Πολύ συχνά, δημοσιογράφοι και φωτορεπόρτερς καλούνται να καλύψουν τραγικά γεγονότα. Από τρομοκρατικές επιθέσεις και συντριβές αεροπλάνων μέχρι φυσικές καταστροφές, φωτιές και ανθρωποκτονίες. Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν θύματα, εικόνες που προκαλούν λύπη και σοκ σε όλους όσοι συμμετέχουν με οποιονδήποτε τρόπο στα συμβάντα. Το Dart Center δίνει έναν οδηγό βοήθειας στον οποίο προσπαθεί να συμπεριλάβει όλες τις πιθανές δυσκολίες. Αρκετά χρήσιμος για έμπειρους δημοσιογράφους αλλά εξαιρετικά χρήσιμος για νέους συναδέλφους.

Πώς να πάρετε συνέντευξη από τα θύματα

1. Πάντα να αντιμετωπίζετε τα θύματα με αξιοπρέπεια και σεβασμό, ακριβώς δηλαδή, όπως θα θέλατε να αντιμετωπίσουν εσάς αν βρισκόσασταν στη θέση τους. Οι δημοσιογράφοι προσπαθούν πάντα να προσεγγίζουν τους επιζώντες, αλλά θα πρέπει να το κάνουν με ευαισθησία, ξέροντας πότε πρέπει να υποχωρούν.
2. Παρουσιάστε λεπτομερώς τον εαυτό σας, γιά παράδειγμα «Είμαι η Τάδε από την εφημερίδα Τάδε και θα ήθελα να παρουσιάσω ένα θέμα για τη ζωή της Ελένης». Μην εκπλαγείτε αν εισπράξετε απότομη αντίδραση στην αρχή, ιδιαίτερα από γονείς θυμάτων. Εσείς δε θα πρέπει να αντιδράσετε με παρόμοιο τρόπο, δεν είναι προσωπικό.
3. Μπορείτε να πείτε ότι λυπάστε για την απώλεια κάποιου, αλλά ποτέ μην πείτε «Καταλαβαίνω» ή «Ξέρω πως νιώθετε». Μην εκπλαγείτε ακόμη και αν, σε περιπτώσεις κάλυψης θεμάτων που σχετίζονται με πράξεις πολιτικής βίας, ο συνεντευξιαζόμενος σας πει «Μια συγγνώμη δεν αρκεί». Κρατείστε στάση σεβασμού απέναντι στο συνομιλητή.
4. Μην το παρακάνετε στην αρχή με τις δύσκολες ερωτήσεις. Αρχίστε με ερωτήσεις απλές, όπως οι παρακάτω: «Μπορείτε να μου μιλήσετε για τη ζωή της Ελένης;» ή «Με τί της άρεσε να ασχολείται; Ποια ήταν τα αγαπημένα της χόμπι;» Έπειτα ακούστε! Το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνει ένας δημοσιογράφος είναι να μιλάει πιο πολύ από τον συνεντευξιαζόμενο. Και συμβαίνει συχνά.
5. Να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν παίρνετε συνέντευξη από συγγενείς αγνοουμένου και προσπαθήστε να διευκρινίσετε ότι θέλετε να μάθετε για το προφίλ της ζωής αυτού του ανθρώπου πριν εξαφανιστεί, ότι δε σπεύδετε να κάνετε αναγγελία θανάτου. Αν δεν μπορείτε να βρείτε έναν επιζώντα από το ίδιο γεγονός, προσπαθήστε να βρείτε έναν συγγενή ή να τηλεφωνήσετε στο σπίτι του και να ζητήσετε μια συνέντευξη ή κάποια σχόλια. Αν σας απαντήσουν απότομα, αφήστε έναν αριθμό τηλεφώνου ή την κάρτα με τα στοιχεία σας και εξηγήστε τί θέλετε. Αυτός για τον οποίο ενδιαφέρεστε μπορεί να καλέσει αν θέλει αργότερα. Αυτό συνήθως οδηγεί στα καλύτερα ρεπορτάζ.

Γράφοντας την ιστορία: Πώς να γράψετε για τα θύματα

1. Εστιάστε στη ζωή που έζησε ένας άνθρωπος. Βρείτε τι ήταν αυτό που τον έκανε ξεχωριστό: προσωπικότητα, ιδεολογία, περιβάλλον (χόμπι, οικογένεια και φίλοι), τι του άρεσε και τι όχι. Δείξτε την προσοχή που δείχνει ένας φωτογράφος όταν εστιάζει σε ένα πορτραίτο.
2. Φροντίστε να είστε πάντα έγκυρος. Επιβεβαιώστε ονόματα, γεγονότα, ακόμα και φράσεις. Ο λόγος; Όταν μιλάτε πρώτη φορά με το θύμα μπορεί να βρίσκεται σε σύγχυση και να έχει χάσει τη συγκέντρωσή του. Ο επανέλεγχος εξασφαλίζει την εγκυρότητα. Μπορεί επίσης , στη διαδικασία του επανελέγχου, να βρείτε πρόσθετες πληροφορίες ή νέες δηλώσεις
3. Χρησιμοποιήστε λεπτομέρειες που θα δώσουν μια σαφή εικόνα για τις ζωές των θυμάτων ή παραθέστε φωτογραφίες από τις ζωές τους. Για παράδειγμα: «Η Ελένη συνήθιζε να παίζει με την κιθάρα της τα απογεύματα και να διασκεδάζει με την οικογένειά της, αλλά αυτό παράλληλα τη βοηθούσε να διώξει το άγχος της δουλειάς της ως νοσηλεύτριας»
4. Αποφύγετε τις περιττές, ανατριχιαστικές λεπτομέρειες σχετικά με το θάνατο των θυμάτων. Μετά το βομβαρδισμό της Οκλαχόμα, πολλοί δημοσιογράφοι αποφάσισαν να μην αποκαλύψουν ότι από τα δέντρα κρέμονταν ανθρώπινα μέλη. Αναρωτηθείτε αν οι εικόνες είναι απαραίτητες ή αν θα ενοχλήσουν κάποιους από τους αναγνώστες ή τους θεατές. Καλό θα ήταν επίσης να αποφύγετε λέξεις και φράσεις όπως «θα αναπαυθεί εν ειρήνη» ή «σοκαρισμένη η κοινότητα θρηνεί το θάνατο…» Χρησιμοποιήστε απλές και ξεκάθαρες λέξεις όπως θα έκανε ένας καλός συγγραφέας.
5. Χρησιμοποιήστε φράσεις και αστείες ιστορίες που σας έχουν μεταφέρει συγγενείς και φίλοι του θύματος, για να περιγράψετε τη ζωή του. Κυρίως αυτές που αναφέρουν με ποιό τρόπο ο άνθρωπος αυτός είχε ξεπεράσει προβλήματα, απλά ή σύνθετα. Αναζητήστε φωτογραφίες του θύματος (αλλά πάντα να τις επιστρέφετε το συντομότερο δυνατό). Με αυτό τον τρόπο θα μάθετε, κατά το δυνατόν, πώς ήταν αυτός ο άνθρωπος στη ζωή του.

Η ευρύτερη κοινότητα: Πώς να καλύψετε τραυματικά γεγονότα που συνέβησαν στην ευρύτερη κοινότητά σας.

1. Σκεφθείτε ότι η κάλυψη ενός τραυματικού γεγονότος θα έχει αντίκτυπο στο αναγνωστικό σας κοινό, τους θεατές ή τους ακροατές σας. Να θυμάστε ότι η ποιότητα της δουλειάς σας μπορεί να επηρεάσει και τις αντιδράσεις του κόσμου σε αυτήν. Έτσι, καθιερώστε κάποιες πολιτικές γύρω από τον τρόπο που καλύπτετε τα γεγονότα. Για παράδειγμα, να καλύπτετε τα ανοιχτά για τον κόσμο μνημόσυνα των θυμάτων και όχι τις κηδείες που γίνονται σε κλειστό οικογενειακό κύκλο. Και στην περίπτωση που αποφασίσετε να καλύψετε μια ιδιωτική κηδεία, τηλεφωνήστε στο σπίτι του θύματος και βεβαιωθείτε ότι δεν εισβάλλετε σε αυτήν παραβιάζοντας τον ιδιωτικό της χαρακτήρα.
2. Γράψτε ιστορίες για τις ζωές των θυμάτων και για το πώς αυτές επηρέασαν τους γύρω τους. Μικρές ιστορίες για τα χόμπι τους, τα στοιχεία εκείνα που τους έκαναν ξεχωριστούς και επιδρούσαν στους γύρω τους. Σε πολλές περιπτώσεις, οι συγγενείς των θυμάτων θέλουν να μιλήσουν όταν βλέπουν πως ο δημοσιογράφος πρόκειται να γράψει τέτοιες ιστορίες. Το 1995, με το βομβαρδισμό της Οκλαχόμα, η εφημερίδα The Oklahoman ονόμασε αυτές τις ιστορίες “Προφίλ ζωής”. Η εφημερίδα έφτιαξε “Προφίλ Ζωής” για τα 45 θύματα του τυφώνα που ξέσπασε το Μάιο του1999, αλλά και, για τα 10 θύματα από την ομάδα baseball και το επιτελείο του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα που σκοτώθηκαν σε συντριβή αεροπλάνου τον Ιανουάριο του 2000. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, όπου έγινε η επίθεση στους δίδυμους πύργους, η εφημερίδα The New York Times βάφτισε αυτές τις ιστορίες “Πορτραίτα Πένθους”. Η Asbury Park Press τους έδωσε το όνομα “Εις Μνήμην”. Αυτές οι ιστορίες δημοσιεύονται ημερησίως ,για το κάθε θύμα ξεχωριστά. Κάποιες φορές εξελίσσονται σε μεγαλύτερες ιστορίες.
3. Παρουσιάστε φόρουμ όπου άνθρωποι εκφράζουν τις σκέψεις τους, κυρίως λόγια συμπαράστασης. Δώστε οδηγίες με τρόπους που μπορεί κάποιος να βοηθήσει.
4. Βρείτε τρόπους με τους οποίους άνθρωποι θα προσφέρουν τη βοήθειά τους και αναφέρετέ τους καθ’ όλη τη διάρκεια του πένθους. Αυτό μπορεί να φέρει ελπίδα στην κοινότητα.
5. Να κάνετε συνεχώς τις παρακάτω ερωτήσεις στον εαυτό σας: Τι πρέπει να γνωρίζει το κοινό και ποιες πληροφορίες είναι περιττές; Πότε τα μέσα δίνουν περισσότερη σημασία σε μια ιστορία απ’ ό,τι ο ίδιος ο κόσμος; Μια κοινωνία είναι πολλά παραπάνω από μια μαζική δολοφονία ή μια καταστροφή. Αυτό πρέπει να αντικατοπτρίζεται στη δημοσιογραφική κάλυψη.

Ο δημοσιογράφος: Πώς να φροντίσετε τον εαυτό σας

1. Γνωρίστε τα όριά σας. Αν σας έχει γίνει μια ανάθεση που δεν επιθυμείτε να αναλάβετε, εκφράστε ευγενικά την αντίρρησή σας στον προϊστάμενό σας. Πείτε του ότι μπορεί να μην είστε το κατάλληλο άτομο για αυτή την ανάθεση. Εξηγήστε τους λόγους.
2. Κάντε διαλείματα. Μερικά λεπτά ή και ώρες αποστασιοποίησης μπορούν να περιορίσουν το άγχος σας.
3. Βρείτε έναν καλό ακροατή. Μπορεί να είναι κάποιος συντάκτης ή ένας ομότιμός του, αλλά βεβαιωθείτε ότι δε θα σας επικρίνει. Ίσως πρέπει να είναι κάποιος που είχε βιώσει μια παρόμοια εμπειρία στο παρελθόν.
4. Μάθετε να διαχειρίζεστε το άγχος σας. Βρείτε ένα χόμπι, ασκηθείτε, επισκεφθείτε έναν τόπο που σας χαλαρώνει ή, ακόμα καλύτερα, περάστε χρόνο με την οικογένεια, το σύντροφο ή τους φίλους σας. Πάρτε βαθιές ανάσες. Το Δίκτυο Υγείας του ανατολικού Κονέκτικατ συνιστά να παίρνουμε μια βαθιά εισπνοή μετρώντας μέχρι το 5 και να εκπνέουμε μετρώντας και πάλι μέχρι το 5. Να φανταζόμαστε ότι εκπνέοντας, βγαίνει από μέσα μας όλο το άγχος και εισπνέοντας, εισπράττουμε χαλάρωση. Όλα αυτά μπορεί να επηρεάσουν θετικά την ψυχική και σωματική σας ευεξία.        5. Κατανοήστε ότι τα προβλήματά σας μπορεί να σας εξουθενώσουν. Πριν το θάνατό του, τον Απρίλιο του 1945, ο πολεμικός ανταποκριτής Έρνι Πάιλ έγραψε: «Είχα βυθιστεί για πολύ καιρό σε όλο αυτό. Το πνεύμα μου έχει κλονιστεί και η σκέψη μου είναι μπερδεμένη. Νιώθω την καρδιά μου διογκωμένη». Αν νιώσετε και εσείς κάπως έτσι, ζητήστε τη συμβουλή ενός ειδικού.

Η ΕΙΚΟΝΑ: Συμβουλές για φωτορεπόρτερ

1. Να ξέρετε ότι μπορεί να είστε ο πρώτος μάρτυρας που θα βρεθεί σε μια σκηνή. Μπορεί να αντιμετωπίσετε επικίνδυνες καταστάσεις και αρνητικές αντιδράσεις από τον κόσμο και τη νομοθεσία. Διατηρήστε την ψυχραιμία και τη συγκέντρωσή σας. Να γνωρίζετε ότι η κάμερα δε θα σας προστατεύσει από οποιονδήποτε τραυματισμό. Μη διστάσετε να αποχωρήσετε αν ένα γεγονός πάρει επικίνδυνη τροπή. Κάθε διευθυντής ή αρχισυντάκτης πρέπει να καταλάβει πως η ανθρώπινη ζωή είναι πολύ πιο σημαντική από οποιαδήποτε φωτογραφία.
2. Αντιμετωπίστε με ευαισθησία, αξιοπρέπεια και σεβασμό κάθε θύμα που προσεγγίζετε σε μια τραγωδία. Μην αντιδράσετε επιθετικά στη συμπεριφορά κάποιου. Να λέτε ευγενικά ποιος/α είστε πριν ζητήσετε κάποια πληροφορία.
3. Θα απαθανατίσετε πολλές αιματηρές σκηνές στη διάρκεια μιας τραγωδίας. Σκεφτείτε αν αυτές είναι πραγματικά σημαντικές για ιστορικούς λόγους ή αν είναι υπερβολικά παραστατικές για το κοινό.
4. Κάντε το καλύτερο δυνατό έτσι ώστε να μην παραβιάζετε την ιδιωτικότητα του πένθους κάποιου. Αυτό δε σημαίνει ότι απαγορεύεται να καταγράφετε συναισθηματικές αντιδράσεις. Αλλά μην εισβάλετε στην προσωπική ιδιοκτησία κάποιου και μην τον ενοχλείτε όταν βρίσκεται σε κατάσταση πένθους.
5. Συνειδητοποιήστε ότι είστε και εσείς άνθρωπος και πρέπει να φροντίζετε την ψυχολογική σας κατάσταση. Παραδεχτείτε τα συναισθήματά σας. Μιλήστε σε έναν έμπιστο συνεργάτη, φίλο ή στον/ην σύζυγο για όσα είδατε. Καταγράψτε τα. Αντικαταστήστε μέσα στο μυαλό σας τις φρικιαστικές εικόνες με ευχάριστες εικόνες. Καθιερώστε καθημερινές συνήθειες, ωφέλιμες για την υγεία σας. Η Δρ. Ιλάνα Νιούμαν, κλινική ψυχολόγος που διεξήγαγε μια έρευνα με υποκείμενα 800 φωτορεπόρτερ, δήλωσε στη σύνοδο της Διεθνούς Ένωσης Φωτορεπόρτερ: «Το να γίνεσαι μάρτυρας θανάτων και τραυματισμών φέρει κάποιο βάρος, και αυτό το βάρος αυξάνεται όσο είσαι εκτεθειμένος σε αυτό. Όσες περισσότερες τέτοιες δουλειές αναλαμβάνει ένας φωτορεπόρτερ, τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες να βιώσει αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις.» Αν τα προβλήματά σας σας καταβάλλουν, μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού.

Προς εκδότες, διευθυντές, αρχισυντάκτες: ως προς δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ που καλύπτουν τραυματικά γεγονότα να θυμάστε…

• Καθένας στο γραφείο σύνταξης μπορεί να αντιδράσει με διαφορετικό τρόπο. Κάποιοι μπορεί να επηρεαστούν άμεσα ενώ άλλοι μπορεί να χρειαστούν μέρες, εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια για να αισθανθούν την επίδραση των γεγονότων πάνω τους. Οι δημοσιογράφοι που είτε δηλώνουν, είτε φαίνονται οι πιο ανεπηρέαστοι από ένα γεγονός, είναι πιθανόν στην πραγματικότητα να είναι περισσότερο επηρεασμένοι απ’ όλους. Άλλοι πάλι μπορεί να έχουν αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας απέναντι στην τραγωδία και να επηρεάζονται λιγότερο.
• Προσωπικά προβλήματα μπορεί να επιδεινώσουν τις αντιδράσεις κάποιου ατόμου. Για παράδειγμα, κάποιος συνάδελφος που παίρνει διαζύγιο μπορεί να επηρεαστεί περισσότερο από άλλους.
• Κάποιοι μπορεί να δώσουν σημάδια κακής ψυχικής κατάστασης. Κούραση, αψιθυμία και ξεσπάσματα είναι τα τρία συνήθη συμπτώματα, είτε παρουσιάζονται μέσα, είτε έξω από το γραφείο σύνταξης. Διευθυντές και αρχισυντάκτες πρέπει να έχουν το νού τους.

Αναθέστε σε κάποιον να παρακολουθεί το προσωπικό και να σας αναφέρει τυχόν προβλήματα. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, διορίστηκαν δύο “διαμεσολαβητές προσωπικού” στον ειδησεογραφικό οργανισμό Asbury Park Press. Η δημοσιογράφος Ιλέιν Σιλβεστρίνι και ένας από τους διαμεσολαβητές συνηγόρησαν για να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις προσωπικές ανάγκες του προσωπικού: «Είμασταν παρόντες σε συνεδριάσεις, βοηθήσαμε να απαντηθούν ερωτήματα, είχαμε το νου μας σε άτομα που ήταν υπερφορτισμένα και κανονίσαμε να εναλλάσσονται οι υποχρεώσεις για κάποιους, έτσι ώστε να αποφορτίζονται. Επίσης μιλήσαμε σε άτομα που , σύμφωνα με συναδέλφους τους, μπορεί να αντιμετώπιζαν κάποια προβλήματα.» (Ολοι ξέρουμε βέβαια ότι αυτά, όπως και πολλά άλλα, δε γίνονται στην Ελλάδα αλλά η ελπίδα για τη βελτίωση παιδείας, συνθηκών εργασίας, ανάπτυξης δυνατοτήτων κλπ…πρέπει να πεθαίνει τελευταία!)

Παρέχετε εξατομικευμένες συμβουλές. Επίσης, οργανώστε συσκέψεις για να εξηγήσετε τις διαθέσιμες πηγές, τον όγκο της κάλυψης που πρέπει να γίνει, τι μπορεί να κάνει καθένας από τους υπαλλήλους για να βοηθήσει τον εαυτό του και τους υπολοίπους μέσα από την αμοιβαία υποστήριξη. Μην περιμένετε από τους ανθρώπους να ανοιχτούν και να αποκαλύψουν πράγματα για τον εαυτό τους κατά τη διάρκεια αυτών των συγκεντρώσεων.

Στείλτε e-mails και ενθαρρυντικά σημειώματα που δείχνουν ότι αναγνωρίζετε τα θετικά αποτελέσματα της δουλειάς τους, τρόπους ανακούφισης από το στρες, καθώς και γράμματα ή σημειώσεις από αναγνώστες.

Ο δημοσιογράφος ως πρώτος επεμβαίνων

Ο διευθυντής της αστυνομίας του Los Angeles δήλωσε στο συνέδριο με τίτλο «Εγχώρια τρομοκρατία: ένας οδηγός για τους δημοσιογράφους άμεσης επέμβασης», που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2003, ότι οι δημοσιογράφοι φτάνουν είτε πριν είτε αμέσως μετά την αστυνομία και την πυροσβεστική.

Αυτό δεν αποτελεί είδηση βέβαια για τους έμπειρους δημοσιογράφους ή φωτορεπόρτερ που στο παρελθόν έχουν φτάσει πρώτοι σε ένα σκηνικό βίαιης επίθεσης. Ωστόσο, στη σημερινή κοινωνία, οι δημοσιογράφοι και οι προϊστάμενοί τους πρέπει να έχουν μεγαλύτερη γνώση σε θέματα ασφάλειας και δεοντολογίας.

«Οι αστυνομικοί, οι πυροσβέστες και όσοι παρέχουν πρώτες βοήθειες είναι καταλλήλως εξοπλισμένοι και εκπαιδευμένοι για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών. Όταν όμως οι δημοσιογράφοι σπεύδουν άμεσα σε ένα τραγικό συμβάν, έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες αποφάσεις και με την πιθανότητα σωματικού κινδύνου και συναισθηματικού ρίσκου για τους ίδιους και για άλλους» δήλωσε ο Δρ. Φρανκ Όκμπεργκ.

Στα ηθικά ζητήματα εντάσσεται το ερώτημα αν θα πρέπει να προσφέρεις βοήθεια στα θύματα ή να εκκενώσεις το χώρο πριν έρθουν οι ομάδες πρώτων βοηθειών. Αν κάνετε απλά τη δουλειά σας και αγνοήσετε την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα θύματα εκείνη τη στιγμή, μπορεί να θεωρηθεί ανήθικο ή απάνθρωπο.

Πέρα από το ηθικό κομμάτι, οι δημοσιογράφοι και οι φωτορεπόρτερ θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους που προκύπτουν κατά τη διάρκεια κάλυψης βίαιων επιθέσεων. Οι άμεσα επεμβαίνοντες δημοσιογράφοι πρέπει να ανιχνεύουν τους κινδύνους και το γύρω περιβάλλον όταν καταφτάνουν σε ένα βίαιο συμβάν. Κάποιοι από αυτούς τους κινδύνους είναι οι εξής:

Ο δράστης βρίσκεται ακόμα στην περιοχή- Ελλοχεύει ακόμη η απειλή βίας ή κάποιος άλλος κίνδυνος- Μια περιοχή είναι ακόμα μολυσμένη από κάποια διαρροή χημικής ουσίας-Οι τρομοκράτες σχεδιάζουν δεύτερο χτύπημα.

Σε μια ομιλία του στην UNESCO στη Τζαμάικα, ο Ρόντνι Πίντερ, διευθυντής του Διεθνούς Ινστιτούτου για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων (INSI) δήλωσε πως οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να εκπαιδεύονται για την προστασία τους από σωματικούς και ψυχολογικούς κινδύνους. «Πολλοί συμπεριφέρονται σαν καουμπόι, θέτοντας σε κίνδυνο τους ιδίους και τους συναδέλφους τους», δήλωσε.

Οι διευθυντές πρέπει επίσης να αναλαμβάνουν την ευθύνη των δημοσιογράφων και των φωτορεπόρτερ- ιδιαίτερα των νεότερων και λιγότερο έμπειρων- όταν τους στέλνουν σε επικίνδυνες αναθέσεις. Πρέπει να βρίσκουν τρόπο να προστατεύουν τους δημοσιογράφους τους και να τους συμβουλεύουν σχετικά με τα σωστά μέτρα ασφαλείας.

Οι εφημερίδες Newsday και Washington Post παρείχαν προστατευτικό εξοπλισμό στους δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ τους που ανέλαβαν την κάλυψη επικίνδυνων συμβάντων, σύμφωνα με άρθρο του Τζέιμς Τ. Μαντόρε που δημοσιεύτηκε το Μάρτιο του 2003 στην εφημερίδα Newsday. Επίσης πολλοί δημοσιογράφοι από το συνέδριο για την εγχώρια τρομοκρατία δήλωσαν ότι είχαν λάβει ειδική εκπαίδευση για την ασφάλειά τους.

Ο Χάουαρντ Τάινερ, διευθυντής εκδόσεων στον ειδησεογραφικό οργανισμό Tribune Co, είπε στον Μαντόρε ότι οι εφημερίδες του δε θα ανάγκαζαν τους δημοσιογράφους να καλύψουν επικίνδυνα γεγονότα και ότι θα τους έδιναν συμβουλές για να λαμβάνουν μέτρα ασφαλείας. Σε αυτές τις εφημερίδες συμπεριλαμβάνονται οι Los Angeles Times, Chicago Tribune και Newsday.

«Να θυμάστε ότι όχι μόνο καμιά ιστορία δεν αξίζει το θάνατο κανενός δημοσιογράφου, αλλά και ότι ένας νεκρός δημοσιογράφος δεν πρόκειται να μεταδώσει ποτέ αυτήν την ιστορία», είχε πει ο Τάινερ.

Τέλος, το πιο σημαντικό είναι ότι οι δημοσιογράφοι και οι διευθυντές τους πρέπει να γνωρίζουν καλά τις ψυχολογικές επιπτώσεις στο κοινό και στους ίδιους. Οι αναφορές και οι συσκέψεις ίσως είναι απαραίτητα για να αντισταθμίσουν τη συναισθηματική ζημιά που προκύπτει από την άμεση επέμβαση στον τόπο ενός τραγικού συμβάντος.

Μετατραυματικό στρες

Η Σάνταλ Μακ Λόχλιν έγραψε τα παρακάτω σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο από τη σχολή δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Κολούμπια:

« Ο Αμερικανικός Ψυχιατρικός Σύλλογος χαρακτηρίζει ως διαταραχή μετατραυματικού στρες την- για τουλάχιστον ένα μήνα- επαναλαμβανόμενη ανάμνηση, το συναισθηματικό μούδιασμα, και την αποφυγή ανθρώπων και τοποθεσιών που θυμίζουν το γεγονός. Άλλο ένα συχνό σύμπτωμα είναι η υπερδιέγερση, που μπορεί να εκδηλώνεται με αψιθυμία, νευρικότητα, έλλειψη συγκέντρωσης, διαταραχές ύπνου και αίσθηση ανασφάλειας. Όσοι έχουν υποστεί ψυχικό τραύμα συχνά παθαίνουν κατάθλιψη και έχουν πρόβλημα στις οικογενειακές τους σχέσεις. Άνθρωποι που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή μπορεί να μην καταλαβαίνουν ποιες είναι οι αιτίες των συμπτωμάτων και μπορεί να μη διαγνωστεί ποτέ, με αποτέλεσμα να υποφέρουν σιωπηλά, ακόμη και για χρόνια.»

Το στρες είναι μια φυσική αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού, σαν απάντηση στην έντονη ή διαρκή έκθεση στη βία και άλλες ανθρώπινες τραγωδίες. Αλλά κάτι το “μοναδικό” με εμάς τους δημοσιογράφους είναι ότι και εμείς οι ίδιοι φαίνεται να πιστεύουμε πως οι αντιδράσεις μας είναι “μοναδικές”. Η βία και ο συναισθηματικός της αντίκτυπος επηρεάζουν όλες τις ομάδες άμεσης επέμβασης, συμπεριλαμβανομένων της αστυνομίας, της πυροσβεστικής, των ομάδων πρώτων βοηθειών, αλλά και των δημοσιογράφων.

Οι ρεπόρτερ δε διαφέρουν από τους αστυνομικούς ή τις ομάδες πρώτων βοηθειών στο γεγονός ότι νιώθουν πιο άνετα να ανοιχτούν σε έναν συνάδελφο παρά σε κάποιον ξένο. Μια καφετέρια ή ένα μπαρ μπορεί να χρησιμεύσει ως το κατάλληλο μέρος για να συναντηθούν συνάδελφοι, να μιλήσουν και να κάνουν έναν απολογισμό των συναισθημάτων τους. Ένας ειλικρινής απολογισμός όμως δε χρειάζεται προσπάθειες εντυπωσιασμού, στοιχείο που, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο και συγγραφέα του βιβλίου «Ιστορίες πολέμου: Η κουλτούρα των ξένων ανταποκριτών» Μαρκ Πέντελτι, είναι βαθειά ριζωμένο στην ανδροκρατούμενη δημοσιογραφική κουλτούρα.

Η ανάγκη να μιλήσεις σε ένα φόρουμ ή να εκφράσεις τα συναισθήματά σου μετά από μια σφαγή σε αυλή σχολείου ή μετά από τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους δεν είναι δείγμα αδυναμίας, όπως φαίνεται να πιστεύουν πολλοί δημοσιογράφοι. Αντιθέτως, όταν ο απολογισμός γίνεται με το σωστό τρόπο, τότε σου δίνει δύναμη. Η έκφραση του συναισθήματος- μέσα από το γράψιμο, τη ζωγραφική, το σχέδιο, το διάλογο ή το κλάμα- φαίνεται να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ένα τραυματικό γεγονός καταχωρείται στον εγκέφαλο, σα να μεταφέρει με κάποιο τρόπο τη συγκεκριμένη ανάμνηση από το ένα μέρος του σκληρού δίσκου του εγκεφάλου σε ένα άλλο. Ανήλικοι επιζώντες από τη Γουατεμάλα και τη Βοσνία άρχισαν να θεραπεύονται ζωγραφίζοντας ή χρωματίζοντας εικόνες από επιθέσεις. Ιδιαίτερα όταν έχεις την ευκαιρία να πενθήσεις παράλληλα, η έκφραση βοηθάει στην απελευθέρωση των συναισθημάτων που σχετίζονται με το τραγικό συμβάν και δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον να θυμάται τα γεγονότα μελλοντικά, νιώθοντας λιγότερο ή και καθόλου πόνο.

Οι δημοσιογράφοι το καταφέρνουν αυτό γράφοντας ή συντάσσοντας μια αναφορά, αλλά υπάρχουν πράγματα που δε μπορούν να μεταφερθούν σε μια κόλλα χαρτί γιατί είτε είναι πολύ φρικιαστικά, είτε πολύ εξωπραγματικά», επεσήμανε η Πένυ Κόκερελ από την εφημερίδα The Oklahoman. «Αυτό που πραγματικά χρειαζόμουν (μετά το βομβαρδισμό της Οκλαχόμα) ήταν χρόνος παρέα με τους φίλους από τη δουλειά… να μιλήσουμε για αυτά που είχαν συμβεί», Αλλά, πρόσθεσε, «από τη στιγμή που κατεβάσαμε ταχύτητες, ήμασταν όλοι τόσο κουρασμένοι από το βομβαρδισμό, που δεν κατορθώσαμε ποτέ να κάνουμε αυτή τη συζήτηση.»

Οι δημοσιογράφοι είναι άνθρωποι που, όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι που εκτίθενται στον πόνο, τον αισθάνονται είτε τον βιώνουν οι ίδιοι είτε κάποιος άλλος. Όταν κρατάτε τον πόνο μέσα σας, το μόνο που γίνεται είναι να διαρκεί περισσότερο και να επιδεινώνεται με τον καιρό. Η ανάγκη εξωτερίκευσης των συναισθημάτων μετά από μια μαζική τραγωδία είναι προφανής, και είναι πιθανότερο να επιτευχθεί πιο γρήγορα με τη βοήθεια ενός ειδικού συμβούλου. Οι συσκέψεις, ως κομμάτι της δουλειάς, βοηθούν τους δημοσιογράφους. Όλοι οι δημοσιογράφοι, συμπεριλαμβανομένων και των ελεύθερων επαγγελματιών, πρέπει να κυνηγούν και να αξιοποιούν τις ευκαιρίες για συμβουλευτικές υπηρεσίες στον επαγγελματικό τους χώρο. Οι ειδήσεις είναι εκεί έξω. Το να τις μοιραζόμαστε με άλλους μπορεί να βοηθήσει.

πηγή φωτό: http://digitalgallery.nypl.org/nypldigital/id?4001469