Ο Γιάννης Μπουτάρης είναι θύμα δολοφονίας χαρακτήρα (character assassination). Με επιμέλεια και ακρίβεια εδώ και καιρό εξυφαίνεται το σενάριο της δολοφονίας του χαρακτήρα του, με στόχο να πληγεί άπαξ και διαπαντός η αξιοπιστία του, έτσι ώστε οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος του να συμψηφίζεται μ’ ένα «είναι φίλος των Εβραίων», «αρνείται τη Γενοκτονία» ή «δεν είναι πατριώτης». Άρα τα ‘θελε και τα ‘παθε.
Δαιμονοποίηση, αποστασιοποίηση, απανθρωποίηση, βία, πορνογραφικοποίηση, το φύλο και η ομοφυλοφιλία ως δόλωμα είναι μερικές απο τις όψεις της δολοφονίας χαρακτήρα. (Caputi, 2009). Και είδαμε έως τώρα αρκετές απο τις όψεις της στην περίπτωση Μπουτάρη.
Εδώ κι επίσης πολύ καιρό, με κάθε τρόπο, επιχειρείται η αποδόμηση του ήθους του δημάρχου Θεσσαλονίκης. Το αρνητικό ηθοτικό επιχείρημα (ΑΗΕ) στην πολιτική επικοινωνία λειτουργεί ως πρωτογενής επίθεση στην προσωπικότητα του ατόμου, στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται, στις ιδιαιτερότητές του, στις προηγούμενες τοποθετήσειες του κλπ. Ο Briton, όπως αναφέρεται στο Σαμαρά, ορίζει το ηθοτικό επιχείρημα ως «το είδος ή η τεχνική του επιχειρήματος στο οποίο γίνεται επίκληση στο ήθος με τρόπο ώστε να παρέχει ή να αφαιρεί αξιοπιστία, εκ των συμπερασμάτων» (Σαμαράς, 2015: 58). Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, λοιπόν, κατ’ εξακολούθηση παρουσιάζεται ως ένα άτομο κακού ηθικού παραστήματος (αλκοολικός, μπροστάρης των gay prides, τουρκολάγνος, πορνόγερος), συνεπώς ένα πολιτικό πρόσωπο χωρίς αξιοπιστία.
Τόσο η δολοφονία χαρακτήρα, όσο και η επιμελής αποδόμηση του ήθους του δημάρχου Θεσσαλονίκης τροφοδότησαν το λόγο μίσους απο διάφορες ομάδες φασιστών με τη μορφή των εθνικιστών ή των ομοφοβικών, ο οποίος εν συνεχεία μετατράπηκε σε σωματική βία.
Στο σημείο αυτό έρχονται να μπουν στην υπηρεσία της επιρροής του πλήθους τα γνωστά μας πλέον «fake news», τα οποία πυροδότησαν και επιχείρησαν να δικαιολογήσουν την αντίδραση. Η εμφάνιση ενός πολύ μικρού αποσπάσματος απο παλαιότερη συνέντευξη του δημάρχου Θεσσαλονίκης πριν απο έναν ολόκληρο χρόνο, μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η «είδηση» περί άδειας που έδωσε ο Γιάννης Μπουτάρης για παρέλαση gay pride, την οποία ουδείς έκανε τον κόπο να διασταυρώσει. Τελικά αποδείχθηκε πως επρόκειτο για μια διοργάνωση αριστεριστών, το Radical Pride, για την οποία δεν ζητήθηκε και δεν δόθηκε καμιά άδεια από το δήμο Θεσσαλονίκης. Το κακό, όμως, είχε ήδη γίνει και μάλιστα μελετημένα.
Με τη συνδρομή της κοινωνικής ψυχολογίας μπορούμε να καταλάβουμε γιατί και πόσο εύκολο είναι, όταν έχει προετοιμαστεί το έδαφος, ένα ανομοιογενές πλήθος με ετερόκλητα χαρακτηριστικά να «αφηνιάσει», παίρνοντας δύναμη απο την άλογη συμπεριφορά της μάζας, ώστε να προχωρήσει σε ενέργειες βίας.
Το γεγονός δεν πρέπει να ιδωθεί αποσπασματικά, ως ένα δήθεν ξέσπασμα απο κάποιους θερμοκέφαλους. Επίσης, είναι λάθος να του αποδοθεί συγκεκριμένη ταυτότητα, πχ. χρυσαυγίτικο, ακροδεξιό, φασιστικό και τα σχετικά, γιατί τα χαρακτηριστικά του όχλου δεν το επιτρέπουν.
Η βία, η μη ανοχή στο διαφορετικό και εν τέλει η έλλειψη παιδείας είναι ζητήματα που δεν αντιμετωπίζονται απλά με μια συγκέντρωση συμπαράστασης στο Γιάννη Μπουτάρη. Είναι προβλήματα που απαιτούν περισσότερη δράση απο το ξέσπασμα στο πληκτρολόγιο ή την έκδοση κοινότυπων καταδικαστικών ανακοινώσεων.
Η υπόθεση, δυστυχώς, δεν είναι μεμονωμένο επεισόδιο. Δεν αφορά στη Θεσσαλονίκη, στη Βόρεια Ελλάδα ή στους Πόντιους. Είναι ζήτημα εκπαίδευσης και ως τέτοιο έχει ρίζες βαθιές.
Παραπομπές
Caputi, Jane (2009). Character Assassinations: Hate Messages in Election 2008 Commercial Paraphernalia, Denver University Law Review, vol. 86, pp. 585-613.
Σαμαράς, Α.Ν., Κολοβός, Κ., Παπαγιάννη, Ν. (2015). Στρατηγικές Αποδόμησης του Ήθους στο Δημοψήφισμα: Μια Συστηματική Διερεύνηση του Κοινοβουλευτικού Λόγου, Ζητήματα Επικοινωνίας, Τχ. 20-21, σ. 57-81.
* Η Ιωάννα Κωσταρέλλα είναι Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.