Τους τελευταίους εννέα μήνες, στους τίτλους των ειδήσεων κυριαρχούσαν ερωτήματα σχετικά με το ρόλο της Ρωσίας στο «χακάρισμα» των αμερικανικών εκλογών. Στις 5 Ιανουαρίου 2017, ο James Clapper, τότε διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, δήλωσε στην Επιτροπή Ένοπλων Δυνάμεων της Γερουσίας ότι “οι Ρώσοι έχουν μακρά ιστορία παρέμβασης στις εκλογές. … Αυτό ξεκινά από τη δεκαετία του ’60, από την ακμή του Ψυχρού Πολέμου. » Συνέχισε χαρακτηρίζοντας τη ρωσική παρέμβαση στις εκλογές του 2016 «άνευ προηγουμένου». Από ορισμένες απόψεις – ως προς την κλίμακα και τον αντίκτυπο των κατηγοριών- ισχύουν τα λεγόμενα του Clapper . Κατά μια άλλη άποψη ωστόσο, είναι μια αναδρομή σε ένα παίγνιο 80 ετών.
Ο ρόλος των υπηρεσιών πληροφοριών της Ρωσίας στις εκλογές του 2016 αντιπροσωπεύει την αναβίωση των σοβιετικών προσπαθειών που προηγήθηκαν του Ψυχρού Πολέμου. Οι «ψεύτικες ειδήσεις» και η οικονομική βοήθεια προς τους υποψηφίους της αντιπολίτευσης, είναι δυο μέθοδοι καθοριστικές στις επιχειρήσεις ρωσικής επιρροής που στόχευαν στη Δύση, από την σταλινική περίοδο. Στη δεκαετία του 1930, όταν αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν σχεδόν καμία δυνατότητα αντιμετώπισης των πληροφοριών. Μέχρι την πρώιμη περίοδο του Ψυχρού Πόλεμου, οι Σοβιετικοί αποδείχτηκαν αρκετά ικανοί να επηρεάσουν την αμερικανική πολιτική απέναντι στη Ρωσία και να αποκτούν πληροφορίες. Μόνο με την επέκταση του FBI και την αναδιοργάνωση της Οικουμενικής Επιτροπής Αμερικανικών Δραστηριοτήτων (HUAC) οι σοβιετικές προσπάθειες να επηρεάσουν άμεσα τις αμερικανικές εκλογές μειώθηκαν.
Ο άνθρωπος του Κρεμλίνου στο Κογκρέσο
Κατά ειρωνικό τρόπο, η Επιτροπή των αντι-Αμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής χτίστηκε πάνω στα θεμέλια που έθεσε κάποιος που συνδεόταν με τη σοβιετική υπηρεσία πληροφοριών. Μεταξύ των μισθωτών της σοβιετικής υπηρεσίας πληροφοριών (που στη συνέχεια ονομάστηκε NKVD ή το Εθνικό Επιτελείο Εσωτερικών) στα τέλη της δεκαετίας του 1930 ήταν ο κ. Samuel Dickstein, δημοκρατικός της Νέας Υόρκης.
Πρώτα τράβηξε την προσοχή της Μόσχας όταν βοήθησε σοβιετικούς “παράνομους” – μυστικούς πράκτορες χωρίς επίσημη σοβιετική ταυτότητα κάλυψης – να αποκτήσουν ψεύτικα διαβατήρια και βίζες το 1937. Αλλά σύντομα πρόσφερε ένα πιο ζεστό δέλεαρ στις σοβιετικές επαφές του: Ως θεμελιωτής της McCormack- Dickstein (που κάποτε ονομάστηκε Ειδική Επιτροπή για τις μη-αμερικανικές δραστηριότητες και εξουσιοδοτήθηκε να διερευνήσει τη ναζιστική προπαγάνδα και ορισμένες άλλες δραστηριότητες προπαγάνδας), ο σύμβουλος συμμετείχε ενεργά στις εγχώριες επιχειρήσεις πληροφοριών. Συγκεκριμένα, προσφέρθηκε να αναμεταδώσει πληροφορίες σχετικά με αντισοβιετικές δραστηριότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες από τους ρωσικούς εξόριστους. Η πλατφόρμα του για αυτό το νεοσυσταθέν σώμα, την Κοινοβουλευτική Επιτροπή για τις Αμερικανικές Δραστηριότητες έγινε με βάση την επιτροπή McCormack-Dickstein. Ο Dickstein σκόπευε να πάρει μια θέση σε αυτήν την επιτροπή και να την οδηγήσει μακριά από την έρευνα των κομμουνιστών και εναντίον φασιστών και αντι-μπολσεβίκων. Ο χειριστής του NKVD Peter Gutzeit, ως διπλωμάτης στο σοβιετικό προξενείο στη Νέα Υόρκη, έγραφε με ανυπομονησία προς τη Μόσχα. Μέσω του Dickstein, ο Gutzeit είπε ότι θα μπορούσαν να αποκτήσουν πληροφορίες για “όχι μόνο Ρώσους μοναρχικούς, Ναζί, Ουκρανούς εθνικιστές και Ιαπωνικούς εργάτες, αλλά και υποστηρικτές του Λεον Τρότσκι.” Μέχρι το 1938, οι σοβιετικοί έδιναν στον Dickstein 1.250 δολάρια το μήνα “Ρίξτε του ένα στρογγυλό ποσό για την εκστρατεία επανεκλογής.”
Ενας Βουλευτής του Κογκρέσου σε ρωσική μισθοδοσία ήταν ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα. Αλλά ο Gutzeit είχε ακόμη μεγαλύτερα σχέδια. Η κωδική ονομασία του Dickstein – “Crook” – έδειξε ακριβώς τι σκέφτηκαν οι σοβιετικοί πράκτορες. Πέρα από τον Dickstein, ο Gutzeit είδε πολλά άλλα συμπαθητικά πολιτικά πρόσωπα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα μεταξύ των δημοκρατικών του New Deal. Ο Σοβιετικός πράκτορας πίστευε ότι το NKVD θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να “βοηθήσει κατά τη διάρκεια των εκλογών δίνοντας χρήματα” σε προσεκτικά επιλεγμένους υποψήφιους για το Κογκρέσο. Αυτό θα επέτρεπε στη σοβιετική υπηρεσία πληροφορίων να “δημιουργήσει μια ομάδα των ανθρώπων μας στα νομοθετικά σώματα, να καθορίσει τις πολιτικές τους θέσεις και να τις εισάγει εκεί για να επηρεάσει ενεργά τα γεγονότα“. Η αντίδραση στη Μόσχα προς το αίτημα του Gutzeit ήταν θετική. Στην πραγματικότητα, πρότειναν να προσθέσει την αγορά μιας εφημερίδας στη λίστα των στόχων του. Μια τέτοια δημοσίευση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να επηρεάσει τα γεγονότα υπέρ των προτιμώμενων υποψηφίων και να παράσχει επίσης ένα κρίσιμο παράθυρο στην αμερικανική εγχώρια πολιτική.
Προς το παρόν, το απαγορευτικό κόστος – το οποίο υπολογίζεται σε μισό εκατομμύριο έως ένα εκατομμύριο δολάρια ετησίως – κράτησε το σχέδιο ανολοκλήρωτο. Όμως, ο Dickstein έδωσε αρκετές φιλό-σοβιετικές ομιλίες στο Κογκρέσο, συμπεριλαμβανομένης σειράς επιθέσεων κατά της Οικουμενικής Επιτροπής για τις αντι-αμερικανικές δραστηριότητες για τις έρευνες της σε γνωστούς κομμουνιστές σε κυβερνητικές θέσεις.
Ωστόσο, οι διασυνδέσεις του Dickstein με το NKVD σύντομα θα τελείωναν. Οι μεγάλες εκκαθαρίσεις του Στάλιν βρίσκονταν σε πλήρη λειτουργία και οι κύριοι χειριστές του Dickstein θα στρατολογούνταν με τη σειρά τους πισω στη Σοβιετική Ένωση και θα εκτελούνταν. Μέχρι το Φεβρουάριο του 1940, ο NKVD είχε αποστασιοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον Dickstein, ο οποίος απαιτούσε όλο και μεγαλύτερα ποσά για το έργο του.
Η Σοβιετική Ένωση και η επιχείρηση ψεύτικων ειδήσεων
Το πρόγραμμα για την αγορά μιας εφημερίδας θα προχωρήσει, αν και δεν τον οδήγησε ο Gutzeit, ο οποίος είχε εκτελεστεί κατά τη διάρκεια των εκκαθαρίσεων. Από σημαντικές απόψεις, αυτή η διαδικασία σηματοδότησε τη γέννηση “ψεύτικων ειδήσεων” – ψευδείς πληροφορίες που επισημάνθηκαν ως γεγονότα για να επηρεάσουν τα πολιτικά αποτελέσματα – ως τακτική αγαπημένη NKVD (και αργότερα KGB). Το σοβιετικό κράτος διέθετε ήδη ένα έμπειρο στρατόπεδο δημοσιογράφων «ψεύτικων ειδήσεων» από τις δικές τους εσωτερικές προσπάθειες να αποκρύψουν τη φρίκη της δεκαετίας του 1930 μέσα στη Σοβιετική Ένωση: ένας λιμός που σκότωσε περισσότερα από έξι εκατομμύρια ανθρώπους, μειώνοντας το βιοτικό επίπεδο και το Μεγάλο Τέρμα Από το 1936 έως το 1937.
Χρησιμοποιώντας τους δημοσιογράφους για να λασπώσουν τα νερά ή να αποκαλύψουν παραπλανητικές πληροφορίες θα παραμείνει ένα από τα αγαπημένα σοβιετικά παιχνίδια σε ολόκληρο τον Ψυχρό Πόλεμο. Ένας δημοσιογράφος της Voice of America θα σημείωνε το 1985 ότι η σοβιετική υπηρεσία πληροφοριών «γνωρίζει πολύ καλά τον σημαντικό ρόλο των αμερικανικών μέσων μαζικής ενημέρωσης …. Οι πράκτορες των υπηρεσίων, μέσω Σοβιετικών εκδόσεων πλησίαζαν κάποιον ξένο ανταποκριτή, λέγοντας «Είμαι σοβιετικός δημοσιογράφος και κανείς δεν θα με πιστέψει αν γράψω αυτή την ιστορία. Αλλά αν το γράψετε, θα πιστέψουμε ». Αυτή η τακτική αναπτύχθηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’30, μέσα από συμπονετικές αριστερές προοδευτικές δημοσιεύσεις.
Πίσω στη δεκαετία του 1930, το NKVD είχε μια σειρά από “ψεύτικες” επιτυχίες για να φτιάξει κλίμα χαράς. Το πρώτο ήταν η εκπλήρωση του σχεδίου του Gutzeit: το NKVD χρηματοδότησε τον κομμουνιστικό πράκτορα William Dodd (γιος του πρώην πρεσβευτή των ΗΠΑ στη Γερμανία), για να αγοράσει την Blue Ridge Herald. Επίσης, προσέλαβαν με επιτυχία τον Michael Straight, γιο του ιδρυτή και αρχισυντάκτη του New Republic τον Ιανουάριο του 1937.
Χρησιμοποίησε την οικογενειακή περιουσία του Strauss για να επιχορηγήσει μια φιλο-κομμουνιστική εφημερίδα στο Ηνωμένο Βασίλειο, The Daily Worker, αλλά φαίνεται να είχε μικρή επιρροή εκείνη την εποχή. Αντ ‘αυτού, με την ενθάρρυνση των σοβιετικών πρακτόρων, πήρε θέση στο υπουργείο Εξωτερικών, όπου περνούσε πληροφορίες κυρίως για οικονομικές υποθέσεις. Μέχρι το 1941, είχε αρχίσει να χάνει το ενδιαφέρον του για τον διεθνή κομμουνισμό. Άφησε τη δουλειά του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και έγινε συντάκτης στο New Republic. Οι σοβιετικές του επαφές προσπαθούσαν να τον ξανασυναντήσουν για να εργαστεί για τα σοβιετικά συμφέροντα από αυτή τη θέση, αλλά ο Straight τους ξεγέλασε και τελικά διέκοψε τις επαφές του με το NKVD.
Οι προσπάθειες αλλού αποδείχθηκαν πιο επιτυχείς. Ο Kim Philby, αργότερα μέλος του Cambridge Five Fame, έγινε δημοσιογράφος μετά την αρχή της καριέρας του ως σοβιετικού πράκτορα το 1934.
Πρώτα έγραφε φιλό-σοβιετικό υλικό για το Reviews of Reviews, μια μικρή φιλελεύθερη έκδοση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά έπειτα το 1937, έλαβε μια προσφορά για να καλύψει τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο ως ανταποκριτής των The Times. Οι σοβιετικοί πράκτορες ήθελαν να αναφέρει την πολεμική προσπάθεια του Φράνκο και πιθανότατα να συνεχίσει να καλύπτει τα γεγονότα με φιλοσοβιετικό τρόπο. Με βάση τα αρχειακά στοιχεία, μπορεί επίσης να του είχει ανατεθεί η δολοφονία του Φράνκο, μια αποστολή που σαφώς δεν εκπλήρωσε. Ο Philby θα συμμετάσχει στο Special Operations Executive της Βρετανίας το 1940, στη συνέχεια στο MI6 το 1941. Θα χρησιμεύσει ως ο πιο αποτελεσματικός πράκτορας της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι τη διαφυγή του στη Μόσχα το 1963.
Ο Philby ήταν το πιο διάσημο παράδειγμα μιας ολόκληρης γενιάς αριστερών δημοσιογράφων και εκδοτών που έλαβαν χρηματοδότηση και κατεύθυνση από τη Μόσχα τη δεκαετία του 1930. Μέχρι το 1941, το NKVD είχε 22 δημοσιογράφους που εργάζονταν απευθείας ως αντιπρόσωποι του μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο κατάλογος περιελάμβανε δημοσιογράφους που έγραφαν για το United Press, το Time Magazine, το Reuters, το CBS News και άλλα mainstream εκδοτικά συγκροτήματα. Εκτός από εκείνους τους πράκτορες που εργάζονταν άμεσα για τη σοβιετική κυβέρνηση, υπήρχαν και πολλοί άλλοι “συντροφικοί ταξιδιώτες” που κολυμπούσαν στους ίδιους κύκλους και διέδιδαν παρόμοιες πληροφορίες.
Οι διπλοί τους ρόλοι έγιναν δυσκολότεροι από το πρόβλημα της υπεράσπισης της Μεγάλης Τρομοκρατίας και του Συμφώνου Molotov-Ribbentrop του 1939 με τον Χίτλερ, αλλά συνέχισαν να λειτουργούν εξ ονόματος των σοβιετικών συμφερόντων καθώς ξεκίνησε ο Β ‘Παγκόσμιος Πόλεμος. Για παράδειγμα, ένας πράκτορας, ο ξένος ανταποκριτής του περιοδικού Time, Stephen Laird, θα ζωγραφίζει ψευδώς τη σοβιετική κατοχή της Πολωνίας ξεκινώντας από το 1944 με λαμπερούς όρους και περιγράφοντας τις εκλογές του 1947 ως “ελεύθερες και δίκαιες”.
Η Μόσχα μπαίνει στην προεδρική πολιτική
Η πρόσληψη συναδέλφων και η συμμετοχή φιλικών δημοσιογράφων δεν ήταν η πιο κραυγαλέα προσπάθεια της NKVD ή της GRU (σοβιετική στρατιωτική υπηρεσία) να παρέμβει στην αμερικανική πολιτική. Είτε ο πρόεδρος Donald Trump, μέλη της διοίκησής του, είτε οι αξιωματούχοι της εκστρατείας του συνεργάστηκαν ενεργά με τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών είτε όχι, δεν ήταν ο πρώτος υποψήφιος για την προεδρία που μπορεί να έλαβε κάποια μορφή άμεσης ή έμμεσης βοήθειας από σοβιετικές ή ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών. Η πρώτη τεκμηριωμένη περίπτωση είναι αξιοσημείωτη, αλλά ελάχιστα γνωστή σήμερα.
Την άνοιξη του 1944, μια ομάδα υψηλόβαθμων δημοκρατικών γύρω από τον Φράνκλιν Ρούσβελτ άρχισε να προσπαθεί να αφαιρεθεί η υποψηφιότητα για τις προεδρικές εκλογές του 1944 ο Henry Wallace, ο αντιπρόεδρος. Θεώρησαν σωστά τον Wallace ως υπερβολικά συμπαθητικό στον κομμουνισμό και συναισθηματικά ασταθή. Μετά από κάποια σημαντική διαμάχη, πέτυχαν να πείσουν τόσο τον Ρούσβελτ όσο και το Δημοκρατικό Κόμμα. Ο Χάρι Σ. Τρούμαν, τότε γερουσιαστής από το Μισσούρι, έγινε το αγαπημένο τους παιδί. Μετά από τρεις γύρους ψηφοφορίας στη δημοκρατική εθνική εκλογή του 1944 (ο πρώτος γύρος της οποίας κέρδισε ο Wallace), ο Truman πέτυχε τελικά να γίνει ο υποψήφιος αντιπρόεδρος.
Σε αυτό το αυθεντικό βίντεο ο Φίλμπι αρνείται τις κατηγορίες περί κατασκοπείας
Ο Wallace είδε την απομάκρυνσή του ως προδοσία. Ο Τρούμαν προσέφερε στον Wallace τη θέση του Υπουργού του εμπορίου, αλλά αυτός παρέμεινε ενοχλημένος. Μετά το θάνατο του Ρούσβελτ τον Απρίλιο του 1945, ο Wallace ήταν ακόμη πιο αηδιασμένος. Στο σημείο αυτό, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει μυστικές πληροφορίες που είχε μάθει ως αντιπρόεδρος. Τον Οκτώβριο του 1945, μίλησε στον Ανατόλι Γκόρσκι, τότε επικεφαλής του σταθμού της Ουάσιγκτον για το NKGB (αργότερα KGB) για να οργανώσει μια μυστική συνάντηση. Ο Γκορσκι, φυσικά, συμφώνησε.
Ο Wallace ξεκίνησε συζητώντας τη στάση της διοίκησης του Truman απέναντι στη Σοβιετική Ένωση. Σημείωσε ότι η κυβέρνηση Truman θα ήθελε να καλέσει σοβιετικούς επιστήμονες να επισκεφθούν τις Ηνωμένες Πολιτείες για να γίνουν μάρτυρες αμερικανικών επιτυχιών στην πυρηνική ενέργεια. Προχώρησε επισημαίνοντας τις πολιτικές διαφωνίες του με τον Τruman, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών του να παραδώσει το πυρηνικό οπλοστάσιο της Αμερικής στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ .
Στη συνέχεια εξήγησε στον Γκόρσκυ ότι υπήρχαν δύο κύριες φατρίες που «αγωνίζονταν για την ψυχή του Τρούμαν»: μια μικρότερη φιλοσοβιετική ομάδα (επικεντρωμένη στον Wallace) και μια μεγαλύτερη αντι-σοβιετική ομάδα, αποτελούμενη από τον υπουργό Εξωτερικών James Byrnes και τον Γενικό Εισαγγελέα Τall Clarke. Ο Wallace πρότεινε στον επικεφαλής του σταθμού NKGB ότι η Σοβιετική Ένωση θα πρέπει να βοηθήσει τη φιλοσοφική φατρία, δηλώνοντας ότι «εσείς (δηλαδή η ΕΣΣΔ) θα μπορούσατε να βοηθήσετε σημαντικά αυτήν τη μικρότερη ομάδα και δεν αμφιβάλλω για την προθυμία σας να το κάνετε αυτό. ”
Αυτή η εντυπωσιακή συζήτηση, που σώζεται στα ρωσικά αρχεία, υπογραμμίζει τόσο την αδιαφορία του Wallace για τον Πρόεδρο του, όσο και την αντίληψή του για την σοβιετική επιρροή στο αμερικανικό πολιτικό κατεστημένο. Ενώ η έκθεση του Gorsky για τη συνομιλία στάλθηκε στη Μόσχα με ειλικρίνεια, το NKGB αρνήθηκε να χρηματοδοτήσει τον Wallace ή τους υποστηρικτές του. Αν είχε πετύχει, οι προθέσεις του θα μπορούσαν να έχουν μετατρέψει την αμερικανική κυβέρνηση σε επέκταση της σοβιετικής υπηρεσίας πληροφορίων: ο Wallace αργότερα πρότεινε τον Laurence Duggan και τον Harry Dexter White, ως υπουργό εξωτερικών και οικονομικών αντιστοίχως. Οι συνέπειες στην πορεία του Ψυχρού Πολέμου θα ήταν διαφορετικές.
Από τους κατασκόπους στους χάκερς
Ο Ανατόλι Γκόρσκι, ο Πέτερ Γκουτζίιτ και άλλοι σοβιετικοί σύλλογοι πληροφοριών θα θαύμαζαν αναμφισβήτητα τις τολμηρές προσπάθειες που κατέβαλε η ρωσική νοημοσύνη για να παρεμβαίνει στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές εκλογές σήμερα. Κατά την ακμή τους, οι εξωτερικές διευθύνσεις της Σοβιετικής Ένωσης μάθαιναν απλώς τις αρχές της συγκεκαλυμμένης τέχνης τους. Αν και κατάφεραν να διεισδύσουν στην αμερικανική πολιτική ζωή τόσο μέσω πολιτικών όσο και δημοσιογράφων, τα μεγαλύτερα όνειρά τους – να αγοράσουν εκλογές και υποψηφίους – παρέμειναν ανεκπλήρωτα. Αλλά τα διδάγματα που έμαθαν οι οργανισμοί τους πέρασαν από τις γενιές των ασκούμενων μέχρι σήμερα. Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, έχει μετατρέψει αυτές τις τακτικές πληροφοριών σε κεντρική πτυχή της εθνικής στρατηγικής, επιδιώκοντας να υπονομεύσει τη θεσμική σταθερότητα στο εξωτερικό προωθώντας την εκλογή θετικά διακείμενων προς αυτόν ηγετών στα ξένα κράτη. Ο ακριβής ρόλος της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών στις αμερικανικές εκλογές του 2016 παραμένει άγνωστος, αλλά χωρίς αμφιβολία, οι εργαζόμενοι της KGB και της GRU που έχτισαν τα πρώτα τους δίκτυα στην Αμερική τη δεκαετία του 1930 θα είναι περήφανοι για τις προσπάθειές τους.
