Η «Παιδεία στα Μέσα», η ικανότητα, δηλαδή, πρόσβασης, κατανόησης και κριτικής αξιολόγησης των μέσων επικοινωνίας και του περιεχομένου τους, καθώς και η δυνατότητα έκφρασης σε διαφορετικές μορφές επικοινωνίας αφορά όλα τα μέσα: τηλεόραση, κινηματογράφο, ραδιόφωνο, έντυπα, διαδίκτυο. Ο στόχος είναι να βοηθήσει τους πολίτες έτσι ώστε να αναγνωρίζουν τους τρόπους με τους οποίους τα Μέσα φιλτράρουν τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις που προβάλλουν, που διαμορφώνουν πολιτισμό και επηρεάζουν τις προσωπικές επιλογές.
Κομβικό σημείο θεωρείται η κριτική σκέψη με την οποία θα πρέπει οι πολίτες να θωρακιστούν, έτσι ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν ως υπεύθυνοι καταναλωτές και παραγωγοί πληροφοριών. Μιλήσαμε γι’ αυτό με τη Sherri Hope Culver, διευθύντρια του Κέντρου Εγγραμματισμού στα Μέσα και στην Πληροφορία (Center for Media and Information Literacy – CMIL) του Πανεπιστημίου Temple στις ΗΠΑ.
– Υπάρχουν αποκλεισμένα κοινωνικά στρώματα από το MIL (Media and Information Literacy) και σε ποιο βαθμό επηρεάζουν οι αποφάσεις τους τις πολιτικές εξελίξεις; Ευθύνονται και σε ποιο βαθμό για την εμπλοκή ή τον αποκλεισμό αυτών των στρωμάτων οι ακαδημαϊκοί κύκλοι;
– Φυσικά και δεν θα έπρεπε να υπάρχει κοινωνική ομάδα αποκλεισμένη από τη δυνατότητα του γραμματισμού στα μέσα. Οι πληροφορίες μεταδίδονται μέσω όλων των μορφών media και άρα είναι καθοριστική η σημασία της ικανότητας των πολιτών να επικοινωνούν, να καταλαβαίνουν, να αντιλαμβάνονται κριτικά, να αναλύουν και να αξιολογούν κάθε πληροφορία. Από τη στιγμή δε που αυτή η ικανότητα είναι ζωτικής σημασίας για μια αποτελεσματική κοινωνία πολιτών θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία. Μπορεί επίσης να διδαχθεί σε περιβάλλοντα εκτός της τυπικής εκπαίδευσης αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα ’πρεπε να αποτελεί σημαντικό κομμάτι της τυπικής εκπαίδευσης.
– Πόσο απλό είναι να αναπτύξουν οι πολίτες ικανότητες αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων των media;
– Ας ξεκινήσουμε από την παραδοχή ότι όλοι μπορούν. Χρειάζονται, ωστόσο, ειδική καθοδήγηση, εκπαίδευση για να τα καταφέρουν.
Εάν ένας άνθρωπος είναι σε ηλικία να χρησιμοποιεί τα media, τότε είναι και σε ηλικία που μπορεί να εκπαιδευθεί πάνω σε αυτά. Φυσικά οι ικανότητες γραμματισμού στα Μέσα πρέπει να απευθύνονται στην ηλικία του χρήστη. Ομως, ακόμα και ένα παιδί δύο χρόνων μπορεί να μάθει απλά πράγματα για τον τρόπο που παρακολουθεί και χρησιμοποιεί τα media.
– Πιστεύετε ότι η αμερικανική κοινωνία, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες του Βορρά και του Νότου, οι μουσουλμανικές κοινωνίες και τα μεγάλα κράτη της Ανατολής μπορούν να βρουν τρόπους συνεργασίας στο πεδίο του MIL;
– Ναι. Ηδη, υπάρχουν συνεργασίες σε αυτό το πεδίο. Από την Unesco και τη «Διεθνή Συνεργασία για τον γραμματισμό στα ΜΜΕ (GAPMIL)». Υπάρχει επίσης ένα ετήσιο συνέδριο όπου συναντώνται όλες οι ενδιαφερόμενες ομάδες. Το επόμενο θα γίνει στην Τζαμάικα, στις 17 Οκτωβρίου.
– Η ανεξέλεγκτη συμμετοχή των πολιτών στα κοινωνικά δίκτυα με τη μορφή δημιουργίας περιεχομένου, κατά τη γνώμη σας, δημιουργεί καλύτερες ή χειρότερες προϋποθέσεις για τις δυτικές δημοκρατίες;
– Δεν νομίζω ότι είναι τόσο απλό: «καλύτερο» ή «χειρότερο» για τη δημοκρατία. Στη δική μας δημοκρατία οι πολίτες έχουν ελευθερία λόγου και πιστεύω πολύ σε αυτή την ελευθερία. Οι ανοιχτές συζητήσεις είναι πάντοτε καλύτερες από τις συζητήσεις εν κρυπτώ. Η δυνατότητα των πολιτών να εκφράζουν τη γνώμη τους μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις έχουν την ευκαιρία να κατανοήσουν βαθύτερα τα προβλήματα που τους απασχολούν. Στην καρδιά της δημοκρατίας ο σκοπός των εκλεγμένων είναι ακριβώς η ανταπόκρισή τους στις ανησυχίες των πολιτών.
– Οι κανόνες δεοντολογίας που ακολουθούν ή θα έπρεπε να ακολουθούν οι δημοσιογράφοι πιστεύετε ότι επηρεάζει το citizen journalism και σε ποιο βαθμό;
– Οι κανόνες που ακολουθούν οι δημοσιογράφοι δεν είναι πάντα ίδιοι με αυτούς που ακολουθούν οι «πολίτες-δημοσιογράφοι». Πέραν αυτού, στις ΗΠΑ, δεν υπάρχουν επισήμως νομικά διατυπωμένοι κανόνες για τη δημοσιογραφία. Υπάρχει ένας κώδικας δεοντολογίας με βάση τον οποίον ασκείται, συνήθως, η δημοσιογραφία. Πιστεύω πως όταν οι δημοσιογράφοι ακολουθούν αυτόν τον κώδικα δημιουργείται συνολικά ένα περιβάλλον δεοντολογίας στην επικοινωνία, μέσα στο οποίο όλοι οι δημοσιογράφοι ενθαρρύνονται να ασκήσουν το επάγγελμα με τους ίδιους όρους κι αυτό περιλαμβάνει και τους πολίτες.
– Θεωρείτε ότι οι έρευνες των ακαδημαϊκών κοινοτήτων που ασχολούνται με την κριτική ικανότητα των πολιτών να αποκωδικοποιούν τα μηνύματα των media έχουν φέρει αποτελέσματα στις κοινωνίες των πολιτών;
– Οι ακαδημαϊκές έρευνες πάνω σε οποιοδήποτε ζήτημα επηρεάζουν τις κοινωνίες, εφόσον η πληροφορία και η έρευνα γίνονται ευρέως γνωστές στους πολίτες με κατατοπιστικό τρόπο. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές, οι ακαδημαϊκές έρευνες κοινοποιούνται αποκλειστικά σε ακαδημαϊκά περιβάλλοντα: συνέδρια και εξειδικευμένα επιστημονικά έντυπα. Οι πολίτες όμως δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά τα περιβάλλοντα.
Εάν και εφόσον τα ΜΜΕ αναφερθούν σε μια νέα έρευνα, τότε μπορεί αυτή να επηρεάσει τις γενικές γνώσεις και αντιλήψεις των ανθρώπων. Στην περίπτωση της ικανότητας αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων των μέσων, αυτού που ονομάζουμε media literacy (γραμματισμός στα μέσα) πρέπει να πούμε ότι είναι σημαντικό να διδάσκεται σε όλη την κλίμακα της εκπαίδευσης. Εδώ οι ακαδημαϊκές έρευνες που έχουν γίνει και εξελίσσονται συνεχώς πάνω σε αυτό το θέμα μπορεί πραγματικά να επηρεάσουν σημαντικά τη ζωή, τις γνώσεις και τις αντιλήψεις των ανθρώπων.
Ποια είναι
Η Sherri Hope Culver διευθύνει το Κέντρο Εγγραμμματισμού στα Μέσα και στην Πληροφορία (Center for Media and Information Literacy – CMIL) του Πανεπιστημίου Temple στις ΗΠΑ, όπου και διδάσκει ως επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Μελετών και Παραγωγής ΜΜΕ. Το CMIL αναγνωρίζεται ως παγκόσμιο κέντρο στην πληροφοριακή παιδεία από την UNESCO/UNAOC και είναι μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης για τις Συνεργασίες στον τομέα της Επικοινωνίας και της Πληροφορικής (GAPMIL). Είναι σύμβουλος στις δραστηριότητες των μέσων ενημέρωσης με επίκεντρο τα παιδιά. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Eνωσης για την Εκπαίδευση και την Παιδεία στα Μέσα Ενημέρωσης (NAMLΕ) και έχει θητεύσει ως πρόεδρος τρεις φορές.
