Μόνος την μάχη δεν την κερδίζεις (Ρωσική παροιμία)

Στο μακρινό 1982 μέσα στο ζοφερό περιβάλλον της «στασιμότητας» του σοβιετικού καθεστώτος και της στραγγαλιστικής ατμόσφαιρας που δημιουργούσαν διάφοροι έλληνες, στελέχη του κομματικού μηχανισμού του ΚΚΕ στην τότε Σοβιετική Ένωση, αποφάσισα ότι μια από τις διεξόδους που έχω είναι η μετάφραση εμβληματικών κειμένων της ρωσικής γραμματείας. Ήταν μια απόφαση απομόνωσης αλλά και διεξόδου συνάμα, από μια κατάσταση που είχε όλα τα χαρακτηριστικά του ψυχολογικού πολέμου, της πολιτικής δίωξης και φυσικής εξόντωσης. Εξάλλου οι επιλογές δεν ήταν πολλές.

Στα 25 χρόνια που μεσολάβησαν τήρησα με ευλάβεια την απόφασή μου αυτή και ασχολήθηκα με την μετάφραση κειμένων μεγάλης ιστορικής, φιλοσοφικής και λογοτεχνικής αξίας, την ποιότητα της οποίας θα την αξιολογήσει ο ύπατος κριτής, ο αναγνώστης.

Παρά το γεγονός ότι αρκετές φορές μου προτάθηκε να μεταφράσω κείμενα επίκαιρα αρνήθηκα θεωρώντας πως δεν είναι αυτό δική μου δουλειά. Ο καλόπιστος αναγνώστης  ίσως αναρωτηθεί για ποιο λόγο μετέφρασα το βιβλίο της Άννας Πολιτκόφσκγια «Ρωσικό Χρονικό». Την απάντηση θα την δει διαβάζοντας το βιβλίο.

Είναι βαθιά μου πεποίθηση ότι το βιβλίο αυτό, εκτός από ένα χρονικό, στο άμεσο και στο απώτερο μέλλον θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για τους ιστορικούς και του μελετητές της σύγχρονης ρωσικής ιστορίας.

Η Άννα Πολιτκόφσκαγια μέσα από τις σελίδες του τελευταίου της βιβλίου, παραδίδει μαθήματα όχι μόνο έντιμης και μαχητικής δημοσιογραφίας, αλλά και υποδειγματικής καταγραφής των γεγονότων, έτσι ώστε ο αναγνώστης να σχηματίζει ιδία άποψη. Υπ’ αυτή την έννοια το βιβλίο τούτο, αργά ή γρήγορα, θα βρει όχι μόνο τον δρόμο προς τον αναγνώστη, αλλά και προς το εργαστήριο του ιστορικού για την αποτίμηση της δύσκολης συγκυρίας και των συνθηκών υπό τις οποίες γράφτηκε.

Το «Ρωσικό Χρονικό» είναι ένα βιβλίο μαρτυρία, ένα βιβλίο διαθήκη, ένα βιβλίο κατάθεση ψυχής μιας μοναχικής γυναίκας που τόλμησε να αντιπαρατεθεί με τις πανίσχυρους και ισοπεδωτικούς μηχανισμούς της εξουσίας.

Είναι ο ψίθυρος αλλά και η κραυγή μιας γυναίκας, την οποία οι σύγχρονοι της αποκάλεσαν «συνείδηση της Ρωσίας» για τους αγώνες που έδωσε υπέρ των αδυνάμων, υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπέρ των επερχόμενων γενιών.

Το «Ρωσικό Χρονικό» είναι το ημερολόγιο μιας δημοσιογράφου που γράφτηκε με την επιμέλεια μεσαιωνικού χρονικογράφου. Είναι όμως και το τελευταίο ρεπορτάζ μιας δημοσιογράφου που ζούσε τα γεγονότα, αφήνοντας πίσω της την θαλπωρή του δημοσιογραφικού γραφείου και την ασφάλεια της αφ’ υψηλού θεώρησης των πραγμάτων.

Το κείμενο έφτασε στα χέρια μου μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον ρώσο εκδότη της Άννας Πολιτκόφσκαγια. Από την πρώτη κιόλας ματιά κατάλαβα ότι είναι το πρωτόλειο, ότι δεν το έχει επεξεργαστεί, δεν έχει κάνει διορθώσεις, προσθήκες ή αφαιρέσεις. Κατά την διάρκεια της μετάφρασης προέκυψαν ορισμένα ζητήματα εκφραστικού χαρακτήρα, τα οποία και έλυσα αυτοβούλως. Τα όποια λάθη πάντως εντοπίσει ο αναγνώστης στο ελληνικό κείμενο βαραίνουν εμένα προσωπικά και για το λόγο αυτό ζητώ την επιείκειά του.  Ιδιαίτερη αναφορά θα ήθελα να κάνω στην επιμελήτρια του βιβλίου Αναστασία Πάγια, η επιμέλεια και η φροντίδα της οποίας προφύλαξαν τον μεταφραστή από λάθη και αβλεψίες, πράγμα για το οποίο και την ευχαριστώ από βάθους καρδιάς.

Διαβάζοντας, ο αναγνώστης μπορεί να συγκινηθεί, μπορεί να εξοργιστεί, μπορεί να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με τη νεκρή πια συγγραφέα. Δεν θα μπορέσει όμως να μείνει αδιάφορος για αυτά που γράφει. Επαφίεται στην κρίση του το υλικό που περιέχει. Επαφίεται στη συνείδησή του η μνήμη της ίδιας της Άννας Πολιτκόφσκαγια, μιας γυναίκας που άφησε ως παρακαταθήκη την εντιμότητα, το πάθος και τον αγώνα της κατά των αυθαιρεσιών της εξουσίας. Μακάρι να βρει μιμητές.

Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, Αθήνα, Μεταξουργείο, Φεβρουάριος 2007