Της *Inna Polianska
Η παράδοση της Ρωσίας να απανθρωποποιεί και να υποκινεί το μίσος προς τους Ουκρανούς ξεκίνησε πολύ πριν από τη στρατιωτική επίθεση της χώρας κατά της Ουκρανίας το 2014. Στην πραγματικότητα, το αυτοκρατορικό παρελθόν της Ρωσίας και η πιο πρόσφατη εξωτερική της πολιτική δεν αποδέχθηκαν ποτέ την ύπαρξη μιας κυρίαρχης Ουκρανίας.
Από τότε που η Ουκρανία απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1991, η ρωσική μηχανή προπαγάνδας την απαξίωσε συστηματικά, την ειρωνεύτηκε, την περιθωριοποίησε και της επέβαλε ιστορικούς μύθους. Ακολουθούν έξι βασικές αφηγήσεις του Κρεμλίνου που υπονομεύουν την ουκρανική ανεξαρτησία και προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία.
Αφήγημα #1: “Η Ουκρανία είναι ένα αποτυχημένο κράτος που δεν υπήρξε ποτέ πριν από τη δημιουργία της ΕΣΣΔ”.
Ένα παράδειγμα αυτού του αφηγήματος είναι το άρθρο “Τι πρέπει να κάνει η Ρωσία με την Ουκρανία “, του Timofey Sergeytsev, που δημοσιεύθηκε από το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων RIA-Novosti. Το κείμενο προσπαθεί να αποδείξει ότι η Ουκρανία δεν έχει κανένα δικαίωμα ύπαρξης ως κυρίαρχο κράτος και επομένως πρέπει να ενσωματωθεί στη Ρωσία. Η ίδια αφήγηση εμφανίζεται στο άρθρο του Βλαντιμίρ Πούτιν, “Για την ιστορική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών”, όπου η Ουκρανία και η Ρωσία παρουσιάζονται ως “ένα έθνος, ένα ενιαίο σύνολο” και ο Βλαντιμίρ Λένιν παρουσιάζεται ως “ιδρυτής της Ουκρανίας”.
Αποκαλώντας τον εαυτό της “διάδοχο της ΕΣΣΔ” και τονίζοντας τον μεσσιανικό ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης που “έδωσε στους Ουκρανούς την κρατική τους υπόσταση”, η Ρωσία αποφεύγει να αναλάβει την ευθύνη για τα εγκλήματα του σοβιετικού καθεστώτος κατά της Ουκρανίας. Τέτοια εγκλήματα ήταν το Ολοντόμορ (1932-1933), η απέλαση των Τατάρων της Κριμαίας (1944) και οι καταστολές κατά της ουκρανικής διανόησης, που οδήγησαν στο φαινόμενο της “εκτελεσμένης αναγέννησης”.
Αφήγημα #2: “Η Ουκρανία δεν είναι κυρίαρχο κράτος αλλά ένα “αντιρωσικό σχέδιο” που χρηματοδοτείται από τη Δύση για να αποσταθεροποιήσει τη Ρωσία”.
Ακολουθεί ένα παράδειγμα για το πώς η ρωσική προπαγάνδα αποδίδει αυτό το αφήγημα: “Μέχρι το 2014, η Ουκρανία είχε εξελιχθεί στο στάδιο “η Ουκρανία είναι ένα αντιρωσικό σχέδιο”. Δηλαδή, όλα όσα συμβαίνουν τώρα στην Ουκρανία θα πρέπει να εφαρμόζονται στη Ρωσία με το πρόθεμα “αντι”. Δηλαδή, ακριβώς το αντίθετο. Και αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία θα μπορούσε να συμβεί και στη Ρωσία, αν ακολουθούσαμε τον ίδιο δρόμο με αυτούς”. (Komsomolskaya Pravda, 2021.09.11)
Ο ισχυρισμός αυτός υπονοεί ότι η Ρωσία θεωρεί τις δημοκρατικές διαδικασίες στην Ουκρανία ως άμεση απειλή για το δικό της αυταρχικό καθεστώς: “Η Ουκρανία είναι μια προειδοποίηση για τη Ρωσία, ένας κίνδυνος. Πρώτα απ’ όλα, ο κίνδυνος που έχουμε στο εσωτερικό της χώρας, και στη συνέχεια, σε κάποιο βαθμό, η εξωτερική απειλή, όχι τόσο για τη Ρωσία όσο για τους Ρώσους”.
Αφήγηση #3: “Η ουκρανική γλώσσα είναι μια τεχνητά δημιουργημένη διάλεκτος της ρωσικής με πολωνικές επιρροές”.
Η υποτιθέμενη “κατωτερότητα της ουκρανικής γλώσσας” είναι ένας κλασικός ισχυρισμός που συναντάται τόσο στα έργα του Ρώσου επιστήμονα του 18ου αιώνα Μιχαήλ Λομονόσοφ (ο οποίος θεωρούσε ότι, λόγω της κυριαρχίας της Πολωνίας στη δυτική Ουκρανία, η “Μικρορωσική διάλεκτος” αναμείχθηκε με την πολωνική γλώσσα και “αλλοιώθηκε”) όσο και στα ρωσικά αυτοκρατορικά διατάγματα(ανοίγει σε νέα καρτέλα) που απαγόρευαν την ουκρανική γλώσσα.
Σύμφωνα με τον Ουκρανό γλωσσολόγο Kostiantyn Tyshchenko, η Ουκρανία μοιράζεται το 84% του κοινού λεξιλογίου της με τη λευκορωσική γλώσσα, το 70% με την πολωνική, το 68% με τη σλοβακική και μόνο το 62% με τη ρωσική. Έτσι, η Ουκρανία έχει περισσότερα κοινά με τις δυτικές σλαβικές γλώσσες παρά με τη ρωσική, η οποία ανήκει στην ομάδα των ανατολικών σλαβικών γλωσσών.
Η πολιτική της γλωσσοκτονίας ξεκίνησε στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Μετατράπηκαν σε πολιτικές περιθωριοποίησης στη Σοβιετική Ένωση, όπου τα ουκρανικά παρουσιάζονταν συνήθως ως η γλώσσα των αναλφάβητων αγροτών. Η σοβιετική προπαγάνδα τόνιζε επίσης τον “αγροτικό” και “αφελή” χαρακτήρα της ουκρανικής γλώσσας, ενώ περιέγραφε τη ρωσική ως γλώσσα των κυρίαρχων ελίτ και των διανοουμένων. Ως αποτέλεσμα, οι Ρώσοι προπαγανδιστές αποκάλεσαν την ουκρανική γλώσσα “ψεύτικη” και “τεχνητή” και κατηγόρησαν την ουκρανική κυβέρνηση για “βίαιη ουκρανοποίηση”.
Με την υποκίνηση του Κρεμλίνου, οι φιλορώσοι πολιτικοί στην Ουκρανία υπερασπίζονται εδώ και χρόνια τον χειριστικό ισχυρισμό ότι η Ουκρανία είναι μια “δίγλωσση χώρα”, ενώ το γλωσσικό ζήτημα είναι “εκτός ημερήσιας διάταξης”, το οποίο “αποσπά την προσοχή από τα πραγματικά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα”. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε το Κρεμλίνο να χρησιμοποιήσει τη ρωσική γλώσσα και τη λεγόμενη “καταπίεση του ρωσόφωνου πληθυσμού” ως επίσημη δικαιολογία για τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
Αφήγηση #4: “Η Ουκρανία είναι ένα από τα πιο διεφθαρμένα κράτη στον κόσμο, οπότε δεν θα είναι ποτέ έτοιμη για ένταξη στην ΕΕ. Ακόμη και τα δυτικά όπλα είναι κλεμμένα και πωλούνται στη Ρωσία”.
Παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας, από το 2021, η θέση της Ρωσίας στον δείκτη αντίληψης της διαφθοράς (29) είναι χειρότερη από την Ουκρανία (32), η ρωσική προπαγάνδα προωθεί το αφήγημα ότι η Ουκρανία είναι “πολύ φτωχή και διεφθαρμένη” για να ενταχθεί στην ΕΕ.
Οι ισχυρισμοί περί “ουκρανικής διαφθοράς” εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για τη διάδοση της ρωσικής παραπληροφόρησης σχετικά με τις ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις που “λαθραία δυτικά όπλα στη Ρωσία”, για παράδειγμα, “πουλώντας “οβιδοβόλα CAESAR στη Ρωσία. Το γαλλικό υπουργείο Άμυνας της Γαλλίας έχει διαψεύσει ότι έχει γίνει οποιαδήποτε λαθρεμπόριο, αλλά η ρωσική προπαγάνδα συνεχίζει να χρησιμοποιεί τέτοιες ψευδαισθήσεις για να αποθαρρύνει τις δυτικές χώρες από την προμήθεια όπλων και να καθυστερήσει μια πιθανή αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού. Αυτή η αφήγηση περί “διεφθαρμένης Ουκρανίας” συνδέεται στενά με την πέμπτη αφήγησή μας…
Αφήγημα #5: “Η ουκρανική κυβέρνηση δεν είναι αυτάρκης και απλώς ακολουθεί τις οδηγίες των δυτικών ηγετών”.
Εδώ, η δαιμονική Δύση ελέγχει την Ουκρανία και τη χρησιμοποιεί ως ορμητήριο για να αποδυναμώσει και να νικήσει τη Ρωσία.
Αυτή η αφήγηση αποτελεί λογική συνέχεια της “αφήγησης της εξωτερικής διακυβέρνησης” της Ουκρανίας. Το άρθρο του Πούτιν απεικονίζει αυτή την ιδέα, παρουσιάζοντας το ουκρανικό κράτος ως μια “μυθοπλασία” χωρίς “καμία ιστορική βάση”, η οποία δημιουργήθηκε “για πολιτικούς σκοπούς, ως μέσο αντιπαλότητας μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών”. Πρόκειται για ένα κλασικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο το Κρεμλίνο προσπαθεί να διαμορφώσει την αντίληψη της διεθνούς κοινότητας για την Ουκρανία ως αντικείμενο και όχι ως υποκειμενικό και κυρίαρχο παράγοντα στις διεθνείς σχέσεις, ο οποίος πρέπει συνεπώς να “απελευθερωθεί” και να επιστρέψει στον ρωσικό έλεγχο. Και τέλος…
Αφήγημα #6: “Η Ουκρανία πρέπει να αποναζιστικοποιηθεί για την παραβίαση των δικαιωμάτων του ρωσόφωνου πληθυσμού και στη συνέχεια να ενσωματωθεί στη Ρωσία”.
Σύμφωνα με το άρθρο του ειδησεογραφικού πρακτορείου RIA , “Τι πρέπει να κάνει η Ρωσία με την Ουκρανία”, η Ρωσία “δεν χρειάζεται μια ναζιστική, μπαντερίστικη Ουκρανία, εχθρό της Ρωσίας και εργαλείο της Δύσης για να καταστρέψει τη Ρωσία”.
Αντίθετα, το κείμενο προτείνει την “αποναζιστικοποίηση” της Ουκρανίας και τη στέρηση της κυριαρχίας της: “Το κράτος που αποναζιστικοποιεί, η Ρωσία, δεν μπορεί να υιοθετήσει μια φιλελεύθερη προσέγγιση προς την αποναζιστικοποίηση. Η ιδεολογία του αποναζιστή δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από το ένοχο μέρος που αποναζιστικοποιείται”. Το συμπέρασμα είναι ότι κάθε ουκρανική κυβέρνηση θα θεωρείται από τη Ρωσία ως “ναζιστική” και ο μόνος αποδεκτός δρόμος για την Ουκρανία είναι η κατάργηση της ανεξαρτησίας της.
Όλες αυτές οι αφηγήσεις χρησιμοποιούνται συστηματικά από το 2014. Εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για να υποδαυλίσουν το μίσος προς την Ουκρανία και τους Ουκρανούς στη ρωσική κοινωνία, αυξάνοντας την εγχώρια ανοχή στον πόλεμο και τη βία. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας εναλλακτικής πραγματικότητας όπου η Ρωσία υπερασπίζεται τον εαυτό της από τη δυτική επιθετικότητα και δεν διαπράττει γενοκτονία κατά του ουκρανικού λαού.
Για να δικαιολογήσει την εισβολή του, το Κρεμλίνο προσπάθησε να υποκαταστήσει την πραγματική Ουκρανία με ένα ομοίωμα από καρτουνίστικες εικόνες, εθνικά στερεότυπα και απομιμήσεις. Πολλοί Ρώσοι το πιστεύουν και αποδέχονται την ιδέα ότι ο πόλεμος με την Ουκρανία ήταν “αναπόφευκτος”.
Ως αποτέλεσμα, ο ρωσικός κυρίαρχος λόγος καταδικάζει την Ουκρανία επειδή “προκάλεσε τη Ρωσία” και θεωρεί τον ρωσικό πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας ως “διόρθωση της ιστορίας”, έναν ισχυρισμό που επαναλαμβάνεται(ανοίγει σε νέα καρτέλα) από τον βίαιο και αυταρχικό Σύρο ηγέτη Μπασάρ αλ Άσαντ, έναν από τους πιο ένθερμους συμμάχους του Πούτιν.
*Η Inna Polianska είναι αναλύτρια στην Αναλυτική Ομάδα Υβριδικού Πολέμου (Ukrainian Crisis Media Center) και διερευνά τη ρωσική προπαγάνδα ως μέρος του πληροφοριακού πολέμου κατά της Ουκρανίας. Φιλόλογος με σπουδές, εργάζεται επίσης επί του παρόντος σε ένα γλωσσολογικό έργο, το οποίο επικεντρώνεται στη διερεύνηση των ουκρανικών διαλέκτων.
