Γιατί μ’αρέσει το ποδόσφαιρο

Ενδιαφέρομαι για το ποδόσφαιρο από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου”, γράφει ο διεθνούς διαμετρήματος Νορβηγός λογοτέχνης Karl Ove Knausgaard (Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ) στο Home and Away: Writing the Beautiful Game (2017), ένα βιβλίο που συνέγραψε με τον Σουηδό φίλο του, μυθιστοριογράφο και θεατρικό συγγραφέα Fredrick Ekelund (Φρέντρικ Έκελουντ).

Το περιεχόμενο συντίθεται στην ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων τετρακοσίων σελίδων μεταξύ των, για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2014 στη Βραζιλία. Ο Έκελουντ ταξίδεψε για να ζήσει από κοντά το γεγονός- ο Κνάουσγκορντ (συνήθως προσέχοντας τα παιδιά του) το παρακολουθούσε από το σπίτι.

Οι αντίστοιχες τοποθεσίες τους είναι παράλληλες με τις αναμνήσεις που μοιράζονται στις εναρκτήριες επιστολές τους: Ο Έκελουντ για την εποχή που ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής στο Παρίσι και για την απίθανη συνάντηση που τον οδήγησε στην εκμάθηση ισπανικών και πορτογαλικών- ο Κνάουσγκορντ για τις πολιτισμικά προτεσταντικές ευαισθησίες του που τον αναγκάζουν να μην εγκαταλείπει ποτέ την Σκανδιναβία ή έστω να σκεφτεί εκτός αυτής. Με εξαίρεση το ποδόσφαιρο. Μέσα από τον φακό του οποίου, όπως λέει, “δημιουργεί επαφές” σε όλο τον κόσμο: “Μπορούμε να μιλήσουμε γι’ αυτό με οποιονδήποτε. Με τους γείτονες, αλλά και με τους συνεπιβάτες των αεροπλάνων. Είναι κάτι που έχουμε κοινό, ένα πλαίσιο αναφοράς”.

Κάθε τέσσερα χρόνια, “αυτό που αποκομίζεις από ένα Παγκόσμιο Κύπελλο είναι χαρά, ενθουσιασμός, γοητεία, συντροφικότητα. Και αυτό δεν είναι κακό”.

Πέρα από τον ενθουσιασμό ενός παγκοσμίου κυπέλλου, ο Κνάουσγκορντ αναπολεί το ποδόσφαιρο ως “μία από τις λίγες δραστηριότητες που κάναμε και μας γέμιζε χαρά: μια μπάλα, ένα γήπεδο και δύο μπουφάν ως στόχος. Οι φωνές που ακούγονταν στον βραδινό αέρα, η μπάλα, βαριά και γλιστερή ή στεγνή. … Φθινόπωρο στη βροχή, χειμώνας στο χιόνι, άνοιξη στη λάσπη, καλοκαίρι στη ζέστη: ποδόσφαιρο, ποδόσφαιρο, ποδόσφαιρο”.

Για τον Έκελουντ -ρομαντικό και ταξιδιώτη του κόσμου- η επιβίωση από τον καρκίνο ενέπνευσε μια νέα εκτίμηση για την εμπειρία από πρώτο χέρι. Όχι μόνο ταξίδεψε στη Βραζιλία για να ζήσει το θέαμα του Παγκοσμίου Κυπέλλου, αλλά έφερε και τον εξοπλισμό του και κατάφερε να μπει σε αγώνες 5χ5 στην Κοπακαμπάνα. Στα εξήντα του χρόνια δεν ήταν (κατά την εκτίμησή του) εκτός τόπου και χρόνου, ξεφεύγοντας από τους αμυντικούς και βάζοντας δίχτυα με το ένα ή το άλλο σουτ. “Η μαγεία του να αισθάνεσαι τη μπάλα στα πόδια σου”, γράφει, “ήταν πάντα μεγαλύτερη από την εμπειρία του θεατή, αλλά θα έλεγα ψέματα αν έλεγα ότι δεν ήμουν βαθιά παθιασμένος και όταν κατείχα τον ρόλο του φιλάθλου”.

Μια από τις πιο εκπληκτικές ανακαλύψεις στο Home and Away ήταν το πόσο παρόμοια ήταν η εμπειρία των δύο ευρωπαίων οπαδών με αυτήν του ιρλανδοαμερικανού Robert L. Kehoe III (Ρόμπερτ Κεόε), τον, φιλοσοφικών σπουδών, ιδρυτή του Winning Ways Training (Ποδοσφαιρικές Ακαδημίες).

Οι Αμερικανοί τείνουν να υποθέτουν ότι η πανταχού παρούσα παρουσία του ποδοσφαίρου είναι μέρος του ευρωπαϊκού πολιτιστικού ιστού, μια ενασχόληση που για αμέτρητες γενιές διαμόρφωσε τα Σαββατοκύριακα και τις μικρές συζητήσεις και εκτέθηκε θριαμβευτικά στα πρωτοσέλιδα και στις τηλεοπτικές οθόνες.

Αλλά όπως αποκαλύπτει η ανταλλαγή απόψεων των Κνάουσγκορντ και Έκελουντ, “τη δεκαετία του ’70, το ποδόσφαιρο δεν ήταν τόσο εμπορικό όσο είναι τώρα, δεν ήταν τόσο μεγάλο, δεν ήταν κάτι που όλοι έκαναν ή ακολουθούσαν”. Υπήρχε η περιστασιακή μετάδοση ενός αγώνα από την αγγλική πρώτη κατηγορία, ή ενός αγώνα για το Ευρωπαϊκό Κύπελλο, ή ενός αγώνα της εθνικής ομάδας.

Αλλά ως επί το πλείστον, ο μόνος τρόπος για να βιώσεις το παιχνίδι -ακόμα και στο μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του ’80 και του ’90 ήταν να πας στον τοπικό σύλλογο και να το παρακολουθήσεις από κοντά. Για τον Κνάουσγκορντ ήταν η παρακολούθηση της IK Start στο Kristiansand Stadion. Για τον Έκελουντ ήταν η παρακολούθηση της FF Malmö στο Malmö Stadion. Για τον Κεόε ήταν το Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Milwaukee στο Engelmann Field.

Όλα αυτά έχουν αλλάξει. Εκεί που κάποτε υπήρχε μια απελπισμένη πείνα να δούμε περισσότερα από το παιχνίδι και να μελετήσουμε την ιστορία του, τώρα το βλέπουμε συνέχεια και όλοι μοιάζουν να είναι ειδικοί.

Όμως στα γήπεδα της ερασιτεχνικής κατηγορίας, στα τοπικά πρωταθλήματα, απανταχού του κόσμου και ειδικότερα στην Αθήνα μπορεί κάποιος να ζήσει αυτό που πολύ εύστοχα επισημαίνουν ο αμερικανός και οι δύο βορειοευρωπαίοι φίλοι μας: “το ποδόσφαιρο είναι ένα θέατρο, είναι η αρένα των μεγάλων συναισθημάτων, της αγωνίας του αποκλεισμού, της ευφορίας της νίκης και κάθε άλλου ενδιάμεσου συναισθήματος”. Τα συναισθήματα που προκαλεί το ποδόσφαιρο είναι μια απομίμηση” της “συλλογικής θλίψης” που παγκοσμίως αντιμετωπίζουμε ως άτομα και ως μέλη ευρύτερων κοινοτήτων.

Γι’αυτά τα συναισθήματα, την καταγωγή τους, την έντασή τους, τις επιπτώσεις που έχουν στην διαμόρφωση του εαυτού μας και της κοινωνίας μας θα μιλήσουμε προσεχώς στα κείμενα για τις ποδοσφαιρικές συναντήσεις των ερασιτεχνικών κατηγοριών και όχι μόνο.