Η ανακούφιση που διαπέρασε όλο τον κόσμο – με την εξαίρεση της Κίνας, της Ρωσίας και της Τουρκίας, είναι το καλύτερο δείγμα της ζημιάς που έκανε στην ισχύ των ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ στη διάρκεια της θητείας του. Γιατί οι ΗΠΑ – ακόμη και γι’αυτούς που εξακολουθούν να διαδηλώνουν εναντίον τους- είναι πάνω απ’ όλα το αξιακό τους μοντέλο και η εικόνα που εκπέμπουν στον κόσμο. Τα δύο αυτά στοιχεία είναι, ίσως, ισχυρότερα και από την πολιτική-στρατιωτική τους ισχύ. Ο Τραμπ ήταν χωρίς υπερβολή ο πιο αντι-Αμερικανός πρόεδρος που είχε ποτέ αναδειχθεί στο ύπατο αξίωμα της χώρας. Γι’αυτό και οι φήμες – που δεν επιβεβαιώθηκαν από τη δικαστική έρευνα- ότι δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της χώρας του. Και γι’αυτό ίσως θέλει να δώσει μάχη μέχρι την τελευταία στιγμή για να επηρεάσει το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα. Μπορεί να καταφέρει κάτι; Δεν είναι απίθανο να εξαντλήσει όλα τα νομικά όπλα που του δίνει η αμερικανική νομοθεσία αλλά είναι απίθανο με τα αποτελέσματα όπως έχουν καταμετρηθεί μέχρι σήμερα να ανατραπεί η εκλογή του Μπάιντεν. Ξεκινά λοιπόν μια νέα εποχή για τις ΗΠΑ;
Το εκλογικό αποτέλεσμα, προϊόν της απίστευτης κινητοποίησης των Αμερικανών πολιτών, αποδεικνύει ότι η “καλή Αμερική” είναι ζωντανή. Η Αμερική του φιλελευθερισμού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, η Αμερική της προστασίας του περιβάλλοντος και της συνεργασίας με την Ευρώπη και τους άλλους συμμάχους των ΗΠΑ, είναι εδώ. Αλλά τα σημάδια του διχασμού της είναι επίσης εδώ.
H άλλη Αμερική και οι Ευαγγελιστές
Σχεδόν εβδομήντα εκατομμύρια Αμερικανών ψήφισαν Τραμπ μετά από τέσσερα χρόνια αποδεδειγμένης ανεπάρκειας να διαχειρισθεί τα δημόσια πράγματα. Αυτή η άλλη Αμερική που δεν μπορούμε αβασάνιστα να τη χαρακτηρίσουμε “κακή” έχει μια ριζικά διαφορετική αντίληψη από την άλλη μισή. Αυτό το ρήγμα έφερε στην εξουσία τον Τραμπ το 2016 και τα αποτελέσματα του 2020 δείχνουν ότι είναι πολύ βαθύ. Ποια είναι τα χαρακτηστικά του;
Το κατ’εξοχήν χαρακτηριστικό της “άλλης Αμερικής” είναι η βαθειά δυσπιστία που τρέφει σ’αυτό που σχηματικά αποκαλείται “κατεστημένο” και που ακόμη κυριαρχεί ιδεολογικά στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης όπως οι μεγάλες εφημερίδες των μεγάλων αστικών κέντρων και τα τηλεοπτικά δίκτυα (New York Times, Washington Post, The Atlantic, Los Angeles Times, Chicago Tribune, CNN, ABC, CBS, NBC).
Με εξαίρεση το FOX News, κανένα από τα μεγάλα παναμερικανικά μέσα ενημέρωσης δεν είχε υποστηρίξει τον Τραμπ το 2016, και τον πολέμησαν σθεναρά σε όλη τη διάρκεια της θητείας του. Κυριαρχεί επίσης το “κατεστημένο” και στον ακαδημαϊκό χώρο. Τα μεγάλα και πιο γνωστά αμερικανικά πανεπιστήμια είναι φιλελεύθερα. Κυριαρχεί επίσης στο Χόλυγουντ, στη βιομηχανία του θεάματος, στις τεχνολογίες αιχμής και στην πράσινη οικονομία. Αυτό δεν σημαίνει πως κυριαρχεί σε όλη την αμερικανική οικονομία που ούτως ή άλλως έχει ένα πολύ μεγάλο μέγεθος.
Αλλωστε, οι Ρεπουμπλικανοί έχουν πολύ ισχυρούς οικονομικούς υποστηρικτές. Εχουν επίσης και ένα παράλληλο δίκτυο μέσων ενημέρωσης που γιγαντώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, μέσα ενημέρωσης που δεν είναι γνωστά στο εξωτερικό καθώς απευθύνονται μόνο στο αμερικανικό κοινό. Και ίσως το πιο ισχυρό τους ατού είναι οι θρησκευτικές ομάδες, πολλών ρευμάτων, με κυρίαρχο αυτό των Ευαγγελιστών.Η “θρησκευτική δεξιά” είναι με απόσταση η πιο συγκροτημένη ιδεολογική δύναμη στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.
Μαζί με το Tea Party (το κόμμα του Τσαγιού με αναφορά στο επαναστατικό κίνημα εναντίον της Μ. Βρετανίας που οδήγησε στην αμερικανική ανεξαρτησία) ήταν οι μοχλοί πίσω από την άνοδο του Τραμπ στην εξουσία. Και φυσικά δεν θα εξαφανιστούν με την επάνοδο των Δημοκρατικών στο Λευκό Οίκο καθώς οι συντηρητικοί ελέγχουν το Ανώτατο Δικαστήριο και όπως όλα δείχνουν θα διατηρήσουν και τον έλεγχο της Γερουσίας.
Οι Δημοκρατικοί δεν έχουν αντίστοιχα ιδεολογικά ερείσματα
Απέναντι σ’ αυτό το ισχυρό ιδεολογικό ρεύμα, οι Δημοκρατικοί δεν έχουν αντίστοιχα ιδεολογικά ερείσματα. Η αμερικανική δεξιά έγινε πιο δεξιά μετά τον Ρέηγκαν και παραμένει υπερσυντηρητική. Το Δημοκρατικό Κόμμα εκφράζοντας όπως προαναφέραμε τη “φιλελεύθερη Αμερική” είναι σε σχετική υποχώρηση. Τα στοιχεία που του δίνουν ζωντάνια είναι τα κινήματα των μαύρων και των μειονοτήτων. Αλλά αυτά είναι πολύ αριστερά για τις ΗΠΑ.
Ο Μπάιντεν επελέγη ως υποψήφιος των Δημοκρατικών ως ανάχωμα σ’ αυτά τα κινήματα των οποίων φυσικός εκφραστής ήταν ο Μπέρνυ Σάντερς. Κέρδισε ως κεντρώος γιατί δεν φοβίζει συντηρητικούς ψηφοφόρους.
Αλλά δεν έχει κάτι καινούργιο να προσφέρει εκτός και αν ακούσει τα προοδευτικά τμήματα του κόμματος του που λογικά θα έχουν το ευήκοον ους της αντιπροέδρου Καμάλα Χάρις.
Η δημοκρατική Αμερική θα αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Ευρώπη και θα αναζητήσει ενδεχομένως μια νέα ισορροπία με την Κίνα. Το βέβαιο ωστόσο είναι ότι δεν μπορεί να ανακόψει την άνοδο της οπότε είτε το θέλουμε είτε όχι ο αμερικανικός αιώνας έχει τελειώσει. Η οικονομική δυσπραγία των μεσαίων στρωμάτων της βαθείας Αμερικής δεν θα ανακοπεί εύκολα και αυτή είναι αιτία της ριζοσπαστικοποίησης τους στα δεξιά. Ο λαϊκισμός τα γοητεύει και δεν έχει ηττηθεί. Αν ο Μπάιντεν με το επιτελείο που θα επιλέξει καταφέρει να τετραγωνίσει τον κύκλο θα έχει προσφέρει μεγάλη υπηρεσία στην ανθρωπότητα. Αλλά αυτό μένει να το δούμε.
