Ο Ασάνζ δεν είναι δημοσιογράφος. Δεν ανήκει, ούτε προέρχεται απ’ αυτό που μπορεί να χαρακτηριστεί «θεσμικό» κομμάτι της ενημέρωσης. Όσο κι αν ο ίδιος αυτοσυστήνονταν από ’δω κι από ’κει ως «αρχισυντάκτης». Ούτε ακτιβιστή μπορεί να τον πει κανείς με τη στενή έννοια του όρου. Δεν άσκησε ποτέ δράση κάτω από τη σημαία οποιασδήποτε οργάνωσης, ούτε υπήρξε υπέρμαχος κάποιου σκοπού πριν τα WikiLeaks.
Ο Τζούλιαν Ασάνζ είναι ένα συνονθύλευμα ποσοτήτων και ποιοτήτων. Κάτι σαν συνταγή «εξωτικής κουζίνας». Παιδί μιας Αυστραλέζας εικαστικού κι ενός οικοδόμου αντιπολεμικού ακτιβιστή της δεκαετίας του ’60. Τέκνο των αντιφάσεων, του κατακερματισμού και της σύγχυσης του δυτικού κόσμου στο μεταίχμιο δύο εποχών. Απ’ τον πατερναλισμό στη χειραφέτηση, απ’ την παραδοσιοκρατία στη νεωτερικότητα, απ’ τον πουριτανισμό στην ελευθεριότητα, από τις στερεότυπες νόρμες στις ρευστές ταυτότητες, απ’ την TV στα κομπιούτερ.
Έζησε περιπλανώμενος με τη μητέρα του σε διάφορα μέρη. Σε διάφορες πόλεις της Αυστραλίας, διάφορα νησιά, διάφορες γειτονιές, διάφορα σπίτια. Λέγεται ότι άλλαξε συνολικά 37 σχολεία στη διάρκεια της μαθητικής ζωής του. Τα ενδιαφέροντά του ήταν πολλά. Μελέτησε μαθηματικά, φυσική, προγραμματισμό, δεν πήρε ποτέ κανένα πτυχίο. Τον μάγεψαν οι υπολογιστές και η δύναμη των δικτύων. «Των δικτύων»: η ανερχόμενη τάξη πραγμάτων του ψηφιακού κόσμου και της πληροφορίας.
Δυνητικός μοχλός επιρροής και εξουσίας, μηχανισμός σωρευτικής ευφυΐας, διείσδυσης, αποδόμησης, αναδόμησης. Ο Τζούλιαν ήταν ένας από εκείνους που προείδαν την αξία τους και τον ρόλο τους στο εν γενέσει ψηφιακό σύμπαν. «Ήταν πάντα ένα παιδί με κοφτερό μυαλό που αγωνίζονταν για τους αουτσάιντερ», τον έχει περιγράψει ο θετός πατέρας του.
Κομβική μετατόπιση
Προχώρησε, ταξίδεψε. Έκανε παιδιά, όχι οικογένεια. Σε κάποια στιγμή της ζωής του αποφάσισε να γίνει Προμηθέας. Να αποκαλύψει στους ανθρώπους θανάσιμα μυστικά. Ίσως να μην γνώριζε τον ελληνικό μύθο. Ίσως πάλι να ήταν πολύ επιπόλαιος ή πολύ υπερφίαλος. Κανείς, ούτε καν ο ίδιος, θα μπορούσε ποτέ να εξηγήσει με ακρίβεια τί ήταν αυτό που τον παρακίνησε. Ποιο ήταν το κίνητρό του. Ποιες δυνάμεις συνήργησαν σ’ αυτή την κομβική μετατόπιση. Ιδεολογία, ηρωϊσμός, κομπορρημοσύνη, αφέλεια; Σίγουρα όχι το ίδιον όφελος. Όμως, αυτό δεν έχει σημασία. Η πρόθεση δεν μπορεί να ακυρώνει τον σκοπό, πόσο μάλλον το αποτέλεσμα του σκοπού.
Η αντιφατική διαδρομή του Αυστραλού ψηφιακού Προμηθέα δεν αποκαλύπτει κάτι άλλο παρά το «αδιαχώρητο» του νου και το μυστηριώδες άγνωστο της ψυχής. Ένας ευφυής νέος άνθρωπος που μπορεί να γίνει περιζήτητος «κομπιουτεράς» και να κερδίζει εκατομμύρια, γίνεται ψηφιακός επαναστάτης και σηκώνει λάβαρο εξέγερσης σιωπηλά κι ατάραχα πίσω από το μόνιτορ ενός υπολογιστή σε κάποιο απομακρυσμένο σημείο του πλανήτη. Θέλει ν’ αφυπνίσει κοιμισμένες συνειδήσεις, αδαείς σχολαστικιστές, μακάριους εικονολάτρες, όμηρους των βεβαιοτήτων, εξοργίζοντας τις ισχυρές βουλές του κόσμου. Ήρθε να δείξει για άλλη μια φορά πως η ανθρώπινη φύση ρέπει το ίδιο ισχυρά τόσο προς τον ορθολογισμό όσο και προς τον -φαινομενικό- ανορθολογισμό.
Όμως, ο Ασάνζ είναι πια κρατούμενος και κατηγορούμενος. Όσο πείσμα κι αντοχή κι αν έδειξε όλα αυτά τα χρόνια κλεισμένος ως ελεύθερος-πολιορκημένος στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο, όσο κι αν αψήφησε τις κοσμοδαιμονικές δυνάμεις που ορίζουν τις τύχες των μαζών, όσο κι αν έμεινε πιστός στις σημαίες του, που δεν τις υπέστειλε ποτέ, είναι πια στα χέρια των διωκτών του ως άλλος δεσμώτης.
«Αμοντάριστες» αλήθειες
Στην εποχή των fake news, της μετα-αλήθειας, της μαζικής χειραγώγησης, της πολιτικής εξαπάτησης μεγάλης κλίμακας, της απροκάλυπτης δημαγωγίας, της ψευδοεπιστήμης, της βιομηχανικής κλίμακας παραγωγής σοσιαλμιντιακού περιεχομένου αμφίβολης αξιοπιστίας, των κάθε είδους αρνήσεων και εθελοτυφλισμού, της διάχυτης δυσπιστίας και καχυποψίας στους θεσμούς, της καταβαράθρωσης της εμπιστοσύνης στα μέσα ενημέρωσης, ο Ασάνζ κατηγορείται επειδή αποκάλυψε αλήθειες. Αλήθειες που έπρεπε να μείνουν κρυφές. Ωμές, «ανεπεξέργαστες» αλήθειες.
Διότι, το σοκαριστικό βίντεο του 2007 απ’ το αμερικανικό ελικόπτερο «Απάτσι» στο Ιράκ που θέριζε με τα αντιαρματικά πυροβόλα του 15 ανυποψίαστους άμαχους ανθρώπους, ανάμεσά τους και δύο δημοσιογράφους του Reuters, με το πλήρωμά του να ξεσπά σε υστερικούς πανηγυρισμούς φωνάζοντας «συνέχισε να ρίχνεις» και «κάψ’ τους», ήταν μια ωμή, ανεπεξέργαστη αλήθεια. Μια αλήθεια που έφτυσε στα μούτρα τους απύθμενους υποκριτές που ανερυθρίαστα μιλούσαν τότε για «διάδοση της δημοκρατίας». Η έλλειψη δημοσιογραφικής διαμεσολάβησης που θα μπορούσε να κάνει το ανατριχιαστικό περιεχόμενο ηπιότερο ή σκληρότερο προσέδωσε επιπλέον δύναμη στην εικόνα.
Οι «Τυποποιημένες Διαδικασίες Λειτουργίας» του στρατοπέδου-φυλακή του Γκουαντάναμο που αποκαλύφθηκαν το 2007 απ’ το WikiLeaks, στις οποίες προβλέπονταν «ειδικές ανταμοιβές» για τους κρατούμενους που επεδείκνυαν καλή συμπεριφορά και συνεργάζονταν -ένα ρολό χαρτί τουαλέτας…-, ήταν άλλη μια τέτοια ωμή, ανεπεξέργαστη αλήθεια.
Το ίδιο και η δημοσίευση κατά το διάστημα 2010-11 των 750.000 εμπιστευτικών εγγράφων, βίντεο, διπλωματικών μηνυμάτων και στρατιωτικών αναφορών που εξέθεταν εκ νέου την αμερικανική υπερδύναμη και τους τυχοδιωκτικούς πολέμους της σε Αφγανιστάν και Ιράκ.
Wikileaks και “γεγονότα των μέσων”
Οι αποκαλύψεις του WikiLeaks δεν είναι τα αποκαλούμενα «γεγονότα των μέσων». Αυτά που σχεδιάζονται και εξαγγέλλονται εκ των προτέρων με βάση ιστορίες που έχουν μονταριστεί και επεξεργαστεί, προκαλώντας ενορχηστρωμένες μορφές αντίδρασης. Τα γεγονότα που οργανώνονται εκτός των επίσημων οργανισμών ενημέρωσης αλλά περιλαμβάνουν απαραιτήτως αυτά στη διαδικασία σχεδίασής τους.
Τα Pentagon Papers που είδαν το φως της δημοσιότητας το 1971 αποκαλύπτοντας το εύρος της αμερικανικής πολιτικής και στρατιωτικής ανάμιξης στο Βιετνάμ απ’ το 1945 ώς το 1967 αλλά και τα συστηματικά ψεύδη της κυβέρνησης Τζόνσον για την πορεία του πολέμου, πέρασαν σίγουρα απ’ το δημοσιογραφικό φίλτρο των “New York Times” που αποτέλεσαν «μέρος» της αποκάλυψης.
Η κυβέρνηση του πατέρα Μπους είχε αποκηρύξει τα συγκλονιστικά -πλην προαναγγελλόμενα και μονταρισμένα- ρεπορτάζ του Πίτερ Αρνέτ στο CNN απ’ τη βομβαρδιζόμενη Βαγδάτη στο πρώτο πόλεμο του Κόλπου. Αργότερα, στην εισβολή του γιου του στο Ιράκ, μπήκε τείχος στην πρόσβαση των τηλεοπτικών συνεργείων. Η TV δεν είχε θέση στην εισβολή για την ανατροπή του Σαντάμ. Η εξουσία έχει τη δύναμη και τα μέσα να ελέγξει τον Τύπο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, που είναι πυραμιδικές δομές. Όμως, στη διεισδυτικότητα των δικτύων- που απ’ την φύση τους είναι αποκεντρωμένες δομές- στην διάχυση της πληροφορίας και την αναπαραγωγής της μέσω αυτών, είναι πρακτικά αδύνατον να βάλει φραγμούς. Γι’ αυτό ο Ασάνζ θεωρείται δημόσιος κίνδυνος.
Η θέση του είναι δύσκολη. Ο πολύχρονος εγκλεισμός του στην πρεσβεία ίσως αποδυνάμωσε το σωματικό και ψυχικό σθένος του. Θα προσπαθήσουν να τον παρουσιάσουν ως ιερόσυλο, θα τον διαπομπεύσουν, θα τον απομυθοποιήσουν. Η παγκόσμια φιλελεύθερη κοινότητα, τα λαϊκά κινήματα βάσης, οι συλλογικότητες υπέρ της ελεύθερης και ανοιχτής κοινωνίας, οι οργανώσεις άμεσης δημοκρατίας, οι υπέρμαχοι της ελευθεροτυπίας, της ερευνητικής δημοσιογραφίας, της αδέσμευτης ακηδεμόνευτης ενημέρωσης, της ελευθερίας της έκφρασης και της ανυποταξίας του πνεύματος, έχουν τώρα ένα αναπόδραστο καθήκον: να υπερασπιστούν τον Τζούλιαν Ασάνζ μέχρις εσχάτων.
