“Στην Ουκρανία παρατηρείται ένα ανεπίτρεπτα υψηλό επίπεδο φυσικής επιθετικότητας και βίας κατά των δημοσιογράφων και αυτή είναι μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την ελευθερία του Λόγου. Υπάρχουν επιθέσεις από πολιτικούς, από ανέντιμους παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, επιχειρηματίες αλλά και από απλούς πολίτες. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού υπήρξαν άτομα, που δεν ήθελαν τους δημοσιογράφους να καταγράφουν και να δημοσιοποιούν τις παραβιάσεις των κυβερνητικών εντολών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταγραφούν πολλές περιπτώσεις άγριου ξυλοδαρμού δημοσιογράφων και παρεμπόδισης της εργασίας τους”. Τα παραπάνω μας λέει ο πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Δημοσιογράφων της Ουκρανίας Σεργκέι Τομιλένκο και συμπληρώνει: “είμαστε υποχρεωμένοι να πούμε πως στην κοινωνία διαμορφώνεται ένα επικίνδυνο στερεότυπο επιθετικής συμπεριφοράς απέναντι στον μην πειθήνιο δημοσιογράφο: ένας δημοσιογράφος μπορεί να ξυλοκοπηθεί, να του καταστρέψουν την τηλεοπτική κάμερα ή τη φωτογραφική μηχανή και αυτός που θα το κάνει να είναι σίγουρος πως δεν θα τιμωρηθεί. Ενισχύεται αυτό το στερεότυπο και από το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των έντονων συγκρούσεων και γεγονότων, οι εκπρόσωποι της αστυνομίας ασκούν φυσική βία κατά των δημοσιογράφων. Είναι σημαντικό ότι αυτές οι πράξεις των αστυνομικών, συνήθως μένουν ατιμώρητες και μάλιστα χωρίς καν να μπει κάποιος στον κόπο να εξετάσει τις καταγγελίες. οι επιτιθέμενοι δεν τιμωρούνται κατά τον προσήκοντα τρόπο, αυτή η ατιμωρησία μετατρέπεται σε συστημική, ο δημοσιογράφος νιώθει ανυπεράσπιστος και τελικά, πρέπει να είναι πολύ γενναίος για να συνεχίσει να εργάζεται”. Μπορείτε εδώ να διαβάσετε σε ένα σύντομο κείμενο που δημοσιεύσαμε τον περασμένο Μάϊο, από τον εύγλωττο τίτλο «Εχθροί του Τύπου 2020» πώς ο Σεργκέι Τομιλένκο σκιαγραφεί την κατάσταση που επικρατεί στο χώρο της δημοσιογραφίας, της ελευθερίας του λόγου, της ανεξαρτησίας του Τύπου, αλλά και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή και εργασία οι δημοσιογράφοι. Ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης μίλησε μαζί του.
Πόσοι συνάδελφοί μας έχουν υποστεί επιθέσεις φυσικής βίας κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών; Πόσες από αυτές τις περιπτώσεις εξετάστηκαν στα δικαστήρια της χώρας; Ποιες ήταν οι αποφάσεις των δικαστών;
Συστηματική καταγραφή των περιπτώσεων βίας κατά των δημοσιογράφων η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων της Ουκρανίας, τηρεί από τα τέλη του 2013, όταν στην χώρα ξεκίνησε η Επανάσταση της Αξιοπρέπειας. Τότε στην Ουκρανία είχαμε τα γνωστά σε όλο τον κόσμο γεγονότα του Ευρω-Μαϊντάν: σε πολλές πόλεις της χώρας μας, οι πολίτες έκαναν μαζικές διαμαρτυρίες κατά της πολιτικής του τότε προέδρου Βίκτωρα Γιανουκόβιτς. Σε όλη τη χώρα είχαμε σκληρές συγκρούσεις μεταξύ των διαμαρτυρομένων πολιτών και των εκπροσώπων των δυνάμεων της τάξης που ήταν πιστές στην τότε εξουσία. Οι δημοσιογράφοι ήταν στην πρώτη γραμμή της ενημέρωσης για εκείνα τα θυελλώδη γεγονότα.
Σε εκείνη την περίοδο, από τα τέλη του 2013 μέχρι τις αρχές του 2014 καταγράφηκαν 271 περιπτώσεις σκληρών ξυλοδαρμών δημοσιογράφων της χώρας αλλά και διεθνών ΜΜΕ. Ένας συνάδελφός μας, ο Βιατσεσλάβ Βερεμί, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, δολοφονήθηκε στο κέντρο της πρωτεύουσάς μας. Η διερεύνηση της υπόθεσης κράτησε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και μόνο υπό την πίεση της κοινής γνώμης, παραπέμφθηκε στο δικαστήριο, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί ο ένοχος.
Κι αν η δολοφονία του γνωστού στην Ουκρανία δημοσιογράφου Γκεόργκι Γκονγκάτζε, το 2000, μετά από μία δίκη που διήρκησε πολλούς μήνες, οδήγησε τελικά σε καταδικαστική ετυμηγορία, οι δολοφονίες άλλων δημοσιογράφων, όπως το 2016 του γνωστού Ουκρανού, Λευκορώσου και Ρώσου δημοσιογράφου Πάβελ Σερεμέτεφ και το 2019 του γνωστού για την ερευνητική δημοσιογραφία συναδέλφου μας από το Τσερκάς, Βαντίμ Κομαρόφ, ανεξάρτητα από την μεγάλη δημοσιότητα στην Ουκρανία και διεθνώς, προς το παρόν βρίσκονται στο στάδιο της ανάκρισης.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2019, θέταμε το ζήτημα της διερεύνησης αυτών των δολοφονιών αλλά και άλλων εγκλημάτων κατά των δημοσιογράφων.
Υπάρχουν στη χώρα σας νόμοι που προστατεύουν τους δημοσιογράφους. Εάν ναι, πόσο τους τηρούν τα όργανα της εξουσίας;
Στον Ποινικό Κώδικα της Ουκρανίας, υπάρχουν άρθρα που προστατεύουν τους δημοσιογράφους. Προβλέπουν ποινές για επιθέσεις κατά δημοσιογράφων, για τη δολοφονία, για την παρεμπόδιση άσκησης του επαγγέλματος, για την ομηρεία. Πολύ συχνά όμως αναγκαζόμαστε να επισημάνουμε πως οι καλοί νόμοι παραμένουν στα χαρτιά, στην καθημερινή ζωή δεν εφαρμόζονται όπως θα έπρεπε. Το βασικό μας αίτημα προς την αστυνομία και τα δικαστήρια, είναι να δημιουργούν μηχανισμούς επιβολής αυτής της νομοθεσίας.
Με ποια ζητήματα ασχολείται η επιτροπή της Βουλής της Ουκρανίας για την ελευθερία του Λόγου; Ποια είναι τα αποτελέσματα αυτής της δραστηριότητάς της;
Παραδοσιακά η Κοινοβουλευτική Επιτροπή για την ελευθερία του Λόγου, έχει ως πρόεδρο εκπρόσωπο της αντιπολίτευσης. Είναι ένα από τα γνωρίσματα της δημοκρατίας στην Ουκρανία, ένας κατά κάποιο τρόπο ιδιότυπος κοινωνικός έλεγχος. Την ίδια στιγμή, υποστηρίζουμε πως στο κοινοβούλιο, το οποίο έχει εκλεγεί κατά τις πρόωρες εκλογές του 2019, έγιναν αλλαγές στη δραστηριότητα της επιτροπής για την ελευθερία του Λόγου. Τώρα, η επιτροπή, η οποία είχε πάντα κεντρική θέση στις κοινοβουλευτικές εργασίες, έχασε τη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων των ΜΜΕ, ρύθμισης του σχετικού τομέα. Σήμερα, η λειτουργία της επικοινωνιακής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, την επιρροή σε αυτά παραγόντων εκτός του κλάδου, πέρασε στην αρμοδιότητα της επιτροπής ανθρωπιστικής και ενημερωτικής πολιτικής, η οποία ελέγχεται από την εξουσία.
Η σημερινή επιτροπή για την ελευθερία του Λόγου, στην οποία συμμετέχουν πέντε μόνο βουλευτές, έχει την αρμοδιότητα της προστασίας από τη βία και την παρεμπόδιση άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Την ίδια στιγμή η επιτροπή αυτή διοργάνωσε κοινοβουλευτικές ακροάσεις για τα ζητήματα προστασίας των δημοσιογράφων από τις επιθέσεις∙ εξετάζει όλες τις υποθέσεις βίας κατά των δημοσιογράφων, ανεξάρτητα από την πολιτική θέση των ΜΜΕ. Η θέση της Εθνικής Ένωσης Δημοσιογράφων Ουκρανίας είναι ότι η μεταφορά μέρους των αρμοδιοτήτων της κοινοβουλευτικής επιτροπής για την ελευθερία του Λόγου στην επιτροπή ανθρωπιστικών και ενημερωτικών πολιτικών, ουσιαστικά αποδυναμώνει τη θέση της για την προστασία της ελευθερίας του λόγου και, συνεπώς την προστασία των ΜΜΕ.
Σήμερα κιόλας παρατηρούμε πως η πρώτη μεγάλη πρωτοβουλία της κοινοβουλευτικής επιτροπής για ζητήματα ανθρωπιστικής και επικοινωνιακής πολιτικής, είναι η επεξεργασία του νομοσχεδίου για την λήξη σκληρών μέτρων ρύθμισης του τοπίου των ΜΜΕ, για νέες, επιπλέον, αρμοδιότητες της εθνικής ρυθμιστικής αρχής, η οποία είναι το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Είναι προφανές πως το βάρος ρίχνεται όχι στην υποστήριξη, αλλά στην άσκηση επιρροής στα ΜΜΕ.
Ποια μέτρα έλαβε η κυβέρνησή σας για την στήριξη των ΜΜΕ κατά τη διάρκεια της πανδημίας;
Η ουκρανική κυβέρνηση δεν βιάστηκε να λάβει μέτρα για τη στήριξη των ΜΜΕ. Δυστυχώς, ακόμη και σε επίπεδο ηγεσίας του κράτους, δεν περιμένουμε αναγνώριση της σημασίας του ρόλου των ΜΜΕ, πως οι δημοσιογράφοι σε συνθήκες πανδημίας, όπως οι γιατροί, οι αστυνομικοί και ορισμένες άλλες ειδικότητες, ήταν από τις σημαντικότερες δυνάμεις αντίστασης στη διάδοση του ιού. Μα, οι δημοσιογράφοι ήταν εκείνοι που απευθύνθηκαν στα ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας ενημερώνοντάς τα για τον κορονοϊό, εκείνοι ήταν που εξήγησαν στον πληθυσμό και τον προειδοποίησαν για τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Οι δημοσιογράφοι ήταν που έθεσαν το ζήτημα των φορολογικών απαλλαγών τους, όπως έγινε με τους επιχειρηματίες. Προς το παρόν όμως δεν έχουμε καταφέρει να πείσουμε τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους και τους βουλευτές. Είναι πιθανόν, λόγω της οικονομικής κρίσης να χρειαστεί να διατεθούν πόροι για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών που αντιμετώπισε η Ουκρανία φέτος. Προς το παρόν το μοναδικό βήμα που έκανε η κυβέρνηση σε συνθήκες χαλάρωσης της καραντίνας, ήταν να επιτρέψει τη λειτουργία των σημείων διανομής του Τύπου, πράγμα που αποφέρει κάποια μικρά έσοδα.
Η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων της Ουκρανίας βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με τους εκδότες. Έχουμε συμφωνήσει για την μορφή των κρατικών επιχορηγήσεων στα περιφερειακά και τοπικά ΜΜΕ για την ενημέρωση που πρόσφεραν για την πανδημία στην Ουκρανία. Μία νέα νομοθεσία θα πρέπει να προβλέπει την δυνατότητα της εξουσίας να δημοσιεύει επί πληρωμή ανακοινώσεις στα περιφερειακά και τοπικά ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, εφημερίδες και περιοδικά, ανακοινώσεις που θα ενημερώνουν το κοινό για τον αγώνα κατά του κορονοϊού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το κράτος θα πρέπει να διαθέσει πόρους για την ενημερωτική εκστρατεία και να αναπληρώσει τις απώλειες των ουκρανικών ΜΜΕ από τη διαφημιστική αγορά. Ως επιχείρημα έχουμε τις αντίστοιχες πρακτικές που έχουν υιοθετηθεί στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία, στην Νέα Ζηλανδία.
Στις ανατολικές περιοχές της χώρας, εδώ και αρκετά χρόνια διεξάγεται πόλεμος με τους μαχητές του αποσχιστικού κινήματος και τους Ρώσου μισθοφόρους. Πώς είναι να δουλεύει εκεί ο δημοσιογράφος; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει;
Από την εποχή που έληξε ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος η Ουκρανία ζούσε εν ειρήνη. Το 2014 η Ρωσία, την οποία πάντα θεωρούσαμε αδελφική γειτονική χώρα, προσάρτησε την Κριμαία. Από το 2014 ο πόλεμος ήταν πια μία σκληρή πραγματικότητα για τη χώρα μας: ένα μέρος των εδαφών των δύο βιομηχανικών περιοχών, του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, με την ισχυρή βοήθεια των Ρώσων στρατιωτικών ελέγχεται από το αποσχιστικό κίνημα.
Ιδιαίτερα δύσκολες χρονιές για εμάς ήταν το 2014 και 2015. Είχαμε πολεμικές επιχειρήσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων σκοτώθηκαν πολλοί Ουκρανοί εθελοντές και στρατιώτες. Εκείνες τις ημέρες σκοτώθηκε και ο συνάδελφός μας, φωτορεπόρτερ της εφημερίδας «Σήμερα» Σεργκέι Νικολάγιε.
Στις κατεχόμενες περιοχές, έχουν καταστραφεί τα κτίρια πολλών περιφερειακών και τοπικών εφημερίδων, συνελήφθηκαν πολλοί δημοσιογράφοι και στελέχη εντύπων, δέχτηκαν απειλές, θέλησαν να τους υποχρεώσουν να εργαστούν υπέρ των αποσχιστικών κινημάτων. Έτσι, καταστράφηκαν οι εγκαταστάσεις μεγάλων εφημερίδων όπως της «Ντονμπάς», της «Ντονέτσινα», των τοπικών εφημερίδων στο Τορέζ, στον Λουγκάνσκ, στην Γκορλόφκα. Υπό την απειλή των όπλων πέταξαν έξω από το κτίριο της εφημερίδας «Ντονμπας» τον διευθυντή σύνταξης και πρόεδρο της περιφερειακής οργάνωσης των δημοσιογράφων στην περιοχή Αλεξάντρ Μπρίζ. Ευτυχώς, από θαύμα απέφυγε τη σύλληψη και κατάφερε να διαφύγει στην ελεγχόμενη από την Ουκρανία περιοχή.
Η δημοσιογράφος όμως του Λουγκάνσκ, Μαρία Βαρφολομέγιεβα, έμεινε αιχμάλωτη αρκετούς μήνες και απελευθερώθηκε κατά την ανταλλαγή αιχμαλώτων ανάμεσα στην Ουκρανία και την αυτοαποκαλούμενη ψευτοδημοκρατία του Λουγκάνσκ-Ντονέτσκ. Ο δημοσιογράφος του «Ράδιο Ελευθερία» Στανισλάβ Ασέγιεφ, ήταν εκείνος που έμεινε περισσότερο απ’ όλους αιχμάλωτος. Κρατήθηκε παράνομα στη φυλακή με χαλκευμένες κατηγορίες περί τρομοκρατικής δράσης. Δεν του επέτρεπαν να συναντηθεί με δικηγόρους, εκπροσώπους διεθνών αποστολών, γι’ αυτό και ήταν πολύ δύσκολο να τον βοηθήσουμε.
Παρόλα αυτά, πραγματοποιούσαμε εκδηλώσεις αλληλεγγύης για τον αιχμάλωτο δημοσιογράφο, καλούσαμε τις ουκρανικές αρχές και τη διεθνή κοινή γνώμη να ασκήσουν πιέσεις στους αυτονομιστές απαιτώντας την απελευθέρωση του Στανισλάβ Ασέγιεφ. Απελευθερώθηκε κατά την ανταλλαγή αιχμαλώτων.
Σήμερα, δεν έχουμε πληροφορίες για αιχμάλωτους δημοσιογράφους στο Ντονμπάς. Στο μεταξύ, οι δημοσιογράφοι στις ελεγχόμενες από την Ουκρανία περιοχές δεν μπορούν να εργαστούν στις κατεχόμενες περιοχές του Ντονμπάς.
Τα ουκρανικά ΜΜΕ έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνουν για τα γεγονότα στις κατεχόμενες περιοχές μόνο μέσω των επαφών με συγγενείς, γνωστούς που ζουν στις περιοχές αυτές αλλά και από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Δεν έχουμε άμεση πρόσβαση στα γεγονότα, ώστε αντικειμενικά να μεταφέρουμε τις πληροφορίες μας στους αναγνώστες, στους ακροατές, στους τηλεθεατές.
Σημαντικό γεγονός του 2014 ήταν η μαζική μετανάστευση από τις κατεχόμενες περιοχές του Ντονμάς εκατοντάδων δημοσιογράφων του Ντονμπάς και του Λουγκάνσκ, οι οποίοι δεν ήθελαν να υπηρετήσουν τις ιδέες των αυτονομιστών, να δουλέψουν για τα προπαγανδιστικά τους ΜΜΕ. Ήταν πολύ δύσκολο γι’ αυτούς να αποστερηθούν την αγαπημένη τους εργασία, τον τρόπο ζωής τους, να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, παίρνοντας μαζί τους τα απολύτως αναγκαία και να ξαναρχίσουν την ζωή τους σε μία άγνωστη πόλη ή ένα χωριό. Οι αναγκαστικοί πρόσφυγες από το Ντονμπάς επανέλαβαν τη διαδρομή, την οποία είχαν ήδη διανύσει οι δημοσιογράφοι από την, κατεχόμενη από τη Ρωσία, Κριμαία. Προς τιμήν αυτών των προσφύγων, όλοι τους προσπάθησαν στο μέτρο του δυνατού να παραμείνουν στο επάγγελμα.
Η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων της Ουκρανίας από το 2014, όταν έκαναν την εμφάνισή τους αυτοί οι αναγκαστικά μετακινηθέντες δημοσιογράφοι, προσπάθησε να σταθεί αρωγός, να τους βοηθήσει στην αναζήτηση εργασίας σε όλη την Ουκρανία, διοργάνωσε σεμινάρια ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης, βοήθησε στο μέτρο των δυνάμεών της να οργανώσουν ξανά την καθημερινότητά τους. Υποστήριξαν τους αναγκαστικά μετακινηθέντες και οι τοπικοί δημοσιογράφοι, αλλά και απλοί κάτοικοι που δεν είχαν σχέση με τη δημοσιογραφία. Σήμερα, η δημοσιογράφος του Ντανέσκ Λίνα Κουστσ, είναι εκλεγμένη Α’ αντιπρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Δημοσιογράφων και εργάζεται πολύ ενεργά με τους δημοσιογράφους που μετακινήθηκαν αναγκαστικά.
Ωστόσο ακόμα και σήμερα, υπάρχουν πολλά οξυμένα ζητήματα που απαιτούν λύσεις. Πριν απ’ όλα είναι το ζήτημα της στέγασης και το ζήτημα της εργασίας. Αμφότερα τα ζητήματα αυτά επιδεινώθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ονειρευόμαστε ωστόσο την επιστροφή της Κριμαίας στην Ουκρανία, την ειρήνευση στο Ντονμπάς, έτσι ώστε οι δημοσιογράφοι αυτών των περιοχών να ξαναδουλέψουν εκεί.
Προσφάτως, δημοσιοποιήθηκαν πληροφορίες για τη σύλληψη από τις ρωσικές αρχές ενός ερασιτέχνη δημοσιογράφου στην Κριμαία. Πώς αντέδρασε σε αυτή η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων της Ουκρανίας; Έχετε σχέσεις με τους συναδέλφους στην Κριμαία; Πώς έχουν τα πράγματα εκεί με την ελευθερία του Λόγου;
Φυσικά, η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων της Ουκρανίας είναι αλληλέγγυα με τους συναδέλφους μας, οι οποίες σε καθεστώς κατοχής της Κριμαίας, προσπαθούν να υπερασπιστούν την ελευθερία του Λόγου, το δικαίωμα για αντικειμενική ενημέρωση γύρω από τα γεγονότα.
Σήμερα, όταν η πλειοψηφία των φιλοουκρανών δημοσιογράφων των ΜΜΕ της Κριμαίας έχουν φύγει και εργάζονται στις ελεγχόμενες από την Ουκρανία περιοχές, στη χερσόνησο έχει αναπτυχθεί ένα κίνημα citizen journalism. Οι εκπρόσωποι του ταταρικού λαού της Κριμαίας διασφαλίζουν την ροή των ειδήσεων, ενημερώνουν για τα γεγονότα στην περιοχή, ιδιαίτερα όταν έχουμε παράνομες συλλήψεις πολιτών, όταν καταπατώνται τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των κατοίκων.
Στα διεθνή φόρα μονίμως εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας προς αυτούς τους γενναίους ανθρώπους, οι οποίοι υποφέρουν από την καταπίεση των ρωσικών αρχών. Μονίμως, σε διεθνές επίπεδο ακούγονται τα ονόματα του Ναριμάν Μεμεντεμίνοφ, του Σέρβερ Μουσταφάγιε και άλλων συναδέλφων, οι οποίοι διώκονται για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Βρίσκονται στις ρωσικές φυλακές.
Ελπίζουμε στη διεθνή υποστήριξη στον αγώνα που κάνουμε για την απελευθέρωσή τους. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειώσουμε πως δεν έχουμε την παραμικρή δυνατότητα να επηρεάσουμε την κατάσταση, να υπερασπιστούμε στους συναδέλφους μας σε άμεση επαφή με τους εκπροσώπους των ρωσικών αρχών.
Αντίστοιχα, θεωρούμε πως είναι αδύνατο να μιλάμε σήμερα για ελευθερία του λόγου στην Κριμαία. Γλαφυρό παράδειγμα της ανελευθερίας του λόγου στη χερσόνησο ήταν το περιστατικό με τον συνάδελφό μας, ακτιβιστή της Εθνικής Ένωσης Δημοσιογράφων, Νικολάι Σεμενά.
Έχοντας μεγάλη εμπειρία στα ουκρανικά και διεθνή ΜΜΕ, μεγάλο κύρος στο δημοσιογραφικό σινάφι και στους αναγνώστες, για τα αληθινά δημοσιεύματά του σχετικά με τη ζωή στην κατεχόμενη Κριμαία, με απόφαση ρωσικού δικαστηρίου του απαγορεύτηκε η άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Επιπλέον, έχοντας προβλήματα υγείας ο Νικολάι Σεμενά στερήθηκε του δικαιώματος να εγκαταλείψει τη χερσόνησο και να έρθει στην ηπειρωτική Ουκρανία. Μόνο όταν έληξε η ποινή του, ο δημοσιογράφος κατάφερε να έρθει στο Κίεβο, να τύχει της πρέπουσας θεραπείας και να εργαστεί ξανά στο επάγγελμα που επέλεξε.
Πώς είναι οι σχέσεις σας με τους Ρώσους συναδέλφους, ανάμεσα στις επαγγελματικές ενώσεις, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο; Κάνετε κοινές εκδηλώσεις;
Η προσάρτηση της Κριμαίας και η κατοχή του Ντονμπάς το 2014 ήταν ένα σοκ για τους Ουκρανούς και για την ουκρανική δημοσιογραφία και προβλήθηκαν αρκετά σε διεθνές επίπεδο. Τότε, με πρωτοβουλία του Γραφείου του εκπροσώπου του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των ΜΜΕ Ντούνια Μιατόβιτς, την άνοιξη του 2014 ξεκίνησε ο διάλογος μεταξύ της Εθνικής Ένωσης δημοσιογράφων της Ουκρανίας και του Ανεξάρτητου Συνδικάτου ΜΜΕ με την Ένωση Δημοσιογράφων της Ρωσίας. Ο διάλογος διεξήχθη στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ στην Βιένη και θεωρείτο ως μία συγκεκριμένη μορφή κοινής αντίδρασης απέναντι στα γεγονότα της νεότερης ιστορίας της Ουκρανίας και της Ρωσίας.
Θα πρέπει να πούμε πως καταφέραμε να επιτύχουμε την αλληλοκατανόηση με τους συναδέλφους της τότε Ένωσης Δημοσιογράφων Ρωσίας στα ζητήματα της ασφάλειας και της αλληλεγγύης, στο ζήτημα της καταδίκης της ρητορικής μίσους, της προπαγάνδας και της βίας. Ως αποτέλεσμα αυτής της κοινής δράσης των δύο ενώσεων ορισμένοι Ουκρανοί δημοσιογράφοι απελευθερώθηκαν από την αιχμαλωσία στο Ντονμπάς. Ο δικηγόρος και ακτιβιστής Βαλέρι Μακέγιεφ στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «100 ημέρες αιχμαλωσίας ή κωδικός 911», σημειώνει σχετικά με την αιχμαλωσία του ότι η κοινή δήλωση των Ουκρανών και Ρώσων δημοσιογράφων ήταν καθοριστική για την απελευθέρωσή του.
Στη συνέχεια, τα χρόνια που ακολούθησαν, υπήρξαν αλλαγές στις απόψεις των Ρώσων δημοσιογράφων. Μετά την αλλαγή της ηγεσίας στην Ένωση Δημοσιογράφων Ρωσίας και την ανάληψή της από νέους ανθρώπους, οι οποίοι υποστηρίζουν πλήρως τις ενέργειας της ρωσικής ηγεσίας, αμέσως διαπιστώσαμε με βάση τις ενέργειες και τις δηλώσεις τους πως δεν είναι έτοιμοι να έρθουν σε σύγκρουση με την εξουσία στα ζητήματα ελευθερίας του λόγου και της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των δημοσιογράφων. Με την πάροδο του χρόνου και συγκεκριμένα το 2017 και 2018 ο διάλογός μας σταμάτησε. Φυσικά, συναντιόμαστε μαζί τους σε διάφορες εκδηλώσεις και συζητήσεις. Οι επαφές μας, κατά κανόνα, περιορίζονται στις εκκλήσεις προς τους Ρώσους συναδέλφους, με τις οποίες προσπαθούμε να τραβήξουμε την προσοχή της Ένωσης Δημοσιογράφων Ρωσίας στα προβλήματα των διώξεων των Ουκρανών δημοσιογράφων στις κατεχόμενες περιοχές του Ντονμπάς και στην προσαρτημένη Κριμαία.
Συγκεκριμένα στις εκκλήσεις μας αυτές γινόταν λόγος και για τον δημοσιογράφο του Ουκρανικό Ειδησεογραφικού Πρακτορείου «Ουκρινφόρμ» Ρομάν Σουστσένκο, ο οποίος παρανόμως συνελήφθη στη Ρωσία και καταδικάστηκε με χαλκευμένες κατηγορίες σε πολυετή φυλάκιση. Τότε επισημάναμε στους Ρώσους συναδέλφους και την περίπτωση του φυλακισμένου στο Ντονμπάς δημοσιογράφου και συγγραφέα Στανισλάβ Ασέγιεφ, του δημοσιογράφου από την Κριμαία Νικολάι Σεμενά. Δεν είδαμε όμως κάποια πραγματική αντίδραση σε όλα αυτά.
Επίκαιρο και σήμερα παραμένει το ζήτημα της απελευθέρωσης από τις ρωσικές φυλακές των δημοσιογράφων – πολιτών από την ταταρική μειονότητα της Κριμαίας. Ωστόσο, παρά τις εκκλήσεις μας προς τους Ρώσους συναδέλφους δεν βλέπουμε κάποια πραγματική αντίδραση. Για το λόγο αυτό δεν βλέπουμε να υπάρχει προοπτική για την διοργάνωση κοινών εκδηλώσεων, ούτε για κοινή συμμετοχή σε προγράμματα και φόρα με τους Ρώσους συναδέλφους μας.
Αλληλεγγύη από την πλευρά των ευρωπαίων συναδέλφων είχατε;
Είμαστε ευγνώμονες προς τους ευρωπαίους συναδέλφους για τη στήριξη, την αλληλεγγύη από την Ευρωπαϊκή Ένωση Δημοσιογράφων, μέλος της οποίας είναι και η Εθνική μας Ένωση. Εμένα, ως πρόεδρο της Εθνικής Ένωσης Δημοσιογράφων Ουκρανίας, με εξέλεξαν μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δημοσιογράφων, και αυτό δείχνει την ετοιμότητα των ευρωπαϊκών χωρών με αξιόλογη εμπειρία δημοκρατίας, να στηρίξει τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, όπου προς το παρόν υπάρχουν πολλά προβλήματα με την ανάπτυξη δημοκρατικών θεσμών.
Η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων Ουκρανίας συνεργάζεται με τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων, οι Ρεπόρτερ δίχως σύνορα. Προσπαθούμε ολοένα και πιο δραστήρια να αναπτύξουμε τις διεθνείς σχέσεις με τις ενώσεις και τους οργανισμούς των εργαζομένων στο Τύπο, όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά και άλλων χωρών του κόσμου. Συγκεκριμένα, σε ετήσια βάση ανταλλάσουμε επισκέψεις με την Κινεζική Ένωση Δημοσιογράφων.
Η Ένωση μας έχει στενές σχέσεις με την Ένωση Πολωνών Δημοσιογράφων, με την οποία σε τακτά χρονικά διαστήματα πραγματοποιούμε συναντήσεις στην πόλη Καζιμέζ Ντόλνι, συνέδρια με τη συμμετοχή πολλών δημοσιογράφων από την Πολωνία και την Ουκρανία. Σε αυτά τα συνέδρια και τις διασκέψεις εξετάζουμε μονίμως ζητήματα που έχουν σχέση με την ασφάλεια των δημοσιογράφων, τον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης, τα fakenews, την τήρηση των κανόνων της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για την ανάπτυξη του συνδικαλιστικού κινήματος των δημοσιογράφων στην Ουκρανία;
Βασική μας προτεραιότητα είναι η ανάπτυξη της δημοσιογραφικής αλληλεγγύης στην Ουκρανία. Οι συνάδελφοί μας πολύ συχνά υποχρεώνονται να εργαστούν σε συνθήκες έντονης πόλωσης στην κοινωνία, όταν οι άνθρωποι είναι συχνά εξαγριωμένοι, καταπιεσμένοι από την προβλήματα της καθημερινότητας και γίνονται πολύ οξύθυμοι ως προς τις απόψεις τους, δυσανασχετούν με την άποψη του άλλου.
Στα ΜΜΕ επίσης παρατηρούμε την εξάρτηση από την ιδιοκτησία τους, από τους πολιτικούς που έχουν επιρροή. Παρατηρούμε επίσης ότι μεταξύ των δημοσιογράφων έχει επικρατήσει η πρακτική μη ανεκτικότητας, όταν οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι δεν δέχονται προς συζήτηση τις απόψεις άλλων, σε επίπεδο ΜΜΕ δεν διεξάγονται κατά τον σωστό τρόπο οι αντιπαραθέσεις αναφορικά με το περιεχόμενο, τους δημιουργούς και τους ειδικούς.
Η μεγαλύτερη γενιά δημοσιογράφων δεν αποδέχεται πάντα ως δημοσιογραφική δουλειά εκείνη που γίνεται στο διαδίκτυο. Μερικές φορές γίνονται επαγγελματικές συζητήσεις με πολύ χυδαίο τρόπο στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Για το λόγο αυτό, στόχος μας είναι να ενώσουμε τους εργαζόμενους στα παραδοσιακά Μέσα με εκείνους που εργάζονται στα διαδικτυακά. Θα μας είναι έτσι ευκολότερο να υπερασπιστούμε τα επαγγελματικά μας δικαιώματα, και τότε τόσο οι πολιτικοί στην Ουκρανία θα σέβονται περισσότερο τους δημοσιογράφους, όσο και οι πολίτες θα εμπιστεύονται τα ΜΜΕ.
Ο δικός μας ρόλος είναι πολύ συγκεκριμένος και συγκεκριμένα θεωρούμε πως πρέπει να βοηθούμε τα ΜΜΕ και τους δημοσιογράφους κατά την μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. Πρώτα και κύρια προσπαθούμε να βοηθήσουμε τα παραδοσιακά ΜΜΕ και συγκεκριμένα τις τοπικές εφημερίδες να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, να εισάγουν ψηφιακά εργαλεία στη δουλειά τους.
Δεν έχουμε δικαίωμα να περιχαρακωθούμε στα παραδοσιακά ΜΜΕ. Πρόκειται για μία μεγάλη πρόκληση, να συμβαδίσουμε με την εποχή, έχοντας ως προτεραιότητα την ένωση των Ουκρανών δημοσιογράφων και την υπεράσπισή τους από κάθε εμπόδιο που συναντούν κατά την άσκησή του επαγγέλματός τους.
