Ο στόχος της Ολλανδικής μελέτης είναι να διερευνήσει τι πραγματικά περιμένει το κοινό από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και από τους δημοσιογράφους. Η μελέτη εστιάζει στο πώς βλέπουν οι πολίτες τον κοινωνικό ρόλο των ΜΜΕ και ποιο είδος ειδήσεων πρέπει να καλύπτεται.

Σε παλαιότερη μελέτη που είχε διεξαχθεί στις ΗΠΑ και χαρακτηρίζεται ως πρωτοποριακή, οι ερευνητές εντόπισαν τέσσερις διακριτούς δημοσιογραφικούς ρόλους.

Ο πρώτος αποτελεί τον δημοσιογράφο – μεταφραστή, ο οποίος ταυτόχρονα   με την παρουσίαση της είδησης αναλύει τα προβλήματα, συζητά  και ερευνά λύσεις και πολιτικές. Ο δεύτερος είναι ο ρόλος του δημοσιογράφου – διασπορέα, ο οποίος συνίσταται στην επικοινωνία της είδησης όσο το δυνατόν γρηγορότερα σε  μεγαλύτερο πληθυσμιακό κομμάτι. Ο τρίτος είναι ο δημοσιογράφος  – αντίπαλος και προϋποθέτει σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, άμεση εμπλοκή των ανθρώπων των ΜΜΕ με την πολιτική καθώς αυτοί έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με ανθρώπους της κυβέρνησης και της βιομηχανίας. Η τελευταία κατηγορία ο δημοσιογράφος – κινητοποιητής πήρε το όνομα αυτό καθώς προσπαθεί να κινητοποιήσει τον μέσο άνθρωπο, ώστε να ασχοληθεί με τα κοινά. Στη πράξη λιγοστοί μόνο δημοσιογράφοι εμπίπτουν αποκλειστικά μόνο σε μία κατηγορία, ενώ οι περισσότεροι αυτοπροσδιορίζονται ως  εκπρόσωποι δύο ή και περισσοτέρων από αυτές.

Η έρευνα  αποδεικνύει επίσης πως οι περισσότεροι δημοσιογράφοι συμφωνούν στην αξία των αποδεδειγμένων στοιχείων και των αξιόπιστων πηγών, καθώς και στο ότι πρέπει να απομακρυνθεί το υποκειμενικό στοιχείο από τη δημοσιογραφική έρευνα. Η αυτονομία, η αντικειμενικότητα, η διασταύρωση των γεγονότων καθώς και η συλλογή πληροφοριών από πολλές πηγές, θεωρούνται σημαντικές δημοσιογραφικές αξίες σύμφωνα με μια, επίσης μεγάλης κλίμακας, Ολλανδική μελέτη. Παράλληλα στην ίδια έρευνα οι μισοί ερωτηθέντες πιστεύουν  πως είναι πολύ σημαντικό να ασκείς δημοσιογραφία απαντώντας στο ερώτημα ” ποιο είναι το κοινό μου”. Τέλος, συνοψίζοντας τις πεποιθήσεις των δημοσιογράφων για το λειτούργημα τους, μπορεί να ειπωθεί πως καλός επαγγελματίας θεωρείται αυτός που προάγει τα δημοκρατικά ιδεώδη.

Οι έρευνες που εστιάζουν στο τι περιμένει το κοινό από  τα ΜΜΕ είναι ελάχιστες από την άλλη. Γνωρίζουμε πως το κοινό χρησιμοποιεί τη δημοσιογραφία ως πηγή πληροφόρησης, ψυχαγωγίας, διαμόρφωσης γνώμης αλλά και ως εργαλείο κοινωνικοποίησης και πως τα στοιχεία αυτά  καθορίζουν ποιες  ειδήσεις, τελικά, θα προβληθούν και πόσο. Επίσης είναι γνωστό από άλλες έρευνες ότι παρατηρείται συνεχής απαξίωση της εμπιστοσύνης του κοινού προς τα ΜΜΕ. Για παράδειγμα περίπου το 60% των ερωτηθέντων στις ΗΠΑ δηλώνουν πως έχουν λίγη έως καθόλου εμπιστοσύνη στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ενώ  στην Ολλανδία και στην Αγγλία τα ποσοστά στο ίδιο ερώτημα αγγίζουν το 33% και 79% αντίστοιχα. Παράλληλα οι χρήστες των ΜΜΕ στις ΗΠΑ θεωρούν βασικές δημοσιογραφικές αξίες την εγκυρότητα, την αξιοπιστία και την πολυφωνία, στοιχεία που και οι ίδιοι οι Αμερικανοί δημοσιογράφοι παραδοσιακά θεωρούν ύψιστης σημασίας. Μια άλλη έρευνα που διεξήχθη στην Γερμανία αποκαλύπτει πως τα δύο τρίτα των πολιτών της χώρας αυτής σέβονται τους δημοσιογράφους, αλλά παραδόξως μόνο οι μισοί από αυτούς τους εμπιστεύονται. Μία άλλη χώρα από την οποία υπάρχουν κάποια στοιχεία είναι το Ισραήλ. Οι αντιλήψεις των Ισραηλιτών, παρόλο που δεν είναι κοινές σε πολλά ζητήματα με αυτές των Αμερικάνων και των Γερμανών, εντούτοις ταυτίζονται στο ότι οι δημοσιογράφοι πρωτίστως επιχειρούν ανάλυση και διερμηνεία της είδησης, ενώ το κοινό θεωρεί την παρουσίαση των πραγματικών γεγονότων ως τον κολοφώνα της δημοσιογραφίας. Τέλος σε αρκετές έρευνες έχει αναδειχθεί το εξής παράδοξο: Μολονότι στο ευρύ κοινό αρέσει να παρακολουθεί εκπομπές με ¨κίτρινη¨ χροιά, ταυτόχρονα επιθυμούν την ύπαρξη ενημερωτικών, αλλά ενίοτε ¨βαρετών¨ εκπομπών σε περίπτωση κάποιου σημαντικού γεγονότος.

Ο στόχος της Ολλανδικής μελέτης είναι να διερευνήσει τί πραγματικά περιμένει το κοινό από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, καθώς και από τους εργαζόμενους σε αυτά. Η μελέτη εστιάζει στο πώς βλέπουν οι πολίτες  τον κοινωνικό ρόλο των ΜΜΕ και  ποιο είδος ειδήσεων πρέπει να καλύπτεται. Ερωτήθηκαν περισσότεροι από  3000 ενήλικες, νούμερο που προσδίδει αξιοπιστία στα ευρήματα της μελέτης. Απάντησαν  μέσω ερωτηματολογίου, που τους στάλθηκε με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Οι ερωτώμενοι απάντησαν σε 21 ερωτήσεις σχετικά με το ρόλο και τις αξίες των Ολλανδών δημοσιογράφων. Οι ερωτήσεις  εξέταζαν τις προτιμήσεις του κόσμου σε σχέση με τους ρόλους που θεωρητικά μπορούν να καταλάβουν οι δημοσιογράφοι (Πχ Δημοσιογράφος – κινητοποιητής), καθώς και τα είδη θεμάτων που προτιμώνται από το κοινό.

Τα συμπεράσματα είναι ενδιαφέροντα. Αρχικά ανέδειξε την τηλεόραση ως το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης των Ολλανδών, οι οποίοι σε γενικές γραμμές (τουλάχιστον οι συμμετέχοντες στην έρευνα) χαρακτηρίζονται ως αρκετά ενημερωμένοι ως προς την επικαιρότητα. Εκτός αυτού φαίνεται πως το κοινό επιθυμεί από το μέσο που θα τον ενημερώνει να παραδέχεται τα όποια σφάλματα κάνει, να διαφοροποιεί σαφώς την είδηση από το σχόλιο και την εκφέρουσα πεποίθηση, να παρουσιάζει όλες τις απόψεις που αφορούν κάθε θέμα όσο πιο ολοκληρωμένα γίνεται και να  διαχωρίζει την διαφήμιση από την είδηση.

Συνακόλουθα τα ΜΜΕ πρέπει να διέπονται από διαφάνεια, αλλά και ανεξαρτησία και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και στα παράπονα του κοινού. Ο παραδοσιακός  ρόλος του δημοσιογράφου ως διακινητή της είδησης ταχέως και με ακρίβεια υποστηρίζεται από το Ολλανδικό κοινό κυρίως όσον αφορά “σοβαρά” θέματα , αλλά παράλληλα υιοθετείται και ο ρόλος του δημοσιογράφου – πολίτη σε ψυχαγωγικές κυρίως περιπτώσεις. Το κοινό, τέλος, περιμένει από τον τύπο να σταθεί στο πλευρό του, να αφουγκράζεται τις επιθυμίες και τις ανάγκες του.

Συνολικά τα ευρήματα αποτελούν πρόκληση αλλά είναι ταυτοχρόνως και καθησυχαστικά. Το κοινό δεν φαίνεται να είναι τόσο αδιάφορο και ρηχό, όσο συχνά εκτιμάται σε δημόσιες συζητήσεις, ούτε μπορεί απλοϊκά να κατηγοριοποιηθεί σε εκείνους που ενδιαφέρονται για την ειδησεογραφία και στους απαθείς. Αντίθετα , όπως οι δημοσιογράφοι, οι πολίτες παρουσιάζουν μια πολυπλοκότητα ως προς την αντίληψη του ρόλου των ΜΜΕ στην σύγχρονη κοινωνία και στις  αξίες που πρέπει να διέπουν τους εκπροσώπους των ΜΜΕ. Εξαιρετικά σημαντικό είναι το γεγονός πως, τόσο οι πολίτες όσο και οι δημοσιογράφοι, θεωρούν το ρόλο του τύπου εξαιρετικά χρήσιμο στην ομαλή και ανεξάρτητη λειτουργία της σύγχρονης δημοκρατίας, στοιχείο τουλάχιστον καθησυχαστικό για την δημοσιογραφία εν γένει. Το κοινό επιθυμεί οι δημοσιογράφοι να δρουν ως μεσολαβητές, διακινητές και “μεταφραστές” των παγκόσμιων γεγονότων, καθώς σέβεται και αποδέχεται το ρόλο και τις δημοσιογραφικές αξίες.

Ιδανικά, τα ευρήματα από την έρευνα αυτή θα παρακινήσουν τους ανθρώπους της ενημέρωσης να δώσουν πιό ενεργό ρόλο στο ευρύ κοινό καθώς οι πολίτες αυτό περιμένουν από τα ΜΜΕ. Εν κατακλείδι μέσω της συγκεκριμένης ερευνητικής προσπάθειας εξάγεται η πεποίθηση πως  μπορεί να υπάρξει ευρύ  πεδίο συνεργασίας πολιτών – δημοσιογράφων χωρίς να διακυβεύεται η ποιότητα της ειδησεογραφίας.

Τη διεύθυνση της έρευνας είχαν οι καθηγητές Van der Wurff και Klaus Schoenbach του πανεπιστημίου του Αμστερνταμ και της Ντόχα, Κατάρ.

Christchurch City Libraries via photopin cc“>photo credit: Christchurch City Libraries