Στις 22 Μαρτίου 2016, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Προέδρου της Φινλανδίας Sauli Niinistö στη Μόσχα και της συνάντησής του με τον Ρώσο Πρόεδρο Vladimir Putin, υπεγράφησαν συμφωνίες με στόχο τη μείωση της εισροής μεταναστών από το ρωσικό έδαφος στη Φινλανδία. Η μεγάλη αύξηση του αριθμού των μεταναστών που ζητούσαν άσυλο στο βόρειο τμήμα των φινλανδικών-ρωσικών συνόρων (από τον Σεπτέμβριο του 2015 έως τον Φεβρουάριο του 2016) ανάγκασε τη Φινλανδία να εμπλακεί σε συνομιλίες με τη Ρωσία προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση.
Οι φινλανδικές αρχές φοβήθηκαν ότι η Ρωσία προσπαθούσε να εμβαθύνει τη σοβαρότερη μεταναστευτική κρίση στη χώρα στη μεταπολεμική της ιστορία, αυξάνοντας την πίεση από τους εισερχόμενους μετανάστες.
Οι συνομιλίες έδωσαν ένα απότομο τέλος στην εισροή μεταναστών από τη Ρωσία τον Μάρτιο. Σε αντάλλαγμα για τη ρωσική συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης, η Φινλανδία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πολιτική περιορισμού των διμερών επαφών της με τη Ρωσία, την οποία είχε υιοθετήσει ως απάντηση στη ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία.
Αυτό κατέδειξε την αποτελεσματικότητα της ρωσικής στρατηγικής να πείσει μεμονωμένα κράτη μέλη της ΕΕ να επιδιώξουν διευθέτηση με τη Ρωσία σε διμερές επίπεδο, αποδυναμώνοντας έτσι την ικανότητα της ΕΕ να διαμορφώσει και να εφαρμόσει μια κοινή πολιτική έναντι της Ρωσίας.
Το άνοιγμα και το κλείσιμο της αρκτικής μεταναστευτικής οδού που οδηγεί μέσω της Ρωσίας στη Φινλανδία ήταν πιθανότατα μια σκόπιμη επίδειξη των ρωσικών αρχών, με σκοπό να παρακινήσει το Ελσίνκι να προωθήσει την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας και να επιδείξει μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση στην ανάπτυξη στρατιωτικής συνεργασίας με το ΝΑΤΟ και τη Σουηδία.
Η Φινλανδία σχετικά με την εισροή μεταναστών από το ρωσικό έδαφος
Η μεταναστευτική κρίση στη Φινλανδία ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2015, όταν τα φινλανδο-σουηδικά σύνορα στη Λαπωνία άρχισαν να δέχονται αρκετές εκατοντάδες μετανάστες την ημέρα. Παράλληλα, παρατηρήθηκε αύξηση του αριθμού των μεταναστών στα δύο συνοριακά σημεία διέλευσης των φινλανδικών-ρωσικών συνόρων μεταξύ της περιοχής της Λαπωνίας και της περιφέρειας Μουρμάνσκ. Η Φινλανδία αποτελεί χώρα προορισμού για τους μετανάστες λόγω των υψηλών κοινωνικών παροχών της και των σχετικά σύντομων διαδικασιών ασύλου.
Οι περισσότεροι από τους αιτούντες άσυλο στα βορειοανατολικά σύνορα της Φινλανδίας δεν είχαν διαφύγει απευθείας από περιοχές συγκρούσεων και διέμεναν ήδη στη Ρωσία για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η κρίση στα σύνορα της Φινλανδίας και της Ρωσίας κλιμακώθηκε τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2016, αφού η Νορβηγία (η οποία μοιράζεται σύνορα μήκους 195 χιλιομέτρων στα βόρεια με τη Ρωσία, η οποία διαθέτει μόνο ένα πέρασμα) έπαψε να εξετάζει αιτήσεις ασύλου από μετανάστες με έγγραφα που πιστοποιούν τη νόμιμη διαμονή τους στο έδαφος της Ρωσίας. Καμία εισροή μεταναστών προς τη Φινλανδία δεν παρατηρήθηκε στα συνοριακά περάσματα στο μεσαίο και νότιο τμήμα των φινλανδικορωσικών συνόρων (τα οποία εκτείνονται σε μήκος άνω των 1300 χιλιομέτρων) – πιθανότατα λόγω της οικονομικής τους σημασίας για τη Ρωσία (διαμετακόμιση, τουρισμός).
Η αύξηση του αριθμού των μεταναστών επηρεάζει την αυξανόμενη τρομοκρατική απειλή και την επιρροή των ισλαμιστών φονταμενταλιστών στη Φινλανδία.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Υπουργείου Εσωτερικών, τα κέντρα υποδοχής της χώρας φιλοξενούν σήμερα αρκετές εκατοντάδες άτομα που έχουν πολεμήσει στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένων ατόμων που έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου στο Ιράκ.
Η διαδικασία αυτή ενισχύει επίσης το αντιμεταναστευτικό συναίσθημα, συμπεριλαμβανομένων τακτικών επιθέσεων σε κέντρα υποδοχής, και την άνοδο ακροδεξιών ομάδων (όπως οι λεγόμενοι “Στρατιώτες του Όντιν”.)
Ενώ η ροή μεταναστών μέσω των συνόρων με τη Σουηδία θεωρήθηκε στη Φινλανδία ως μέρος ενός πανευρωπαϊκού προβλήματος που απαιτεί λύση σε επίπεδο ΕΕ, η μετανάστευση μέσω των συνόρων με τη Ρωσία προκάλεσε μεγαλύτερη ανησυχία, παρά τον μικρό αριθμό μεταναστών που υπέβαλαν αίτηση ασύλου στα βορειοανατολικά σύνορα σε σύγκριση με τον συνολικό αριθμό των αιτούντων άσυλο το 2015 (2%). Τον Φεβρουάριο, ο υπουργός Άμυνας της Φινλανδίας Jussi Niinistö προειδοποίησε ότι έως και ένα εκατομμύριο μετανάστες από το έδαφος της Ρωσίας θα μπορούσαν να φτάσουν στα φινλανδικορωσικά σύνορα κατά τη διάρκεια του 2016.
Η Φινλανδία έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται την εισροή μεταναστών ως εργαλείο της ρωσικής πίεσης προς το Ελσίνκι και ως στοιχείο των εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
Έχει επίσης ερμηνευθεί ως μια ρωσική ενέργεια που έχει υπολογιστεί για να δοκιμαστεί η αποτελεσματικότητα της φινλανδικής διοίκησης και η αντίδραση του φινλανδικού κοινού.
Η μετανάστευση ως μέσο της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας
Στα μέσα εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου, η απειλή της κατεύθυνσης των μεταναστευτικών ροών έχει γίνει μια μορφή πίεσης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαμόρφωση των διμερών σχέσεων. Στόχος είναι να καταδειχθεί ότι η Ρωσία έχει τη δυνατότητα να επιδεινώσει τα υπάρχοντα προβλήματα αυξάνοντας τη ροή μεταναστών από το έδαφός της. Η Μόσχα ήθελε να δείξει στο Ελσίνκι ποιο θα ήταν το κόστος της παράτασης της κρίσης στις σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ και να ενθαρρύνει τη Φινλανδία να λάβει πιο ενεργά μέτρα για την εξομάλυνση των σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας, ιδίως την άρση των κυρώσεων της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η Μόσχα επισήμανε ότι οι τρέχουσες προσπάθειες της Φινλανδίας να αναπτύξει διμερή οικονομική συνεργασία με τη Ρωσία σε τομείς που δεν επηρεάζονται από τις κυρώσεις (συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής ενέργειας και της ναυπηγικής βιομηχανίας) δεν είναι πλέον επαρκείς.
Επιπλέον, η προειδοποίηση της Ρωσίας αποσκοπεί πιθανώς στο να αποθαρρύνει τη Φινλανδία από την περαιτέρω ενίσχυση της στρατιωτικής της συνεργασίας με το ΝΑΤΟ, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις χώρες της Βαλτικής Θάλασσας.
Επειδή η μεταναστευτική κρίση βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής, η Μόσχα τη χρησιμοποιεί για να στείλει ένα μήνυμα όχι μόνο στο Ελσίνκι, αλλά και στις Βρυξέλλες και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ότι έχει τη δυνατότητα να ενεργεί ενάντια στα συμφέροντα μεμονωμένων χωρών της ΕΕ, να τις αναγκάζει να επιδιώκουν τη συνεργασία της και να αποδυναμώνει έτσι τη δυνατότητα διαμόρφωσης και εφαρμογής μιας κοινής και συντονισμένης πολιτικής της ΕΕ έναντι της Ρωσίας.
Η εισροή μεταναστών στα ρωσικά σύνορα με τη Νορβηγία και τη Φινλανδία δεν θα μπορούσε να είχε συμβεί χωρίς την εποπτεία των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας.
Η μεταναστευτική οδός που οδηγεί στα βορειοδυτικά της Ρωσίας διέρχεται από μια ζώνη ειδικού στρατιωτικού ενδιαφέροντος (ιδίως την περιοχή του Μουρμάνσκ) και βρίσκεται υπό τη συνεχή εποπτεία των υπηρεσιών ασφαλείας. Αυτό αποκλείει την ελεύθερη μετακίνηση των μεταναστών ή τις ανεξέλεγκτες δραστηριότητες εγκληματικών ομάδων διακίνησης ανθρώπων. Οι ρωσικές αρχές φέρουν επίσης την ευθύνη για τη διαφθορά στα κρατικά ιδρύματα (διπλωματικά γραφεία, λειτουργοί του Υπουργείου Εξωτερικών και της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μετανάστευσης) που εκδίδουν έγγραφα που επιτρέπουν την είσοδο και τη διαμονή στο έδαφος της Ρωσίας. Οι αιτούντες άσυλο στη Φινλανδία (και τη Νορβηγία) κατέχουν ως επί το πλείστον έγγραφα που πιστοποιούν τη νομιμότητα της παραμονής τους στη Ρωσία (τουριστικές θεωρήσεις ή προσωρινές άδειες εργασίας).
Συνεργασία “υπό την απειλή του όπλου” της μετανάστευσης
Μπροστά στην ολοένα και πιο δύσκολη κατάσταση στα δύο συνοριακά περάσματα, τον Δεκέμβριο του 2015 η κυβέρνηση του Juha Sipilä αποφάσισε να προσπαθήσει να σταματήσει τη ροή των μεταναστών μέσω διμερών συνομιλιών με τη Ρωσία, χωρίς να καταφύγει στην επίλυση του προβλήματος στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η προσέγγιση αυτή προκλήθηκε όχι μόνο από τα προβλήματα με την επανεισδοχή στη Ρωσία μεταναστών που είχαν αρνηθεί άσυλο στη Νορβηγία, αλλά και από το ιστορικό υπόβαθρο των φινλανδορωσικών σχέσεων, που κληρονομήθηκε από την εποχή του ψυχρού πολέμου, δηλαδή την πεποίθηση ότι πρέπει να αναζητούνται διμερείς λύσεις σε αμφισβητούμενα ζητήματα. Μια τέτοια προσέγγιση, ωστόσο, δεν ισχύει στον τομέα της αμυντικής πολιτικής, όπου το Ελσίνκι αποφάσισε να αναπτύξει τη συνεργασία του, κυρίως με το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και τη Σουηδία.
Οι πολύμηνες φινλανδικορωσικές συνομιλίες – σε επίπεδο υπηρεσιών μετανάστευσης των δύο χωρών, υπουργείων Εσωτερικών (οι επικεφαλής των υπουργείων Εσωτερικών συναντήθηκαν τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους και συγκρότησαν κοινή ομάδα εργασίας των υπηρεσιών επιβολής του νόμου που ασχολούνται με την παράνομη μετανάστευση) και πρωθυπουργών (ο Sipilä συναντήθηκε με τον Μεντβέντεφ τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους) – είχαν ως αποτέλεσμα να σταματήσει η εισροή μεταναστών από το έδαφος της Ρωσίας στις αρχές Μαρτίου του τρέχοντος έτους.
Κατά τη συνάντηση των προέδρων Νινίστου και Πούτιν (22 Μαρτίου), εκπρόσωποι του φινλανδικού υπουργείου Εσωτερικών και της ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μετανάστευσης υπέγραψαν δύο συμφωνίες: για τους περιορισμούς στη συνοριακή κυκλοφορία σε δύο φινλανδικο-ρωσικά περάσματα στη Λαπωνία (περιορίζοντας την κυκλοφορία στους πολίτες της Φινλανδίας, της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και στα μέλη των οικογενειών τους- η συμφωνία θα ισχύει έως 180 ημέρες από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της) και για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης. Ωστόσο, οι συμφωνίες μπορεί να αποδειχθούν μόνο προσωρινή λύση στο πρόβλημα, καθώς η εφαρμογή τους εξαρτάται από τη βούληση της Ρωσίας και υπάρχει κίνδυνος να επαναληφθεί η μεταναστευτική πίεση.
Πληροφορίες για Μετανάστες στη Φινλανδία
Κατά τα έτη 2014-2015 η Φινλανδία αύξησε τον αριθμό των προσφύγων που φιλοξενεί στο πλαίσιο του συστήματος ποσοστώσεων της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από 750 σε 1050 άτομα ετησίως.
Ωστόσο, ήταν απροετοίμαστη για την πρωτοφανή αύξηση του αριθμού των αιτούντων άσυλο το 2015, όταν ο αριθμός των αιτήσεων ασύλου ανήλθε σε 32.500 (εννέα φορές περισσότερες από το 2014).
Το 63% των ατόμων αυτής της ομάδας είναι πολίτες του Ιράκ. 16% του Αφγανιστάν, 6% της Σομαλίας, 3% της Συρίας. Στα φινλανδικά-ρωσικά σύνορα στην περιοχή της Λαπωνίας (σημείο διέλευσης Salla/Raja-Jooseppi) υποβλήθηκαν 700 αιτήσεις ασύλου το 2015 και άλλες 1.000 τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2016 (κυρίως από πολίτες του Αφγανιστάν- άλλες μεγάλες ομάδες αποτελούνταν από πολίτες της Ινδίας, της Συρίας και του Μπαγκλαντές).
Για να περιορίσει τον αριθμό των ατόμων που ζητούν άσυλο, η Φινλανδία ανακοίνωσε τη μείωση των παροχών και ενέτεινε τις προσπάθειές της για την επιστροφή μεταναστών από το Ιράκ, τη Σομαλία και το Αφγανιστάν στις χώρες καταγωγής τους βάσει διμερών συμφωνιών. Παράλληλα, όμως, δεσμεύτηκε να υιοθετήσει 3200 πρόσφυγες από την Ελλάδα και την Ιταλία και 600 από την Τουρκία, σύμφωνα με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Μετανάστες στη Ρωσία
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μετανάστευσης (FMS) σχετικά με τη μετανάστευση στη Ρωσία, ο αριθμός των παράνομων μεταναστών που διαμένουν στη Ρωσία (στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται και όσοι έχουν λήξει τα έγγραφά τους) παρουσιάζει πτωτική τάση (σε σχέση με το 2014) και ανερχόταν σε 1,5 εκατομμύριο άτομα στο τέλος του 2015 (εκ των οποίων 800.000 βρίσκονταν εκεί για πάνω από ένα χρόνο). Τονίζεται ότι η παράνομη μετανάστευση στη Ρωσία έχει κυρίως οικονομικό χαρακτήρα. Δεν έχουν σημάνει συναγερμοί σχετικά με την αύξηση του αριθμού των μεταναστών από την εμπόλεμη Συρία- σύμφωνα με το FMS, ο αριθμός των Σύρων που διαμένουν στο έδαφος της Ρωσίας υπολογίζεται σε 11.000 άτομα και των πολιτών του Αφγανιστάν σε 8.000.
Των Piotr Szymański Piotr Żochowski Witold Rodkiewicz την 6/4/2016
