Οι κάλπες για τις πιο κρίσιμες ευρωπαϊκές εκλογές των τελευταίων 40 χρόνων έχουν ήδη ανοίξει σε μια σειρά από κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη των νέων αντιπροσώπων των ευρωπαίων πολιτών θα ολοκληρωθεί την ερχόμενη Κυριακή.
Η κρισιμότητα των ευρωεκλογών του 2019 έγκειται στο ό,τι επί της ουσίας αφορούν την «επιβίωση» του ίδιου του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, τα επόμενα χρόνια.
Σύμφωνα, άλλωστε, με όλες τις προβλέψεις, η άνοδος των ακραίων δυνάμεων, που θέλουν δηλαδή τη διάλυση της Ε.Ε, θα είναι αν όχι μεγάλη, αξιοσημείωτη, γεγονός που θα προκαλέσει διαφορετικούς πολιτικούς συσχετισμούς επηρεάζοντας κατά συνέπεια, αποφάσεις και προτεραιότητες των ευρωπαϊκών θεσμών, την ερχόμενη πενταετία.
Αρκετοί πάντως εκτιμούν ότι οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το τελευταίο πράγμα, που ενδιαφέρει τους Ευρωπαίους πολίτες και πως αυτό θα φανεί από τα ποσοστά αποχής. Ήδη στην Ολλανδία, μια από τις δύο πρώτες χώρες, όπου άνοιξε η εκλογική διαδικασία η συμμετοχή κινήθηκε περίπου στο 40%.
Την ίδια ώρα, όμως, πολίτες, κυβερνήσεις και πολιτικοί αναλυτές στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αναμένουν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ακόμα και με αγωνία τα αποτελέσματα της κάλπης την ερχόμενη Κυριακή, καθώς αυτά θα δώσουν μια «πρόγευση» για την μελλοντική πολιτική της Ε.Ε, ιδιαίτερα στο πολύπλοκο, όπως έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια, θέμα της Διεύρυνσης.
Τα αποτελέσματα ίσως να μην δώσουν ξεκάθαρες απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα, κυρίως γιατί η Ε.Ε μπαίνει απο την ερχόμενη Δευτέρα ούτως ή αλλως σε μια νέα περίοδο.
Αρκετά από τα προβλήματα της προηγούμενης πενταετίας, όπως το μεταναστευτικό, το Brexit, η υψηλή ανεργία και η χαμηλή ανάπτυξη, η κλιματική κρίση θα παραμείνουν ψηλά στην ατζέντα και θα αναζητηθούν, ή καλύτερα θα πρέπει να αναζητηθούν λύσεις. Κατά συνέπεια, αναμένεται να αποτελέσουν τις βασικές προτεραιότητες των Ευρωπαίων ηγετών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.
Προς το παρόν είναι επίσης αρκετά δύσκολο να πει κανείς με ασφάλεια πώς θα καταγραφούν οι πολιτικοί συσχετισμοί στο νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
450 ευρωβουλευτές υπερ της Διεύρυνσης
Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (EPP) η ευρωομάδα των κεντροδεξιών κομμάτων αναμένεται πάντως να βγει πρώτη δύναμη. Συμφωνα με τις προβλέψεις του Politicoτο ΕΛΚ αναμένεται να λάβει περίπου 170 από τις συνολικά 715 έδρες με την Προοδευτική Συμμαχία των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D) να λαμβάνει περίπου 150 έδρες.
Την τρίτη θέση (105 έδρες) αναμένεται να λάβουν η κεντρώα Συμμαχία των Φιλελεύθερων και Δημοκρατών στην Ευρώπη (ALDE), που περιλαμβάνει το κίνημα του Γάλλου προέδρου, Εμμανουέλ Μακρόν, En Marche.
Πέραν των τριών «παραδοσιακά» μεγάλων ευρωομάδων υπάρχει μια σειρά άλλων πολιτικών συμμαχιών, που αναμένεται να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το ενδιαφέρον στρέφεται στη νέα ευρωομάδα του αντιπροέδρου της ιταλικής κυβέρνησης και επικεφαλής της ακροδεξιάς, Λέγκας του Βορρά, Ματέο Σαλβίνι υπό τον τίτλο «Ευρωπαϊκή Συμμαχία των Λαών και των Εθνών» όπου αναμένεται να λάβει περίπου 73 έδρες έχοντας ήδη προσελκύσει τον «Εθνικό Συναγερμό» (όπως αποκαλείται πλέον) της Μαρίν Λεπέν, την «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), καθώς και το ακροδεξιό κόμμα του Χερτ Βίλντερς (PVV) από την Ολλανδία.
Και ακολουθούν οι «Πράσινοι», η «Ευρωπαϊκή Ενωμένη Αριστερά/ Βόρεια Πράσινη Αριστερά» και οι ευρωσκεπτικιστές «Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές», όπου κάθε ένας από αυτούς αναμένεται να εξασφαλίσει από 58 έως 50 έδρες. Υπάρχει επίσης και μια ομάδα περίπου 50 ανεξάρτητων, που είτε θα μπουν σε μια από τις παραπάνω είτε όχι, ή θα δημιουργήσουν κάποιοι δική τους ευρωομάδα.
Ενώ τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών αναμένεται να δώσουν δείγματα γραφής των πολιτικών συσχετισμών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ίσως να είναι πρόωρο να βγουν ασφαλή συμπεράσματα για το τι θα πρέπει να αναμένουμε σχετικά με τη διεύρυνση της Ε.Ε και κατ’ επέκταση την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων.
Αν πάντως λάβουμε υπόψιν τις προβλέψεις για το πώς θα κατανεμηθούν οι έδρες στο επόμενο Ευρωκοινοβούλιο και με δεδομένο ότι οι τρεις μεγάλες ευρωομάδες, όπως άλλωστε και οι Πράσινοι, τάσσονται υπερ της διεύρυνσης των Δυτικών Βαλκανίων, τότε αυτό αριθμητικά μεταφράζεται σε περίπου 450 ευρωβουλευτές.
Παρ’ όλα αυτά και ενώ, οι σχετικές εισηγήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενδέχεται να υπερψηφίζονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως είναι γνωστό, τις τελικές αποφάσεις λαμβάνουν εθνικές κυβερνήσεις και οι επικεφαλής τους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Η άνοδος των λαϊκιστών, ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστών ίσως μάλιστα να οδηγήσει κάποιες κυβερνήσεις να αλλάξουν στάση ή να εμφανιστούν πιο επιφυλακτικές απέναντι στο θέμα της διεύρυνσης.
Νέο «βέτο» από τη Γαλλία;
Στο πλαίσιο αυτό τρεις χώρες αλλά κυρίως, μια θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο εάν τελικά θα προχωρήσει η διεύρυνση της Ε.Ε. τα επόμενα χρόνια.
Γαλλία, Ολλανδία και Δανία ήταν εκείνες, που προβάλλοντας τις ανησυχίες τους για ενδεχόμενη περαιτέρω άνοδο των ακραίων δυνάμεων στις φετινές ευρωεκλογές «μπλόκαραν» πέρυσι τον Ιούνιο την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε για την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, απόφαση που θα κληθεί να λάβει ή να αναβάλει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 20-21 Ιουνίου.
Τον σκεπτικισμό του Παρισιού έναντι της Διεύρυνσης εξήγησε σε πρόσφατη συνέντευξη της η επικεφαλής της ευρωλίστας «Αναγέννηση» του Εμμανουέλ Μακρόν και πρώην υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Ναταλί Λουαζό.
Η Λουαζό καυχήθηκε μάλιστα ότι ήταν εκείνη που «μπλόκαρε» πέρυσι την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία.
Σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τους ψηφοφόρους της διαβεβαίωσε ότι δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή στη στάση του Γάλλου προέδρου ως προς το θέμα αυτό.
«Δεν θα υπάρξει διαπραγμάτευση τον Ιούνιο. Η διεύρυνση αποφασίζεται με απόλυτη πλειοψηφία. Πέρυσι (ο πρόεδρος Μακρόν) εξηγούσε επί 8 ώρες στους εταίρους μας ότι είμαστε κατά της διεύρυνσης με τις δύο χώρες. (…) Πιστεύετε ότι μετά από ένα χρόνο θα έχει αλλάξει γνώμη; Φυσικά όχι. Θα συνεχίσουμε να είμαστε κατά» είπε στη συνέντευξη της στο RTL.
Η Λουαζό επιχείρησε παράλληλα να εξηγήσει τη Στρατηγική του Γάλλου προέδρου για τα Δυτικά Βαλκάνια, όπως αυτή δημοσιεύθηκε λίγο μετά την πρόσφατη Άτυπη Σύνοδο, στο Βερολίνο.
«Οι δύο αυτές χώρες ανήκουν γεωγραφικά στην Ευρώπη και πρέπει να τις βοηθήσουμε, πρέπει να αναπτύξουμε μία στενή συνεργασία. Αλλιώς οι δύο ‘κόσμοι’, που υπάρχουν στα Βαλκάνια θα ξυπνήσουν. Αλλά, λέμε όχι στην διεύρυνση» τόνισε.
Ακόμα και αν εξετάσει κανείς τις δηλώσεις Λουαζό σε ένα αυστηρά προεκλογικό πλαίσιο με αντίπαλο τον ακροδεξιό“Εθνικό Συναγερμό” της Λεπέν, η στάση που κράτησε η Γαλλία στο τελευταίο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων δείχνει πως δύσκολα το Παρίσι θα αλλάξει στάση.
Βασικό αντικείμενο στη συζήτηση των υπουργών Ευρωπαϊκών Υποθέσεων την περασμένη Τρίτη ήταν η προετοιμασία του Συμβουλίου του Ιουνίου, όπου μια σειρά αξιωματούχων μίλησαν θερμά και υπερ των δυο υποψήφιων, της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας. Αλλά, Γαλλία και Ολλανδία προτίμησαν να παραμείνουν σιωπηλές, όπως αποκαλύπει το Politico.
Με το «βλέμμα» στη νέα Κομισιόν
Το επόμενο αλλά «έκτακτο» ραντεβού των Ευρωπαίων ηγετών θα γίνει στη διάρκεια της Συνόδου στις 28 Μαϊου, προκειμένου εκτός από την ανάλυση των αποτελεσμάτων να συζητήσουν, όπως έκαναν άλλωστε και στην προηγούμενη στο Σίμπιου της Ρουμανίας, τα ονόματα που θα ήθελαν για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ αναμένεται να αποχωρήσει από τη θέση του Προέδρου στις 31 Οκτωβρίου και η κούρσα διαδοχής έχει ήδη ξεκινήσει, μέσω της διαδικασίας Spitzenkandidat, όπου οι περισσότερες ευρωομάδες έχουν επιλέξει ποιον θα ήθελαν να γίνει ο νέος επικεφαλής του Berlaymont.
Δύο οι βασικοί διεκδικητές της θέσης του προέδρου της Κομισιόν, οι Μάνφρεντ Βέμπερ από το ΕΛΚ και Φρανς Τίμερμανς από τους Ευρωσοσιαλιστές (S&D).
Έως τώρα πάντως μόνο ο «εκλεκτός» των Ευρωπαίων κεντροδεξιών και Γερμανός, Βέμπερ έχει μιλήσει, αλλά όχι και ακριβώς ξεκάθαρα σχετικά με το ευρωπαϊκό μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων.
«Τα Δυτικά Βαλκάνια χρειάζονται μια ευρωπαϊκή προοπτική. Στηρίζω αυτή τη θέση. Αλλά γενικά πιστεύω ότι θα πρέπει να επανεξετάσουμε τη διαδικασία ένταξης. (…) Θα μπορούσαμε να πάμε πιο μπροστά στην κατεύθυνση μιας ενσωμάτωσης βήμα προς βήμα για παράδειγμα στην ενιαία αγορά (…). Θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε βημα προς βημα για να εκλείψουν οι ανησυχίες» είπε σε πρόσφατη συνέντευξη του στην αυστριακή DerStandard.
Απέφυγε πάντως να πάρει μια ξεκάθαρη θέση, σαν αυτή που πήρε ήδη από την ανάληψη των καθηκόντων του το 2014, ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ που προέβλεψε τότε ορθά ότι θα δεν διευρυνθεί η Ε.Ε, στη διάρκεια της πενταετούς θητείας του.
Η τελική απόφαση πάντως για το ποιος θα είναι ο «διάδοχος» του Γιούνκερ ανήκει αποκλειστικά στους επικεφαλής των κυβερνήσεων των κρατών – μελών, δηλαδή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ίσως τελικά οι ηγέτες της Ε.Ε να καταλήξουν ακόμα και σε ένα άλλο πρόσωπο.
Οι θέσεις «κλειδιά» για τη Διεύρυνση
Από τη στιγμή που θα επιλεγεί ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν, τότε αυτό που θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον θα είναι το πώς θα μοιραστούν τα χαρτοφυλάκια με πρώτο και καλύτερο αυτό του/της Ύπατου Εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, μια θέση που έως τώρα κατείχε η Ιταλίδα, Φεντερίκα Μογκερίνι.
Το πρόσωπο, που θα είναι υπεύθυνο για την Εξωτερική Πολιτική της Ε.Ε θα έχει σημαντικό ρόλο, όπως άλλωστε έως τώρα, και στο θέμα της Διεύρυνσης. Η αλήθεια είναι ότι την κρίσιμη αυτή θέση, που αντιστοιχεί και σε αντιπροεδρία της Κομισιόν αναμένετι να την διεκδικήσουν αρκετά κράτη – μέλη.
Ο/η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Διπλωματίας, πάντως, όπως αρμόζει στον τίτλο του, θα κληθεί να διαχειριστεί κρίσεις, πολύπλοκες διαπραγματεύσεις και σε ό,τι αφορά τα Δυτικά Βαλκάνια, φυσικά και τις σχέσεις Κοσόβου – Σερβίας.
Τόσο η Φεντερίκα Μογκερίνι, όσο και η βαρώνη Άστον, η προκάτοχος της, είχαν εμπλακεί ενεργά στις συνομιλίες Βελιγραδίου – Πρίστινας με την πρώτη να λαμβάνει μάλιστα συγκεκριμένη θέση, προκαλώντας αντιδράσεις σε συγκεκριμένα κράτη – μέλη, υπέρ του σχεδίου εδαφικών ανταλλαγών μεταξύ των δυο χωρών. Το ερώτημα βεβαίως είναι αν ο/ η διάδοχος της Μογκερίνι θα κρατήσει την ίδια στάση.
Τον βασικό ρόλο όμως για την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων έχει ο Επίτροπος Διεύρυνσης, που υπάγεται συνήθως στον Ύπατο Εκπρόσωπο της Ε.Ε, αλλά διευθύνει το τμήμα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων για τη Διεύρυνση, θέση που έως τώρα κατείχε ο Αυστριακός, Γιοχάνες Χαν.
Παρά το γεγονός ότι ο πολύπειρος Χαν θα μπορούσε να διοριστεί εκ νέου σε αυτή θέση, αυτό μάλλον θεωρείται απίθανο, καθώς κανείς δεν έχει ποτέ αναλάβει το συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο για δύο θητείες.
Τον τελευταίο λόγο για τη θέση αυτη θα έχει ο πρόεδρος της Κομισιόν λαμβάνοντας υπόψιν τα πρόσωπα, που θα προταθούν από τα κράτη μέλη για να τον πλαισιώσουν την επόμενη πενταετία.
Αυτό που θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα είναι αν η θέση αυτή δοθεί σε χώρα που είναι υπέρ ή όχι της Διεύρυνσης και φυσικά το ίδιο το πρόσωπο, οι θέσεις του, οι ικανότητες και η εμπειρία του. Κρίσιμο ερώτημα που θα κληθεί επίσης να διαχειριστεί θα είναι αν η ένταξη κάποιων χωρών των Δυτικών Βαλκανίων θα έχει τελικά ολοκληρωθεί έως το 2025.
Κυκλοφορεί εσχάτως πάντως στους διαδρόμους των Βρυξελλών η ιδέα να καταργηθεί το χαρτοφυλάκιο αυτό, που θεσπίστηκε το 1999 και να υπαχθεί ως μια απλή διεύθυνση υπό τον Ύπατο Εκπρόσωπο. Απομένει φυσικά να επιβεβαιωθεί ή όχι αυτή η φημολογία.
Τα αποτελέσματα ευρωεκλογών θα δώσουν μια «πρόγευση» για το ποια θα είναι η πολιτική κατεύθυνση, οι στόχοι και οι προτεραιότητες που θα αναλάβει η Ε.Ε τα επόμενα πέντε χρόνια.
Χρειάζεται να περιμένουμε έως το φθινόπωρο για να δούμε τελικά ποια στάση θα αποφασίσει να έχει η Ευρώπη τα επόμενα πέντε χρόνια έναντι των Δυτικών Βαλκανίων, γιατί σίγουρα για την ίδια τη Διεύρυνση μάλλον θα πρέπει να περιμένουμε αρκετά.
Πηγές:
https://www.iri.org/resource/balkans-poll-shows-split-between-east-and-west-room-western-engagement
https://www.politico.eu/article/merkel-macron-balkans-serbia-kosovo/
https://www.ft.com/content/54b512b8-7011-11e9-bbfb-5c68069fbd15
https://balkaninsight.com/2019/05/21/balkan-states-eye-eu-elections-in-hope-of-enlargement/
https://www.patreon.com/posts/26934272
