Όσοι είδαν την υποψήφια για Όσκαρ ταινία Ο Έρωτας της Βασίλισσας γνωρίζουν για την πρώτη προσπάθεια της Δανίας για ελευθερία λόγου. Στις 4 του Σεπτεμβρίου 1770, ο Johann Friedrich Struensee, ο βασιλικός γιατρός του ψυχικά άρρωστου βασιλιά Christian VII της Δανίας, εραστή της βασίλισσας Caroline Matilda και de facto αντιβασιλέα της χώρας, κατήργησε τη λογοκρισία. Οι Δανοί πολίτες άδραξαν αμέσως την ευκαιρία να δημοσιεύσουν χείμαρρους συκοφαντικών φυλλαδίων, ενώ ο ίδιος ο Struensee σύντομα έπρεπε να περιορίσει αυτή την ελευθερία μπροστά στον κίνδυνο αναρχίας.
Λίγο μετά την πολύ βίαιη εκτέλεση του Διαφωτιστή γιατρού, η λογοκρισία αποκαταστάθηκε σθεναρά.
Η Δανία ανέκτησε την ελευθερία Τύπου στις 5 Ιουνίου 1849 και μια σειρά από εφημερίδες καθιερώθηκαν σε όλη τη χώρα. Η καθεμιά τους συνδέθηκε με την ιδεολογία ενός κόμματος. Δημοσίευαν τις απόψεις του κόμματός τους και μόνο όσοι υποστήριζαν αυτή την πολιτική παράταξη αγόραζαν και διάβαζαν τη συγκεκριμένη εφημερίδα.
Την ώρα που ο Μοντερνισμός και ο Καπιταλισμός αναδιαμόρφωναν το δυτικό κόσμο, διαμορφώθηκε το είδος της δημοσιογραφίας που μας διδάσκεται στο σχολείο και το οποίο επαινούμε ως σήμα κατατεθέν του πολιτισμού. Το πολίτευμα χωρίστηκε σε τρεις τύπους, σύμφωνα με τον πολιτικό φιλόσοφο Βαρόνο de Montesquieu – επίσης οπαδό του Διαφωτισμού – και ο Τύπος απέκτησε την φήμη του ως τέταρτη εξουσία.
Η κρίση
Κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1990, μια μικρή ρωγμή εμφανίστηκε στην ίδρυση αυτού του, φαινομενικά, σταθερού γίγαντα των επιχειρήσεων μέσων ενημέρωσης. Χωρίς κανείς να το παρατηρήσει εξαρχής, το διαδίκτυο δημιούργησε μια αξιόπιστη δομή αδρανοποιώντας τους δεινοσαύρους της πληροφόρησης, που δεν πρόβαλλαν καμία αντίσταση. Ο έντυπος Τύπος από de facto μέσο στην επικοινωνία ειδήσεων έγινε ένα προϊόν της αγοράς.
«Τα blogs και τα wikis […] ήταν όλα όσα έπρεπε να είναι το διαδίκτυο». «Αυτό που είναι πολύ σημαντικό κατά την γνώμη μου είναι ότι υπάρχει ένα διαδίκτυο […] Όποιος προσπαθήσει να το τεμαχίσει στα δύο, θα διαπιστώσει ότι το κομμάτι τους φαίνεται πολύ βαρετό», δήλωσε ο Σερ Timothy John Berners-Lee, πληροφορικός και γνωστός ως εφευρέτης του Παγκόσμιου Ιστού.
Χρήματα χάθηκαν. Χρήματα εξακολουθούν ακόμα να χάνονται. Η δύναμη αλλάζει θέση. Ορισμένοι έμποροι ειδήσεων αποσκοπούν στη χρήση δεδομένων με απαιτήσεις εγγραφής προκειμένου να εξασφαλίσουν μια πηγή εισοδήματος. Οι περισσότεροι έχουν αποτύχει. Ακόμα περισσότεροι θα αποτύχουν. Για να έχουμε ένα συνδυασμό ποιοτικών προϊόντων με τη χρήση των «περιφραγμένων περιοχών» (walled gardens), χρειάζεται ένα ενημερωμένο κοινό και μερικά μυστικά συστατικά.
Όμως υπάρχει κάτι πολύ χειρότερο από τις οικονομικές προκλήσεις: Η ίδια η Δημοκρατία αλλάζει, καθώς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ο μανιώδης και άγρυπνος παρατηρητής της δημοκρατίας, χάνουν την εξουσία τους. Τώρα οι πολιτικοί επικοινωνούν απευθείας με τους ψηφοφόρους τους μέσω των ιστολογιών (blogs). Οι εκπρόσωποι δεν εξαρτώνται πια από τα μέσα ενημέρωσης για να γνωστοποιήσουν τα μηνύματά τους. Μόνο τα σύντομα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων είναι μέρος της ατζέντας τους.
Επομένως, τι κάνουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης; Χρησιμοποιούν τις ιστοσελίδες τους για τη διαρροή διαφημιστικών κόλπων για τις κύριες ιστορίες τους της επόμενης ημέρας, ελπίζοντας ότι η ιστορία θα μπεί στην ατζέντα. Μόνο τότε κάποιοι αναγνώστες θα πάρουν ένα αντίγραφο της έντυπης εφημερίδας τους. Τα πειράματα πάνω στη συμμετοχική δημοσιογραφία βρίσκονται ακόμη στο βήτα στάδιο ελέγχου.
Ενώ οι πολίτες, οι καταναλωτές ειδήσεων, αισθάνονται πιο ελεύθεροι και πιο ενημερωμένοι από ποτέ, στην πραγματικότητα θάβουν την ταυτότητά τους στα ερείπια της ανάγκης τους για επιβεβαίωση. Ενώ το Facebook αρνείται ότι έχει αρνητική επίδραση σε αυτό το θέμα, φιλτράρει και ταξινομεί τις ενημερώσεις που κάνουν οι χρήστες του. Πολλοί χρήστες του Facebook μοιράζονται ειδήσεις, αλλά μόνο οι άνθρωποι, που ο αλγόριθμος του Facebook πιστεύει ότι είναι πιθανό να συμφωνήσουν με τα συναισθήματα του χρήστη που τις ανεβάζει, μπορούν στην πραγματικότητα να δούνε αυτήν την ενημέρωση.
Για μισό λεπτό … Αυτό δεν συνέβαινε και με τις εφημερίδες του 19ου αιώνα που υποστήριζαν πολιτικές παρατάξεις;
«Ναι, αυτό ακριβώς συμβαίνει και τώρα», λέει η Natasha Friis Saxberg, Δανή ερευνήτρια κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, «Δεν είμαστε πολύ αντικειμενικοί και δεν έχουμε ιδιαίτερη προοπτική πάνω σε αυτό το θέμα. Αυτό δεν άλλαξε ποτέ, ούτε φυσικά ούτε ηλεκτρονικά».
Εάν το Facebook ενισχύει την υποκειμενικότητα, οι επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης πρέπει οπωσδήποτε να το αποφεύγουν, όταν αναζητούν να ενημερωθούν για την κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο. Και οι μηχανές αναζήτησης κάνουν σχεδόν το ίδιο πράγμα στις μέρες μας. Ο ανταγωνισμός για την παροχή χρήσιμων αποτελεσμάτων έχει κάνει τις μηχανές αναζήτησης να εξατομικεύουν σε κάποιο βαθμό τα αποτελέσματα αναζήτησης. Η αντίληψή μας βασίζεται σε φιλτραρισμένα αποτελέσματα, προειδοποιεί ο Eli Pariser σε μια ομιλία που έδωσε στο TED.
Για έναν επαγγελματία δημοσιογράφο που δεν εργάζεται σε μια οργάνωση προπαγάνδας, ίσως είναι καλό να αποσυνδεθεί από το Google πριν σερφάρει σε αυτό, από το Hotmail πριν χρησιμοποιήσει το Bing και από το Yahoo! πριν χρησιμοποιήσει το Yahoo! Να αναζητήσει. Ή απλώς να χρησιμοποιήσει το DuckDuckGo.com αντ ‘αυτού.
«Όλοι έχουμε λάβει φιλτραρισμένα αποτελέσματα», λέει η Saxberg. «Οι κοινοί χρήστες δεν έχουν ιδέα, απλώς κλικάρουν για να αποδεχτούν τους όρους. Το πρόβλημα είναι ότι δεν γνωρίζουμε πώς η πληροφορία εντοπίζεται και επιλέγεται για εμάς όταν ψάχνουμε».
Το μέλλον
Το λογισμικό έχει ήδη ξεκινήσει να καταγράφει αποτελέσματα σχετικά με αγώνες μπέιζμπολ. Στο Εργαστήριο Συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης και Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, Ιάπωνες ερευνητές κατασκευάζουν ένα αληθινό ρομπότ που φωτογραφίζει, παίρνει συνεντεύξειςκαι δημοσιεύει ιστορίες σε απευθείας σύνδεση. Η απουσία αλήθειας στην πολιτική των ΗΠΑ έχει εμπνεύσει την Washington Post να δημιουργήσει έναν αλγόριθμο για να ελέγχει τα γεγονότα που συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο. Στο μέλλον ο δημοσιογράφος θα πρέπει να εργάζεται και να συναγωνίζεται με ρομπότ.
Και όσο για τις ικανότητες, όπως ένα μέλος απειλούμενου είδους σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον, οι δημοσιογράφοι θα χρειαστεί να αναπτύξουν μια σειρά δεξιοτήτων, την ικανότητα να μαθαίνουν νέες δεξιότητες και τη θέληση να προσαρμόζονται. Δεν υπάρχουν θετικά ούτε αρνητικά στην ύπαρξη πολλαπλών δεξιοτήτων. Πρόκειται για μια απαραίτητη προϋπόθεση. Όσοι επιβιώσουν θα πρέπει να έχουν το θάρρος να ορθώσουν το ανάστημά τους απέναντι στα δόγματα των δεινοσαύρων με κίνδυνο αποτυχίας, όταν πηγαίνουν ενάντια στις παραδοσιακές νόρμες. Πολλά ερωτηματικά θα πρωταγωνιστούν στους τίτλους, καθώς δεν είναι το προϊόν η ίδια η δημοσιογραφία και ο καθένας που έχει ένα smartphone και ένα κρυμμένο ταλέντο θα μπορεί να είναι ο αυριανός υποψήφιος για Πούλιτζερ.
πηγή κειμένου
Αυτές ήταν μόνο οι ασυναρτησίες ενός βετεράνου blogger που πάει να σπουδάσει δημοσιογραφία. Μπορεί να μοιάζει προφητικό. Το μέλλον δεν θα είναι αυτό που ήταν (Benno Hansen, https://twitter.com/@bennohansen).
