Ο Henk Van Ess εκπαιδεύει δημοσιογράφους, διδάσκει τις μεθόδους αναζήτησης μέσω του διαδικτύου, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ανάμεσα στις εργασίες του περιλαμβάνονται « ο έλεγχος γεγονότων μέσω διαδικτύου», “δημοσιογραφία μέσω ηλεκτρονικών δεδομένων” και “αναζήτηση στο Facebook”. Εργάζεται για το E.B.U, το Schibsted, την ακαδημία Axel Springer. Είναι επισκέπτης καθηγητής σε Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Ο λογαριασμός του στο twitter είναι @henkvaness.
Η διαδικτυακή έρευνα αποτελεί πολλές φορές πρόκληση για τους παραδοσιακούς δημοσιογράφους, ερευνητές, ομιλητές και φοιτητές. Οι ηλεκτρονικές πληροφορίες μπορεί να είναι εσφαλμένες, προκατειλημμένες , ατελείς ή και όλα τα παραπάνω.
Αλλά και εκτός διαδικτύου η κατάσταση δεν είναι ρόδινη καθώς ούτε εκεί βρίσκει κανείς αμερόληπτους ανθρώπους και έντιμες κυβερνήσεις. Συμπερασματικά, πρέπει κάποιος να θέσει τα κατάλληλα ερωτήματα είτε βρίσκεται στον ψηφιακό κόσμο είτε όχι. Το κεφάλαιο αυτό δίνει στον αναγνώστη στρατηγικές συμβουλές και εργαλεία προκειμένου να απαντηθούν με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τα τρία μεγαλύτερα ερωτήματα στην δημοσιογραφική έρευνα κατά τη διαδικτυακή αναζήτηση : Ποιός, Πότε και Πού.
Α. Ποιός;
Ας αναζητήσουμε μέσω του Google τον Ben van Beurden γενικό διευθυντή της Shell Oil Co.
1. Βρείτε γεγονότα και απόψεις
Η απλή αναγραφή της λέξης «είναι» (is) αποκαλύπτει γεγονότα αλλά και απόψεις σχετικά με το θέμα σας. Προς αποφυγή σύγχυσης περιλάβετε στην αναζήτησή σας το όνομα της εταιρείας που εργάζεται ή οποιαδήποτε άλλη πληροφορία γνωρίζετε σχετικά με το αντικείμενο της έρευνά σας και με τον τρόπο αυτό ενημερώστε την μηχανή αναζήτησης πως οι δύο αυτές λέξεις δεν πρέπει να απέχουν πολύ μεταξύ τους στα αποτελέσματα της.
Η λέξη «AROUND» (τριγύρω/γύρω από) πρέπει να γράφεται με κεφαλαία γράμματα. Προκαθορίζεται με τον τρόπο αυτό η μέγιστη απόσταση μεταξύ των δύο λέξεων στα αποτελέσματα αναζήτησης.
2. Ποια είναι η γνώμη των άλλων;
Με αυτόν τον τρόπο ζητάτε από την μηχανή αναζήτησης Google να συμπεριλάβει στα αποτελέσματα της έρευνάς της όλα τα έγγραφα σε μορφή PDF με το όνομα του ben van beurden, αλλά να εξαιρέσει εκείνα που προέρχονται από την εταιρία Shell. Αυτό σας επιτρέπει να δείτε τις απόψεις που έχουν οι αντίπαλοι, οι ανταγωνιστές και άλλα, σχετικά, άτομα για το προς διερεύνηση θέμα σας. Επίσης μπορεί να πληκτρολογήσετε στη μηχανή αναζήτησης τα εξής αν είστε τελειομανής:
με τον τρόπο αυτό θα συμπεριληφθούν στα αποτελέσματά σας αρχεία PDF που δεν είναι αναγνώσιμα με το πρόγραμμα filetype.
3. Επίσημες βάσεις δεδομένων.
Με τον τρόπο αυτό αναζητάτε το προς έρευνα πρόσωπο σε διεθνή επίσημα έγγραφα. Γίνεται αναζήτηση σε .gov.uk (Ηνωμένο Βασίλειο) αλλά και .gov.au (Αυστραλία), .gov.cn (Κίνα), .gov (Ηνωμένες Πολιτείες), καθώς και σε άλλες κυβερνητικές ιστοσελίδες ανά την υφήλιο. Αν η χώρα σας δεν διαθέτει ιστοσελίδα .gov μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την τοπική αντίστοιχη διεύθυνση με τη λέξη site, όπως στα ακόλουθα παραδείγματα: site:bund.de (Γερμανία) ή site:overheid.nl (Ολλανδία).
Με τον τρόπο αυτό βρήκαμε την πολεοδομική άδεια της οικίας του Van Beurden στο Λονδίνο και έτσι μάθαμε την πλήρη διεύθυνση και άλλες χρήσιμες πληροφορίες.
4. Ηνωμένα Έθνη
Με τον παραπάνω τρόπο αναζήτησης μπορείτε να διερευνήσετε τα στοιχεία οποιουδήποτε διεθνούς οργανισμού σχετιζόμενου με τα Ηνωμένα Έθνη. Μέσω του συγκεκριμένου τρόπου έρευνας προέκυψε ένα έγγραφο στα αποτελέσματα αναζήτησης που τιτλοφορούνταν « Στρατηγικές προσεγγίσεις στην διαχείριση των χημικών διεθνώς» και μέσω αυτού μας γνωστοποιήθηκε το πλήρες όνομά του, το όνομα της συζύγου του καθώς και το νούμερο του διαβατηρίου του τη στιγμή της αναζήτησης. Απλώς καταπληκτικό.
5. Βρίσκοντας τις παραλλαγές
Με τον τρόπο αναζήτησης αυτό ζητάτε από την μηχανή Google να παρουσιάσει αποτελέσματα ελαφρώς παραλλαγμένα σε σχέση με τον αρχικό τρόπο αναζήτησης (με διαφορετική ορθογραφία). Θα λάβετε αποτελέσματα με τη λέξη Shell, αλλά όχι αυτά που περιλαμβάνουν τη λέξη Ben, ως πρώτο όνομα. Με τον συγκεκριμένο τρόπο αναζήτησης μπορεί κάποιος λοιπόν να μάθει πως ο κύριος Van Beurden αναφέρεται σε ορισμένα έγγραφα και ως Bernardus. ( Δεν χρειάζεται να πληκτρολογήσετε την τελεία{.} το Google θα την αγνοήσει. ). Tώρα μπορείτε να επαναλάβετε την αναζήτησή σας – τα τέσσερα προηγούμενα βήματα – χρησιμοποιώντας το νέο όνομα.
Β. Πού;
1. Χρησιμοποιώντας το Echosec
Μέσω echosec δίδεται η δυνατότητα της δωρεάν αναζήτησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Στο παράδειγμα που παρουσιάζεται στην εικόνα αναζητήσαμε την διεύθυνση των κεντρικών γραφείων της Shell(1) με την ελπίδα να εμφανιστούν πρόσφατες (2) αναρτήσεις από τους εργαζόμενους εκεί (3)
2. Χρησιμοποιώντας την αναζήτηση φωτογραφιών μέσω εικόνων Google
Περιλάβετε όσες γνώσεις διαθέτετε για το προς έρευνα αντικείμενο σε μία ενιαία φράση. Στο παράδειγμα που ακολουθεί ψάχνουμε έναν τζιχαντιστή με το όνομα @MuhajiriShaam (1), αλλά όχι τον λογαριασμό @MuhajiriShaam01 (2) στο twitter (3). Απλώς θέλουμε να δούμε φωτογραφίες που έχουν αναρτηθεί στο twitter μεταξύ 25 και 29 Σεπτεμβρίου 2014 (4).
Γ. Πότε
Α. Αναζητώντας ημερομηνίες
Οι περισσότερες ερευνητικές προσπάθειες δεν αφορούν το παρόν, αλλά μάλλον παρελθοντικά γεγονότα. Πάντα να εισάγετε το χρονικό στοιχείο αυτό στη μηχανή αναζήτησης. Ταξιδέψτε πίσω στο χρόνο.90ο
Ας κάνουμε μια έρευνα σχετικά με την φωτιά στο Γερμανικό εργοστάσιο Chemie – Pack. Το γεγονός αυτό συνέβη την 5η Ιανουαρίου 2011. Ενδεχομένως κάποιος να επιθυμούσε να διερευνήσει, αν και κατά πόσο επικίνδυνα χημικά ήταν αποθηκευμένα στο εργοστάσιο την ημέρα εκείνη. Πηγαίνετε στην ιστοσελίδα images.google.com, πληκτρολογήστε Chemie-pack (1) και αναζητήστε τα διαθέσιμα στοιχεία πριν τον Ιανουάριο του 2011 (2). Στα αποτελέσματα περιλαμβάνονται εκατοντάδες φωτογραφίες από μαθητευόμενους πυροσβέστες που έκαναν εκεί την πρακτική τους λίγες ημέρες πριν τη φωτιά. Σε ορισμένες φωτογραφίες ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει τις αναγραφόμενες χημικές ουσίες πάνω στα βαρέλια. Χρησιμοποιήσαμε τις φωτογραφίες αυτές προκειμένου να διαπιστώσουμε ποια χημικά ήταν αποθηκευμένα στο χώρο εκείνο που ξέσπασε η πυρκαγιά.
Βρίσκοντας παλαιότερα δεδομένα, με τη χρήση του archive.org
Συχνά κάποιοι ιστότοποι παύουν τη λειτουργία τους. Υπάρχει ορισμένες φορές η δυνατότητα να τους ξαναβρούμε κάνοντας χρήση της σελίδας archive.org. Το εργαλείο αυτό μπορεί να δουλέψει μόνο εφόσον ο χρήστης γνωρίζει το URL της ιστοσελίδας που τον ενδιαφέρει να επισκεφτεί. Το πρόβλημα είναι πως συχνά ο σύνδεσμος (link) έχει διαγραφεί και ως εκ τούτου το URL δεν είναι γνωστό. Οπότε πως μπορεί να βρεθεί ένα φαινομενικά εξαφανισμένο URL; Ας υποθέσουμε πως θέλουμε να αναζητήσουμε την σελίδα της αποβιώσασας ηθοποιού Lana Clarkson.
Βήμα πρώτο: Βρείτε ένα ευρετήριο (index)
Βρείτε μία πηγή που να αναφέρει την εξαφανισμένη ιστοσελίδα. Στο παράδειγμά μας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την αναφορά της ηθοποιού στη Wikipedia.
Βήμα δεύτερο: Εισάγετε το ευρετήριο στη μηχανή του χρόνου
Πηγαίνετε στο archive.org και εισάγετε το URL από τη σελίδα στο Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Lana_Clarkson. Επιλέξτε την παλαιότερη δυνατή έκδοση, 10 Μαρτίου 2004. Εκεί αναφέρεται πως η ιστοσελίδα της ηθοποιού είναι http://www.lanaclarkson.com.
Βήμα τρίτο: Βρείτε την αυθεντική ιστοσελίδα.
Τώρα πληκτρολογήστε τον σύνδεσμο στο archive.org, προσθέτοντας μία ανάστροφη κάθετο γραμμή (backslash) και έναν αστερίσκο στο URL, όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί: https://web.archive.org/web/*/http://www.lanaclarkson.com/* Με τον τρόπο αυτό γίνονται ορατοί όλοι οι σύνδεσμοι. Δυστυχώς στη συγκεκριμένη αναζήτηση, που χρησιμοποιήσαμε ως παράδειγμα δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, καθώς η Clarkson έγινε γνωστή μόνο μετά το θάνατό της. Σκοτώθηκε από τον διάσημο μουσικό παραγωγό Phil Spector με πυροβόλο όπλο τον Φεβρουάριο του 2003.
