Τι ακριβώς αφορά η οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας;
Οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν αλλάξει τον τρόπο παραγωγής και διανομής δημιουργικού περιεχομένου, καθώς και τον τρόπο πρόσβασης σε αυτό. Η νέα οδηγία εκσυγχρονίζει τους κανόνες για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ώστε να συμβαδίζουν με τις εξελίξεις και τον τρόπο πρόσβασης των χρηστών σε επιγραμμικό περιεχόμενο. Για παράδειγμα, στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς προβλέπονται εξαιρέσεις σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ωστόσο, οι υφιστάμενοι κανόνες, οι οποίοι χρονολογούνται από το 2001, δεν προβλέπουν τις ψηφιακές χρήσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζονται οι ευκαιρίες των χρηστών (π.χ. εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ερευνητικών ιδρυμάτων, βιβλιοθηκών) για αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Επιπλέον, το σημερινό πλαίσιο της ΕΕ στον τομέα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν καλύπτει τα προβλήματα που ανέκυψαν τις τελευταίες δεκαετίες όσον αφορά τη κατανομή της αξίας στο επιγραμμικό περιβάλλον.
Σκοπός της οδηγίας είναι να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο στο οποίο το περιεχόμενο που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, κάτοχοι δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, εκδότες, πάροχοι υπηρεσιών και χρήστες θα μπορούν όλοι να επωφελούνται από σαφέστερους κανόνες, προσαρμοσμένους στην ψηφιακή εποχή.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας εστιάζεται σε τρεις βασικούς στόχους:
- Ευρύτερες ευκαιρίες για χρήση υλικού που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για σκοπούς εκπαίδευσης, έρευνας και διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς: οι εξαιρέσεις που καθιστούν εφικτές τις εν λόγω χρήσεις εκσυγχρονίστηκαν και προσαρμόστηκαν στις τεχνολογικές εξελίξεις, ώστε να επιτρέπεται η επιγραμμική και διασυνοριακή χρήση.
- Μεγαλύτερη διασυνοριακή και επιγραμμική πρόσβαση των πολιτών σε περιεχόμενο που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας: η οδηγία θα συμβάλει στην αύξηση της διαθεσιμότητας οπτικοακουστικών έργων σε πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία, θα διευκολύνει την ψηφιοποίηση και τη διάδοση έργων μη διαθέσιμων στο εμπόριο και θα εξασφαλίσει σε όλους τους χρήστες τη δυνατότητα να διαδίδουν επιγραμμικά, με πλήρη ασφάλεια δικαίου, αντίγραφα έργων τέχνης που έχουν καταστεί κοινό κτήμα.
- Δικαιότεροι κανόνες για μια αγορά δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που θα λειτουργεί καλύτερα και θα τονώσει τη δημιουργία περιεχομένου υψηλής ποιότητας: θέσπιση νέου δικαιώματος για τους εκδότες Τύπου όσον αφορά τη χρήση περιεχομένου τους από παρόχους επιγραμμικών υπηρεσιών, βελτίωση της διαπραγματευτικής θέσης και της αμοιβής των δικαιούχων για την επιγραμμική εκμετάλλευση περιεχομένου τους από πλατφόρμες περιεχομένου που αναφορτώνεται από χρήστες, καθώς και κανόνες διαφάνειας που σχετίζονται με την αμοιβή δημιουργών και ερμηνευτών.
Με ποιόν τρόπο θα αντιμετωπίσουν οι νέοι κανόνες το αποκαλούμενο «χάσμα αξίας» μεταξύ δημιουργών και επιγραμμικών πλατφορμών;
Ένας από τους στόχους της οδηγίας είναι να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση και την αμοιβή των δημιουργών και των δικαιούχων για την επιγραμμική χρήση του περιεχομένου τους από ορισμένες πλατφόρμες περιεχομένου που αναφορτώνεται από χρήστες.
Σύμφωνα με το κείμενο που εγκρίθηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι πλατφόρμες που καλύπτονται από τους νέους κανόνες θεωρείται ότι εκτελούν πράξεις που διέπονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (δηλαδή παρουσίαση ή διάθεση στο κοινό) για τις οποίες πρέπει να λαμβάνουν άδεια από τους ενδιαφερόμενους δικαιούχους.
Εάν δεν έχουν συναφθεί συμφωνίες παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης με τους δικαιούχους, οι πλατφόρμες θα πρέπει να λάβουν ορισμένα μέτρα, αν επιθυμούν να απαλλαγούν από την ευθύνη. Συγκεκριμένα, θα πρέπει i) να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να εξασφαλίσουν την άδεια, ii) να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να μην είναι διαθέσιμο περιεχόμενο χωρίς άδεια για το οποίο οι δικαιούχοι έχουν γνωστοποιήσει τις απαραίτητες και συναφείς πληροφορίες, και iii) να αποσύρουν ταχέως τυχόν περιεχόμενο χωρίς άδεια έπειτα από υποβολή αναφοράς και να καταβάλλουν επίσης κάθε δυνατή προσπάθεια για την πρόληψη τυχόν μελλοντικών αναφορτώσεων.
Ποιο ειδικό καθεστώς προβλέπεται για τις μικρότερες επιχειρήσεις όσον αφορά το χάσμα αξίας;
- Οι νέες μικρές πλατφόρμες θα ωφελούνται από ελαστικότερο καθεστώς σε περίπτωση που δεν έχει χορηγηθεί άδεια από τους δικαιούχους.
- Αυτό αφορά τους παρόχους επιγραμμικών υπηρεσιών με παρουσία εντός της Ένωσης κάτω από τρία έτη, κύκλο εργασιών χαμηλότερο από 10 εκατομμύρια ευρώ και λιγότερους από 5 εκατομμύρια χρήστες μηνιαίως. Για την αποφυγή της ευθύνης όσον αφορά τα έργα χωρίς άδεια, οι εν λόγω μικρές επιχειρήσεις θα πρέπει απλώς να αποδείξουν ότι έχουν καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσουν την άδεια και ότι απέσυραν ταχέως από την πλατφόρμα τους τα έργα χωρίς άδεια έπειτα από υποβολή αναφοράς των δικαιούχων.
- Ωστόσο, όταν το κοινό αυτών των μικρών επιχειρήσεων υπερβαίνει τους 5 εκατομμύρια μοναδικούς θεατές μηνιαίως, τότε και αυτές θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι έχουν καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να εξασφαλίσουν ότι δεν θα επανεμφανιστούν στο μέλλον στην πλατφόρμα έργα για τα οποία οι δικαιούχοι έχουν υποβάλει αναφορά.
Με ποιόν τρόπο εξασφαλίζει η οδηγία τη δίκαιη αμοιβή δημιουργών και ερμηνευτών;
Η πρόταση της Επιτροπής στοχεύει στην αύξηση της διαφάνειας και της ισορροπίας στις συμβατικές σχέσεις μεταξύ των δημιουργών περιεχομένου (δημιουργών και ερμηνευτών) και των παραγωγών και των εκδοτών τους.
Η τελική έκδοση της οδηγίας περιέχει πέντε διαφορετικά μέτρα για την ενίσχυση της θέσης των δημιουργών και των ερμηνευτών:
- αρχή της κατάλληλης και αναλογικής αμοιβής δημιουργών και ερμηνευτών,
- υποχρέωση διαφάνειας ώστε να βοηθούνται οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές να έχουν πρόσβαση σε περισσότερη πληροφόρηση σχετικά με την εκμετάλλευση των έργων και των ερμηνειών τους,
- μηχανισμό αναπροσαρμογής συμβάσεων ώστε οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν δίκαιο μερίδιο, όταν η αρχικά συμφωνηθείσα αμοιβή είναι δυσανάλογα χαμηλή σε σύγκριση με την επακόλουθη επιτυχία του έργου ή της ερμηνείας τους,
- μηχανισμό ανάκλησης δικαιωμάτων ο οποίος δίνει στους δημιουργούς τη δυνατότητα να ανακαλούν τα δικαιώματά τους όταν τα έργα τους παύουν να αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης, και
- διαδικασία επίλυσης διαφορών για τους δημιουργούς και τους ερμηνευτές.
Με ποιόν τρόπο θα στηρίξει η νέα οδηγία τον Τύπο και την ποιοτική δημοσιογραφία;
Το νέο δικαίωμα των εκδοτών Τύπου θα εφαρμόζεται σε επιγραμμικές χρήσεις δημοσιευμάτων Τύπου από παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, όπως φορείς συγκέντρωσης ειδήσεων ή υπηρεσίες παρακολούθησης των μέσων ενημέρωσης. Το νέο δικαίωμα έχει ως στόχο να βοηθήσει τον κλάδο των εκδόσεων Τύπου να επωφεληθεί από μια δικαιότερη αγορά και να προωθήσει το καλύτερο εφικτό περιβάλλον για την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων. Το νέο δικαίωμα ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση των εκδοτών Τύπου κατά τη διαπραγμάτευση της χρήσης περιεχομένου τους από επιγραμμικές υπηρεσίες.
Ως δημιουργοί των δημοσιευμάτων Τύπου, ήτοι των άρθρων, οι δημοσιογράφοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον κλάδο του Τύπου παρέχοντας αξιόπιστο και ποιοτικό δημοσιογραφικό περιεχόμενο. Η νέα οδηγία θα έχει θετικές συνέπειες για τους δημοσιογράφους, καθώς θα διευκολύνει την επιγραμμική εκμετάλλευση των δημοσιευμάτων Τύπου και θα ενισχύσει την αποτελεσματική επιβολή των δικαιωμάτων. Προκειμένου δε να εξασφαλιστεί ότι το δικαίωμα των εκδοτών Τύπου θα αποφέρει οικονομικά οφέλη στους δημοσιογράφους, η οδηγία προβλέπει ότι οι δημοσιογράφοι θα λαμβάνουν κατάλληλο μερίδιο από τα έσοδα που προκύπτουν από το εν λόγω δικαίωμα. Διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα του κλάδου του Τύπου, το νέο δικαίωμα θα δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την πολυφωνία, την ανεξαρτησία και την υψηλή ποιότητα των μέσων ενημέρωσης, γεγονός που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα στην ενημέρωση εντός της δημοκρατικής κοινωνίας.
Καλύπτει το νέο δικαίωμα των εκδοτών Τύπου και τα αποσπάσματα δημοσιευμάτων Τύπου (γνωστά ως αποκόμματα);
Σύμφωνα με το κείμενο που υπερψηφίστηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η χρήση μεμονωμένων λέξεων και πολύ σύντομων αποσπασμάτων δημοσιευμάτων Τύπου δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του νέου δικαιώματος. Αυτό σημαίνει ότι οι πάροχοι υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας θα εξακολουθήσουν να μπορούν να χρησιμοποιούν αποσπάσματα δημοσιευμάτων Τύπου, χωρίς να απαιτείται άδεια από τους εκδότες Τύπου. Οι επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα του νέου δικαιώματος θα συνυπολογισθούν στην αξιολόγηση του τι συνιστά πολύ σύντομο απόσπασμα.
Επηρεάζει το νέο δικαίωμα των εκδοτών Τύπου τους μεμονωμένους χρήστες;
Στόχος της οδηγίας δεν είναι οι μεμονωμένοι χρήστες αλλά οι επιγραμμικές χρήσεις δημοσιευμάτων Τύπου από μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες και υπηρεσίες, όπως είναι οι φορείς συγκέντρωσης ειδήσεων. Οι χρήστες του διαδικτύου θα εξακολουθήσουν να μπορούν να κοινοποιούν περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συνδέσμους που οδηγούν σε ιστότοπους και εφημερίδες (δημιουργία υπερσυνδέσμων), ακριβώς όπως συμβαίνει σήμερα.
Επιπλέον, η δημιουργία υπερσυνδέσμων και η επαναχρησιμοποίηση μεμονωμένων λέξεων ή πολύ σύντομων αποσπασμάτων από επιγραμμικές πλατφόρμες και υπηρεσίες θα εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του νέου δικαιώματος που χορηγείται σε εκδότες δημοσιευμάτων Τύπου.
Πως περιορίζουν οι νέοι κανόνες για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας τους χρήστες και την ελευθερία τους στο διαδίκτυο;
Η οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, που υπερψηφίστηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προστατεύει την ελευθερία της έκφρασης, η οποία αποτελεί θεμελιώδη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προσφέρει ισχυρές διασφαλίσεις για τους χρήστες, καθιστώντας σαφές ότι παντού στην Ευρώπη επιτρέπεται ρητά η χρήση υπαρχόντων έργων για σκοπούς παράθεσης, κριτικής, σχολιασμού, γελοιογραφίας ή παρωδίας. Αυτό σημαίνει ότι είναι ελεύθερη η χρήση των μιμιδίων (memes) και παρόμοιων μορφών παρωδίας. Επίσης διασφαλίζονται τα συμφέροντα των χρηστών μέσω αποτελεσματικών μηχανισμών για την ταχεία αμφισβήτηση της αδικαιολόγητης αφαίρεσης περιεχομένου τους από τις πλατφόρμες.
Οι νέες διατάξεις σχετικά με τις πλατφόρμες περιεχομένου που αναφορτώνεται από χρήστες θα διευκολύνουν τη σύναψη αδειών χρήσης μεταξύ εμπορικών παραγόντων και θα συμβάλλουν στη βελτίωση της αμοιβής των δημιουργών.
Για παράδειγμα: οι νέοι κανόνες που εφαρμόζονται στην επιγραμμική χρήση δημοσιευμάτων Τύπου θα εφαρμόζονται μόνο σε εμπορικές υπηρεσίες, όπως οι φορείς συγκέντρωσης ειδήσεων, και όχι σε χρήστες. Αυτό σημαίνει ότι οι χρήστες του διαδικτύου θα εξακολουθήσουν να μπορούν να κοινοποιούν περιεχόμενο δημοσιευμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να δημιουργούν συνδέσμους που οδηγούν σε επιγραμμικές εφημερίδες.
Θα επιβάλλει η οδηγία φίλτρα αναφόρτωσης στο διαδίκτυο;
Όχι. Οι νέοι κανόνες δεν επιβάλλουν κανένα φίλτρο αναφόρτωσης ούτε επιβάλλουν την υποχρέωση σε πλατφόρμες περιεχομένου που αναφορτώνεται από χρήστες να χρησιμοποιούν συγκεκριμένη τεχνολογία για την αναγνώριση παράνομου περιεχομένου. Βάσει των νέων κανόνων, ορισμένες επιγραμμικές πλατφόρμες θα υποχρεούνται να συνάπτουν συμφωνίες παραχώρησης άδειας χρήσης με δικαιούχους, όπως, για παράδειγμα, μουσικούς παραγωγούς ή παραγωγούς ταινιών, για τη χρήση μουσικής, βίντεο ή άλλου περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Εάν δεν έχουν συναφθεί άδειες χρήσης, οι εν λόγω πλατφόρμες θα πρέπει να καταβάλλουν κάθε εφικτή προσπάθεια ώστε να εξασφαλίζουν ότι δεν είναι διαθέσιμο στον ιστότοπό τους περιεχόμενο που δεν έχει την άδεια των δικαιούχων. Η υποχρέωση «καταβολής κάθε δυνατής προσπάθειας» δεν υπαγορεύει τη χρήση κανενός συγκεκριμένου μέσου και καμίας συγκεκριμένης τεχνολογίας.
Θα εμποδίζει η νέα οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας τους χρήστες να εκφράζονται στο διαδίκτυο όπως εκφράζονται τώρα; Θα καταργηθούν τα μιμίδια και τα GIF;
Όχι. Θα επιτρέπεται συγκεκριμένα η αναφόρτωση μιμιδίων και άλλου περιεχομένου παραγόμενου από χρήστες για σκοπούς παράθεσης αποσπασμάτων, κριτικής, σχολιασμού, γελοιογραφίας, παρωδίας και μίμησης (GIF ή παρόμοια). Οι χρήστες θα εξακολουθήσουν να μπορούν να αναφορτώνουν το εν λόγω περιεχόμενο στο διαδίκτυο, ωστόσο, οι νέοι κανόνες θα αποσαφηνίσουν αυτό το ζήτημα και θα εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Έως τώρα, οι εξαιρέσεις από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας οι οποίες καθιστούν εφικτές τις εν λόγω χρήσεις ήταν απλώς προαιρετικές και τα κράτη μέλη είχαν την ευχέρεια να μην τις εφαρμόζουν. Βάσει της οδηγίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αυτό θα παύσει να ισχύει: τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να επιτρέπουν τις εν λόγω χρήσεις. Αυτό αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό βήμα για την ελευθερία της έκφρασης στο διαδίκτυο.
Ποιες άλλες εξαιρέσεις από τους κανόνες για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας προβλέπει η οδηγία;
Οι εξαιρέσεις ή οι περιορισμοί αποκλειστικού δικαιώματος δίνουν τη δυνατότητα στον δικαιούχο της εξαίρεσης —μεμονωμένο πρόσωπο ή ίδρυμα— να χρησιμοποιεί προστατευόμενο περιεχόμενο χωρίς προηγούμενη άδεια των δικαιούχων. Οι εξαιρέσεις και οι περιορισμοί προβλέπονται ώστε να διευκολύνεται η χρήση περιεχόμενου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε ορισμένες περιπτώσεις και να επιδιώκονται συγκεκριμένοι στόχοι δημόσιας πολιτικής, όπως η εκπαίδευση και η έρευνα. Με τη νέα οδηγία το πλαίσιο της ΕΕ για τις εξαιρέσεις θα συμβαδίζει με τις ψηφιακές χρήσεις σε ορισμένους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η έρευνα και η πολιτιστική κληρονομιά. Θεσπίζονται οι ακόλουθες τέσσερις υποχρεωτικές εξαιρέσεις:
- εξόρυξη κειμένων και δεδομένων για ερευνητικούς σκοπούς,
- γενική εξαίρεση εξόρυξης κειμένων και δεδομένων για άλλους σκοπούς,
- διδακτικοί και εκπαιδευτικοί σκοποί,
- διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς,
Στόχος είναι να απελευθερωθούν οι δυνατότητες που προσφέρουν οι ψηφιακές τεχνολογίες για την έρευνα, την ανάλυση δεδομένων, την εκπαίδευση και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, λαμβανομένων επίσης υπόψη των επιγραμμικών και διασυνοριακών χρήσεων περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Με ποιόν τρόπο θα διευκολύνει η οδηγία την πρόσβαση σε περισσότερο περιεχόμενο που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς και ερευνητικούς σκοπούς;
Η εξαίρεση της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας θα απλουστεύσει την επαχθή διαδικασία εκκαθάρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα. Θα τους προσφέρει τη δυνατότητα να αξιοποιούν τεχνολογίες αυτοματοποίησης για την ανάλυση μεγάλων συνόλων δεδομένων για επιστημονικούς σκοπούς με πλήρη ασφάλεια δικαίου, μεταξύ άλλων, όταν συμμετέχουν σε συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Με αυτόν τον τρόπο, θα στηριχθούν τα επιστημονικά επιτεύγματα και η επιστημονική καινοτομία, π.χ. διερεύνηση θεραπειών για ασθένειες ή νέων τρόπων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Συμπληρωματικά προς την ανωτέρω εξαίρεση, μια πρόσθετη εξαίρεση της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων για άλλους χρήστες θα καλύπτει την εξόρυξη κειμένων και δεδομένων πέραν του πεδίου της έρευνας. Η συγκεκριμένη εξαίρεση θα συμβάλει στην ανάπτυξη της ανάλυσης δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης στην ΕΕ.
Η νέα διδακτική εξαίρεση για εκπαιδευτικά ιδρύματα και εκπαιδευτικούς καλύπτει τις ψηφιακές διασυνοριακές χρήσεις περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία, μεταξύ άλλων και επιγραμμικά. Με αυτόν τον τρόπο, για παράδειγμα, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα θα μπορούν να καθιστούν διαθέσιμο, με πλήρη ασφάλεια δικαίου, διδακτικό περιεχόμενο σε μαθητές εξ αποστάσεως σε άλλα κράτη μέλη μέσω του ασφαλούς ηλεκτρονικού τους περιβάλλοντος, π.χ. το ενδοδίκτυο ενός πανεπιστημίου ή το εικονικό περιβάλλον μάθησης.
Η νέα εξαίρεση της διαφύλαξης θα δώσει τη δυνατότητα σε βιβλιοθήκες και άλλα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς (π.χ. αρχεία, μουσεία) να δημιουργούν αντίγραφα έργων στις συλλογές τους, αξιοποιώντας νέες τεχνικές ψηφιακής διαφύλαξης. Ο εν λόγω νέος κανόνας θα καταστήσει εφικτή την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της ΕΕ με σκοπό τη διαφύλαξή της. Έτσι, οι μελλοντικές γενιές θα έχουν πρόσβαση στην πολιτιστική μας κληρονομιά.
Ποια είναι η νέα διάταξη για τα έργα τέχνης που έχουν καταστεί κοινό κτήμα;
Όταν ένα έργο τέχνης, για παράδειγμα, ένας παλιός πίνακας ζωγραφικής, δεν προστατεύεται πλέον από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τότε καθίσταται κοινό κτήμα. Σε αυτή την περίπτωση, οποιοσδήποτε μπορεί ελεύθερα να δημιουργεί, να χρησιμοποιεί και να κοινοποιεί αντίγραφα του εν λόγω έργου. Αυτό δεν συμβαίνει πάντα σήμερα, διότι ορισμένα κράτη μέλη προβλέπουν προστασία των αντιγράφων των εν λόγω έργων τέχνης.
Με τη νέα οδηγία εξασφαλίζεται ότι κανένας δεν μπορεί να διεκδικεί προστασία δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για έργα στον τομέα των εικαστικών τεχνών τα οποία έχουν ήδη καταστεί κοινό κτήμα. Χάρη σε αυτή τη διάταξη, όλοι οι χρήστες θα έχουν τη δυνατότητα να διαδίδουν επιγραμμικά, με πλήρη ασφάλεια δικαίου, αντίγραφα έργων τέχνης που έχουν καταστεί κοινό κτήμα. Για παράδειγμα, οποιοσδήποτε θα μπορεί να αντιγράφει, να χρησιμοποιεί και να κοινοποιεί επιγραμμικές φωτογραφίες πινάκων ζωγραφικής, γλυπτών και έργων τέχνης που έχουν καταστεί κοινό κτήμα, όταν τις βρίσκει στο διαδίκτυο, καθώς και να τις επαναχρησιμοποιεί, μεταξύ άλλων, για εμπορικούς σκοπούς, ή να τις αναφορτώνει στη Βικιπαίδεια.
Τι ακριβώς αφορά η διάταξη για τα μη διαθέσιμα στο εμπόριο έργα;
Η οδηγία εισάγει έναν νέο μηχανισμό αδειοδότησης για έργα μη διαθέσιμα στο εμπόριο : βιβλία, ταινίες και άλλα έργα που εξακολουθούν να προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά δεν μπορούν να βρεθούν πλέον στο εμπόριο. Ο μηχανισμός αυτός θα διευκολύνει τη διαδικασία απόκτησης των απαραίτητων αδειών εκμετάλλευσης από ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς, για παράδειγμα αρχεία και μουσεία, ώστε να διαδίδουν στο κοινό, ιδίως επιγραμμικά και διασυνοριακά, την κληρονομιά που διαθέτουν στις συλλογές τους. Το εν λόγω σύστημα διευκολύνει ιδιαιτέρως τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς να αποκτούν άδειες εκμετάλλευσης οι οποίες αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης με οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης που εκπροσωπούν τους ενδιαφερόμενους δικαιούχους.
Οι νέοι κανόνες προβλέπουν επίσης νέα υποχρεωτική εξαίρεση από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε περίπτωση που δεν υπάρχει κανένας οργανισμός συλλογικής διαχείρισης που εκπροσωπεί τους δικαιούχους σε δεδομένο τομέα και, ως εκ τούτου, τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς δεν έχουν κανέναν συνομιλητή για να διαπραγματευτούν την άδεια εκμετάλλευσης. Η εν λόγω αποκαλούμενη «εφεδρική» εξαίρεση επιτρέπει σε ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς να καθιστούν διαθέσιμα τα μη διαθέσιμα στο εμπόριο έργα σε μη εμπορικούς ιστότοπους.
Τι ακριβώς αφορά η νέα διάταξη για τη διευρυμένη χορήγηση συλλογικής άδειας εκμετάλλευσης;
Η νέα διάταξη για τη διευρυμένη χορήγηση συλλογικής άδειας εκμετάλλευσης δίνει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να επιτρέπουν σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης να συνάπτουν συμφωνίες παραχώρησης άδειας που καλύπτουν δικαιώματα μη μελών, υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Ο εν λόγω μηχανισμός διευκολύνει τη διαδικασία εκκαθάρισης δικαιωμάτων σε τομείς στους οποίους, υπό διαφορετικές συνθήκες, η παραχώρηση μεμονωμένων αδειών εκμετάλλευσης ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα επαχθής για τους χρήστες. Η διάταξη περιλαμβάνει ορισμένες διασφαλίσεις οι οποίες προστατεύουν τα συμφέροντα των δικαιούχων.
Ποιος είναι ο μηχανισμός διαπραγμάτευσης για τις πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία; Πώς λειτουργούν οι νέοι κανόνες;
Παρά την ολοένα αυξανόμενη χρήση υπηρεσιών κατά παραγγελία (π.χ. Netflix, Amazon Video, Universcine, Filmin, Maxdome, ChiliTV), ο αριθμός ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων που είναι διαθέσιμα σε πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία είναι σχετικά μικρός. Κάτω από το ήμισυ (47 %) των ευρωπαϊκών ταινιών που κυκλοφόρησαν στους κινηματογράφους από το 2005 έως το 2014 διατίθεται σε τουλάχιστον μία υπηρεσία διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία. Επίσης, τα ευρωπαϊκά οπτικοακουστικά έργα συχνά δεν είναι διαθέσιμα σε πλατφόρμες εκτός της χώρας προέλευσής τους. Περίπου του ήμισυ των ευρωπαϊκών ταινιών διατίθεται σε μία μόνο χώρα, ενώ το 80 % των ευρωπαϊκών ταινιών διατίθεται σε τρεις ή λιγότερες ευρωπαϊκές χώρες σε υπηρεσίες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις δυσκολίες, όπως, για παράδειγμα, τις συμβατικές δυσκολίες, που αφορούν την απόκτηση των δικαιωμάτων.
Η οδηγία που υπερψηφίστηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προβλέπει νέο μηχανισμό διαπραγμάτευσης για τη στήριξη της διαθεσιμότητας, της προβολής και της κυκλοφορίας οπτικοακουστικών έργων, ιδίως ευρωπαϊκών. Θα καταστήσει τη διαδικασία σύναψης συμβατικών συμφωνιών ομαλότερη και θα συμβάλει στην άρση των δυσκολιών που αφορούν την παραχώρηση αδειών χρήσης δικαιωμάτων για να καταστούν διαθέσιμες ταινίες και σειρές σε πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία. Η αύξηση των αδειών εκμετάλλευσης συνεπάγεται ότι περισσότερα ευρωπαϊκά οπτικοακουστικά έργα θα είναι διαθέσιμα σε πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία, ενώ, παράλληλα, θα εμπλουτιστούν τα είδη και η ποικιλία των έργων που καθίστανται διαθέσιμα σε πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Το κείμενο που εγκρίθηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να εγκριθεί επίσημα από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Αφού δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεταφέρουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο εντός 24 μηνών.
