχιζόμενες θηριωδίες κατά του πληθυσμού στο Ντονμπάς. Όλα αυτά προφανώς σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί και να συντηρηθεί ένα casus belli, που τελικά αποτέλεσε και το πρόσχημα για την στρατιωτική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022. Σε προηγούμενο άρθρο, εξετάσαμε και καταρρίψαμε επτά από τους πιο διαδεδομένους και επικίνδυνους μύθους σχετικά με την Ουκρανία. Όμως, υπάρχουν και μερικοί ακόμη. Ακολουθεί μια επισκόπηση ορισμένων από τις πιο εξέχουσες αφηγήσεις παραπληροφόρησης υπέρ του Κρεμλίνου που χρησιμοποιήθηκαν ως πρόσχημα για την στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας.
Μύθος 1: Οι ουκρανικές δυνάμεις πρόκειται να εξαπολύσουν μια μεγάλη επίθεση στο Ντονμπάς
Τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης εντατικοποίησαν τους ισχυρισμούς κατά της Ουκρανίας για μυστικές επιθέσεις. Αυτοί κορυφώθηκαν με συγχρονισμένα και σχεδόν πανομοιότυπα μηνύματα βίντεο, που φέρεται να έχουν δημιουργηθεί δύο ημέρες νωρίτερα από τους ηγέτες των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία μαχητών στη λεγόμενες αυτόνομες δημοκρατίες του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ. Τα μηνύματα αυτά καλούσαν σε μαζική εκκένωση (μάλλον διατεταγμένη μετεγκατάσταση) προς τη Ρωσία. Χρησιμοποιώντας τον όρο εκκένωση, οι τοπικοί μαχητές προσπαθούν να παρουσιάσουν τις ενέργειές τους ως ανθρωπιστικές, ενώ πραγματοποιείται ξεριζωμός των αμάχων από τα σπίτια τους και την καθημερινή τους ζωή. Οι ισχυρισμοί των ρωσικών κρατικών μέσων ενημέρωσης για 700.000 άτομα υπό εκκένωση υποδηλώνουν ένα είδος παραλληλισμού με τον πόλεμο στο Κοσσυφοπέδιο. Το γεγονός όμως είναι ότι η Ουκρανία δεν σχεδίαζε επιθετικές ενέργειες. Όλες οι δραστηριότητες στην περιοχή του Ντονμπάς ήταν αμυντικού χαρακτήρα.
Μύθος 2: Η Ουκρανία σχεδιάζει να οργανώσει ή να πραγματοποιήσει τρομοκρατική επίθεση στο Ντονμπάς ή στη Ρωσία, με πολλές απώλειες μεταξύ του άμαχου πληθυσμού
Οι ισχυρισμοί αυτού του τύπου εμπίπτουν στην κατηγορία των λεγόμενων αφηγήσεων για επιχειρήσεις με «ψεύτικη σημαία», όπου η Ουκρανία κατηγορείται ότι είτε σκηνοθετεί είτε διεξάγει τρομοκρατικές επιθέσεις. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν και σενάρια για σχέδια ανατίναξης επικίνδυνων βιομηχανικών εγκαταστάσεων, διοικητικών κτιρίων στο Ντονέτσκ, καθώς και αναφορές σε «Πολωνούς μισθοφόρους». Ένα σταθερό σύμπτωμα μεταξύ των διαφόρων ισχυρισμών είναι η περιβόητη έλλειψη κάθε είδους αξιόπιστων αποδείξεων. Κανένας ανεξάρτητος παρατηρητής δεν μπόρεσε να επαληθεύσει τους ισχυρισμούς. Δεν εμφανίζονται αξιόπιστοι μάρτυρες. Αυτό περιλαμβάνει την ευρέως γνωστή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έκρηξη αυτοκινήτου στο Ντονέτσκ στις 18 Φεβρουαρίου 2022, όπου ένας δημοσιογράφος της ρωσικής κρατικά ελεγχόμενης τηλεόρασης παρουσιάστηκε να στέκεται δίπλα σε ένα κατακρεουργημένο αυτοκίνητο, χωρίς να υπάρχει καμία αξιόπιστη ιατροδικαστική έρευνα στον ορίζοντα. Μια παρόμοια ιστορία, για εκρήξεις παρατημένων εμπορευματοκιβωτίων με υγρές ουσίες, στερείται εξίσου τεκμηρίωσης. Οι ισχυρισμοί από πηγές προσκείμενες στο Κρεμλίνο σχετικά με υποτιθέμενες ουκρανικές τρομοκρατικές επιθέσεις, εντάθηκαν μετά από αναφορές των διεθνών μέσων ενημέρωσης, οι οποίες βασίστηκαν σε δημοσίως κοινοποιημένες πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών, που ανέφεραν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να οργανώσει μια ψεύτικη τρομοκρατική επίθεση για να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία. Τα φιλοκρεμλινικά μέσα ενημέρωσης έχουν επίσης ισχυριστεί ότι η Ουκρανία κυβερνάται από «χούντα» και ότι «εκπαίδευε τρομοκράτες» για επιχειρήσεις στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Δεν υπήρξαν στοιχεία που να υποστηρίζουν οποιονδήποτε από αυτούς τους ισχυρισμούς.
REUTERS/Alexander Ermochenko
Μύθος 3: Η Ουκρανία διεξάγει γενοκτονία κατά του ρωσόφωνου πληθυσμού στα ανατολικά
Κατηγορώντας την ουκρανική κυβέρνηση για το πιο επαίσχυντο από τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, το Κρεμλίνο όχι μόνο προσπαθεί να παρουσιάσει το Κίεβο ως τον χειρότερο από τους κακοποιούς, αλλά και καταχράται τον όρο που ορίζεται σαφώς στη Σύμβαση του ΟΗΕ για την «πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας», που υιοθετήθηκε το 1948 (την οποία η τότε Σοβιετική Ένωση καθυστέρησε χαρακτηριστικά να υπογράψει, διαφωνώντας με το περιεχόμενο του όρου). Τέτοιοι ισχυρισμοί έχουν αναμφισβήτητα καταρριφθεί, μεταξύ άλλων και από ανεξάρτητα ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Καμία από τις πολλαπλές εκθέσεις για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουκρανία, οι οποίες δημοσιεύονται τακτικά από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ή τις εκθέσεις της Ειδικής Αποστολής Παρακολούθησης του ΟΑΣΕ δεν προσεγγίζουν καν την αναφορά σε γενοκτονία στην Ουκρανία. Όλα αυτά τα χρόνια, τα φιλοκρεμλινικά μέσα ενημέρωσης έχουν χρησιμοποιήσει τη λέξη γενοκτονία κατά κόρον, για να περιγράψουν πράγματα που δεν έχουν καμία σχέση με μεγάλης κλίμακας παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπονομεύοντας έτσι τον ίδιο τον όρο του διεθνούς δικαίου.
Μύθος 4: Η Ουκρανία θα χρησιμοποιήσει χημικά και άλλα απαγορευμένα όπλα εναντίον αμάχων στο Ντονμπάς. Οι ΗΠΑ σχεδιάζουν μια επίθεση με χημικά όπλα, με ψεύτικη σημαία, στην περιοχή
Η Ουκρανία δεν έχει ποτέ παράγει, αποθηκεύσει ή χρησιμοποιήσει χημικά όπλα. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης υπογράψει τη σύμβαση για τα χημικά όπλα και δεν τα χρησιμοποιούν. Τα φιλοκρεμλινικά μέσα ενημέρωσης έχουν επίσης κατηγορήσει τον ουκρανικό στρατό ότι χρησιμοποίησε πυρομαχικά λευκού φωσφόρου, που απαγορεύονται από τη Σύμβαση της Γενεύης, ενώ κανάλια του Telegram που συνδέονται με τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες διέδωσαν φήμες για αυτοσχέδιες ραδιενεργές βόμβες. Τέτοιες ψευδείς αφηγήσεις προωθούνται για να προκαλέσουν φόβο και να λειτουργήσουν ως πυροκροτητές συναισθημάτων, δυσφημίζοντας τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Τα μέσα ενημέρωσης που πρόσκεινται στο Κρεμλίνο έχουν μακρά ιστορία διαστρέβλωσης των γεγονότων σχετικά με τα χημικά όπλα, περιλαμβανομένης της άρνησης των επιθέσεων με χημικά όπλα από το συριακό καθεστώς. Έχουν επίσης συμβάλει στην απόκρυψη των γεγονότων σχετικά με την πραγματική χρήση χημικών όπλων από τη Ρωσία στην απόπειρα δολοφονίας του Αλεξέι Ναβάλνι και στη δηλητηρίαση στο Σάλσμπερι.
Μύθος 5: Ο ουκρανικός στρατός διαπράττει φρικαλεότητες στο Ντονμπάς
Οι ισχυρισμοί για τις λεγόμενες θηριωδίες στο Ντονμπάς είναι συγκλονιστικοί και μερικές φορές συμπληρώνονται με φρικιαστικές εικόνες από τη ρωσική prime-TV. Ωστόσο, στερούνται σημαντικά αξιόπιστων λεπτομερειών. Με τους συνεχείς περιορισμούς στις μετακινήσεις της Ειδικής Αποστολής Παρακολούθησης του ΟΑΣΕ, δεν υπάρχει καμία δυνατότητα για ανεξάρτητους παρατηρητές να διερευνήσουν τους ισχυρισμούς. Τα φιλοκρεμλινικά μέσα ενημέρωσης έχουν χρησιμοποιήσει άκρως συναισθηματικά και κατασκευασμένα μηνύματα για να υποκινήσουν κατά των Ουκρανών το μίσος και τον φόβο, ιδίως μεταξύ του εγχώριου ρωσικού κοινού. Μετά το διαβόητο κατασκεύασμα για ένα «σταυρωμένο αγόρι», που κυκλοφόρησε από αυτά το 2014, υπήρξαν ισχυρισμοί ότι οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις διοργάνωναν «ανθρώπινα σαφάρι», όπου πλούσιοι Δυτικοί θα μπορούσαν δήθεν να αγοράσουν το δικαίωμα να σκοτώνουν αμάχους στο Ντονμπάς. Παρόμοιοι ισχυρισμοί για υποτιθέμενα «σαφάρι ελεύθερων σκοπευτών» διατυπώθηκαν μόλις τον Φεβρουάριο του 2022. Την άνοιξη του 2021, τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης προώθησαν έντονα την ιστορία ενός 4χρονου αγοριού στο Ντονμπάς που φέρεται να σκοτώθηκε από ουκρανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος. Σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, ο λόγος του θανάτου του ήταν εντελώς διαφορετικός. Τέτοια μηνύματα παραπληροφόρησης συνδέονται στενά με μια εξέχουσα αφήγηση παραπληροφόρησης για τη «ναζιστική» Ουκρανία, που καλλιεργείται τόσο από προσωπικότητες των ρωσικών μέσων ενημέρωσης, όσο και από Ρώσους αξιωματούχους.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ουκρανία: Ο πόλεμος ξεκίνησε πριν από 100 χρόνια…
