Ο Γιάνης Βαρουφάκης μιλάει, ντύνεται  και γράφει απολαυστικά. Να, για παράδειγμα: […]Γιατί σας τα γράφω όλα αυτά σήμερα, μέρες μετά τη φρίκη των πυρκαγιών; Επειδή παράλληλα με τη φρίκη στην Ανατολική Αττική διαδραματίζεται και μια άλλη φρίκη την οποία κυβέρνηση και αντιπολίτευση όχι μόνον αποσιωπούν αλλά την πριμοδοτούν κιόλας. Ποια είναι αυτή η δεύτερη φρίκη; Πρόσφατος τίτλος των Financial Times απαντά: «Η KKR κλείνει τη δεύτερη συμφωνία αγοράς ελληνικών κόκκινων δανείων», με υπότιτλο: «Συνεργασία της εταιρείας ιδιωτικών επενδύσεων με τις 4 ελληνικές τράπεζες». Τι σημαίνει αυτό; Οτι μαζί με τις 75 πένες που κάνουν τον γύρο του κόσμου πριν καταλήξουν στα βιβλία της KKR, τώρα θα κάνουν τον γύρο του κόσμου και τα κόκκινα δάνεια των Ελλήνων που αδυνατούν να τα εξυπηρετήσουν[…]

Και συνεχίζει στο άρθρο/άποψη υπό τον τίτλο “Σύντροφοι του ΣΥΡΙΖΑ, γνωρίζετε τι ποιείτε;” ως “γνήσιος” εχθρός του παγκόσμιου καπιταλισμού :

“Κάπως έτσι έρχομαι στο ερώτημα του τίτλου μου: Καλά οι της Ν.Δ., του ΠΑΣΟΚ και των λοιπών εκφραστών του αδηφάγου χρηματοπιστωτικού συστήματος, λογικό είναι να στηρίζουν την KKR και τους εγχώριους ατζέντηδές της. Εσείς, σύντροφοι του ΣΥΡΙΖΑ, γνωρίζετε τι κάνετε ψηφίζοντας τέτοιους νόμους και βγάζοντας κυβερνητικά φιρμάνια που παραδίδουν τα κόκκινα δάνεια στην KKR; Με τι συνείδηση ζητάτε από τα (ιδίως νεότερα) στελέχη σας, που δεν μπήκαν στην πολιτική το 2010 ή το 2014 για να γίνουν ορντινάντσες των λογιών λογιών KKR, να υπεραμύνονται αυτών των αποφάσεων που εσείς λαμβάνετε; Με τι ψυχή τους ζητάτε να περηφανεύονται για τις «λύσεις» που προωθείτε υπό τας διαταγάς μιας τρόικας που σας ενέταξε στην πελατεία της ΚΚR, εξευτελίζοντας όλες τις αρχές με τις οποίες η Αριστερά ήρθε, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, σε σύγκρουση με τις πρακτικές των αρπακτικών του άκρατου καπιταλισμού;”

Αν, βεβαίως, ως άνθρωπος ή ως χώρα τον πάρεις στα σοβαρά βρίσκεσαι αμέσως μπροστά ή, μάλλον ήδη μέσα, σε πρόβλημα. Γνωστά αυτά, τουλάχιστον σε όσους είχαν καταλάβει πριν ή κατάλαβαν μετά και δια του παραδείγματος. Υπάρχουν και αυτοί που δεν έχουν καταλάβει καθόλου αλλά αυτό είναι μια άλλη, πολύ σοβαρή, ιστορία. Τηρουμένου αυτού του μέτρου δημοσιεύουμε μιαν απολαυστική ανάλυση για αυτόν τον-πολύ συνηθισμένο τελικά-άνθρωπο. Είχε γραφτεί το 2017 με αφορμή το βιβλίο του “Ενήλικοι στο δωμάτιο” (Adults in the Room: My Battle With Europe’s Deep Establishment,Λονδίνο: Bodley Head/Penguin, Μάϊος 2017, ελληνική έκδοση: εκδόσεις Πατάκη με τίτλο «Ανίκητοι Ηττημένοι»).

Ανάμεσα στις σελίδες του βιβλίου μπορεί κανείς να διαβάσει πολλές “ζουμερές” λεπτομέρειες από τα πολυάριθμα “κρίσιμα Eurogroup” όπου ήταν παρών, καθώς και αρκετές ιδιωτικές συζητήσεις που είχε με τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας και άλλα μέλη του υπουργικού συμβουλίου.

Κατά τη διάρκεια της βραχυπρόθεσμης, αλλά πυκνής σε γεγονότα, θητείας του Βαρουφάκη, και μόνον η παρουσία μαζί με τις στιλιστικές επιλογές του σοκάρουν και τρομάζουν τις μάζες καθιστώντας τον διασημότερο από τη μια μέρα στην άλλη. Ήταν επίσης κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου που το ελληνικό δράμα κλιμακώθηκε σε ένα πρωτοφανές επίπεδο το οποίο τελικά έφθασε στο αποκορύφωμα με ένα δημοψήφισμα ( bailout referendum).

Πολλές από τις λεπτομέρειες που αναφέρει ο συγγραφέας  δημιούργησαν πηχαίους τίτλους και έγιναν  viral στον ελληνικό ιστό. Καθώς συνέχιζα να βλέπω στιγμιότυπα και αποσπάσματα που μοιράζονταν στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και όντας εγώ ο ίδιος data junkie, σκέφτηκα ότι πρέπει να υπάρχει ένας καλύτερος τρόπος για να μάθει κάποιος μερικά πράγματα για και μέσω του βιβλίου χωρίς να το διαβάσει ολόκληρο. Ως εκ τούτου, δοκίμασα μια γρήγορη επεξεργασία φυσικής γλώσσας (NLP) στο κείμενο για να δω αν υπάρχει κάτι ενδιαφέρον.

Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί κανείς να περιμένει ότι το ενδιαφέρον αναφέρεται αποκλειστικά σε πολιτικές αποφάσεις και αποτελέσματα. Προσωπικά δεν συμφωνώ. Πιστεύω ότι οι ίδιοι οι πολιτικοί έχουν ταυτόχρονα ή πρέπει να υπηρετούν το ρόλο του πολίτη πρώτης κατηγορίας στη δημοκρατική διαδικασία. Τελικά, ονόματα είναι αυτά που βλέπουμε στην ψηφοφορία. Με αυτήν την έννοια, αυτό που -εγώ ως πολίτης- ένοιωσα, ήταν ότι ο πρωταρχικός στόχος του Βαρουφάκη δεν ήταν να κάνει πραγματικό έργο πολιτικής κατά τη διάρκεια της θητείας του, αλλά να κατασκευάσει την εικόνα του αξιοποιώντας το προσκήνιο που προσφέρει η θέση.

Ήμουν λοιπόν περίεργος να δω αν και πώς αυτά που υπέθετα ή ένοιωθα αντικατοπτρίζονται στα, σχετικά με τη συγκεκριμένη περίοδο, απομνημονεύματά του.

Τώρα, η διασαφήνιση που τυπικά πρέπει να σημειωθεί εδώ είναι ότι αυτή η άποψη, αυτά τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξα, δεν έχουν σκοπό να είναι πολιτικά, αλλά παρουσιάζονται μόνο για λόγους «χρηστικής παρουσίασης». Θα ήταν όμως η μισή αλήθεια. Πράγματι είναι ένα διασκεδαστικό κείμενο ανάλυσης που έκανα επαναχρησιμοποιώντας κώδικες που είχα διαθέσιμους. Πράγματι επίσης, αυτό δεν είναι σε καμια περίπτωση μια πλήρης και εις βάθος ανάλυση του βιβλίου (δηλαδή θα μπορούσε κανείς να βρει πολλά κενά στην απλή μεθοδολογία). Προφανώς δεν συνιστά ένα πλήρες ψυχαναλυτικό προφίλ του προσώπου. Δεν ήταν αυτός ο στόχος, παρόλο που χρησιμοποίησα επιτυχώς παρόμοιες μεθόδους για την προβολή πελατών σε επιχειρηματικές υποθέσεις μάρκετινγκ και ως εκ τούτου είμαι σίγουρος για την προσέγγιση.

Ωστόσο, ακόμα και μετά τις παραπάνω αποσαφηνίσεις: ο συγγραφέας είναι πολιτικός (αδιαμφισβήτητα όχι επιτυχημένος), το βιβλίο του περιγράφει τις πολιτικές εμπειρίες και, όντας εγώ Ελληνας πολίτης, δεν μπορεί παρά το συγκεκριμένο κείμενο να είναι – σχεδόν εξ ορισμού – πολιτικό και μάλιστα προκατειλημμένο ως προς στο θέμα (σε περίπτωση που δεν έγινε κι αυτό αντιληπτό από τον τίτλο). Συγκεκριμένα, κατά την-όχι και τόσο- ταπεινή μου άποψη, η θητεία του Βαρουφάκη ήταν γνήσια τραγωδία τόσο για την ελληνική κοινωνία εν γένει όσο και για την ελληνική οικονομία ειδικότερα. Οι συνέπειές της παραμένουν εμφανείς όχι μόνο σε μακροοικονομικό επίπεδο αλλά και στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων. Η εισαγωγή ελέγχων κεφαλαίου στην Ελλάδα είναι μόνον μία παράμετρος αυτών των συνεπειών.

Δεν υπάρχει λόγος να μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες εδώ, αλλά σημειώνω για τον αναγνώστη ότι πρέπει να έχει κατά νου πως, αν και τα δεδομένα, ακόμη και τα αποτελέσματα της ανάλυσης, μπορεί να είναι ενδιαφέροντα και μάλιστα αντικειμενικά, οι ερμηνείες τους μπορεί να είναι υποκειμενικές και προκατειλημμένες. Τα δεδομένα και τα αποτελέσματα είναι εκεί και μπορούμε να τα ερμηνεύσουμε ελεύθερα.

Αν νομίζετε ότι αυτή η προσέγγιση δεν είναι πολιτική ή είναι άσκοπη, απλώς σταματήστε να διαβάζετε. Ισως όμως δεν θάπρεπε. Οι πολιτικοί (και οι υπουργοί ειδικότερα) δεν διορίζονται απλώς ως εκτελεστικά στελέχη με καθήκοντα επιβολής των νόμων που ορίζει η νομοθετική εξουσία. Ακόμη και αν αυτό είναι – από συνταγματική άποψη – η κύρια ευθύνη τους.

Είναι ταυτόχρονα υπεύθυνοι για την καθημερινή  «διαχείριση» του κράτους. Πρέπει επίσης οι πράξεις και οι συμπεριφορές να αντικατοπτρίζουν τη βούληση του λαού και να έχουν στο επίκεντρο τα συμφέροντα των ανθρώπων. Το τελευταίο σημείο είναι κρίσιμο, καθώς ουσιαστικά σημαίνει ότι δεν πρέπει να κρίνουμε τους πολιτικούς μόνο από την πολιτική τους, αλλά να προσπαθούμε να διαβάζουμε «πίσω από τις γραμμές» τα κίνητρα και τα συμφέροντά τους. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να μάθουν οι άνθρωποι από τα δικά τους λάθη: Ας μην ξεχνάμε ότι ο Βαρουφάκης ήταν ο άνθρωπος που μπήκε με τις περισσότερες ψήφους στο ελληνικό κοινοβούλιο. Συνιστά επίσης έναν τρόπο αποφυγής της μεσσιανιστικής θέασης της πολιτικής και των πολιτικών – και, κατά τη γνώμη μου, η εκλογή του Βαρουφάκη ήταν μια τέτοιου είδους τυπική περίπτωση.

Και τώρα η ανάλυση:

Το πρώτο πράγμα που κάνει συνήθως κανείς σε τέτοια «σενάρια» είναι η καταμέτρηση της συχνότητας που κάθε λέξη αναφέρεται στο βιβλίο. Εκανα αυτό λοιπόν και πήρα τα ακόλουθα αποτελέσματα:

Ε, αυτό ήταν απροσδόκητο! Η λέξη “Εγώ” εμφανίζεται συχνότερα από κάθε άλλη!

Το αποτέλεσμα είναι λογικό δεδομένου ότι το βιβλίο είναι καθαρά αφηγηματικού χαρακτήρα σε πρώτο πρόσωπο. Και το γεγονός ότι για παράδειγμα η λέξη “the” που είναι η συνηθέστερη στην αγγλική γλώσσα έρχεται τρίτη στη συχνότητα χρήσης στο βιβλίο του Βαρουφάκη, ενώ η αγαπημένη λέξη του (Εγώ/I) είναι μόνον η δέκατη (και πάλι στη συχνότητα χρήσης) στην αγγλική γλώσσα… αξίζει να σημειωθεί.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι αν διαβάσουμε τις είκοσι πιο συχνές λέξεις ταξινομημένες κατά φθίνουσα σειρά, παίρνουμε:

“Θα ήμουν, η Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση, ο Αλέξης, η τρόικα, το Eurogroup, αυτό, ένα, εμείς, το χρέος, θα μπορούσαν, αλλά, ΕΚΤ, ΔΝΤ, οι τράπεζες”. 

Αυτό ταιριάζει επίσης με το αφήγημα που η ελληνική κυβέρνηση και ο Βαρουφάκης χρησιμοποιούν τα τελευταία χρόνια:

“Προσπαθήσαμε για το καλύτερο και θα είχαμε σώσει το λαό μας, αλλά το κατεστημένο (ΕΚΤ, ΔΝΤ, Eurogroup) δεν μας άφησε”. 

Για να είμαι ακριβής, το αφήγημα του Βαρουφάκη είναι ελαφρώς διαφορετικό από αυτό της κυβέρνησης, αφού συνήθως λέει:

 «Θα πρότεινα αυτό και αυτό, αλλά η τότε ελληνική κυβέρνηση και ο Αλέξης (Τσίπρας) έκαναν πίσω».

Το επόμενο βήμα: κάποιες ιδέες για την προσωπικότητα του Βαρουφάκη με βάση το Μοντέλο των Πέντε Παραγόντων. Για αυτό, χρησιμοποίησα το εύχρηστο Watson API σε συνδυασμό με το NLTK για κάποια προ και μετα-επεξεργασία προκειμένου να «καθαριστεί» το κείμενο. Σύμφωνα με το FFM, η προσωπικότητα ενός ατόμου είναι ένα μίγμα πέντε περιγραφικών ατομικών χαρακτηριστικών /διαστάσεων:

1. Ως συγκαταβατικότητα/συμπάθεια (Agreeableness) περιγράφεται  η τάση ενός ατόμου να είναι συμπονετικός και συνεργατικός προς τους άλλους, να μην είναι καχύποπτος ή ανταγωνιστικός.

2. Ως συνείδηση/συνειδητότητα ​​(Conscientiousness) περιγράφεται η τάση ενός ατόμου να ενεργεί με οργανωμένο και υπεύθυνο τρόπο αλλά που μπορεί να παρεκτραπεί σε εμμονή και ισχυρογνωμοσύνη.

3.Ως εξωστρέφεια (Extraversion) περιγράφεται η τάση ενός ατόμου να αναζητά ευχαρίστηση και  κίνητρα στην παρέα των άλλων.

4. Ως Νευρωτισμός (Neuroticism) ή κλίμακα φυσικών συναισθηματικών αντιδράσεων (Natural reactions), περιγράφεται ο βαθμός στον οποίο ευαισθητοποιούνται/ενεργοποιούνται συναισθήματα μέσω περιστατικών, δράσεων καθημερινής ζωής, ο βαθμός ευαισθησίας απέναντι σε αγχωτικές καταστάσεις.

5. Ως Openness ή το Open to Experience περιγράφεται η τάση δεκτικότητας που έχει  ένας άνθρωπος  απέναντι σε ποικιλία δραστηριοτήτων.

Ακολουθούν τα αποτελέσματα  για το βιβλίο του Βαρουφάκη.

Όπως μπορεί κανείς να δει, φτάνει αρκετά ψηλά στο Openness, τη συναισθηματική κλίμακα (ή και την Συνειδητότητα), είναι κατά κάποιο τρόπο κάτω από το μέσο όρο στην Εξωστρέφεια, ενώ παράλληλα βρίσκεται σχεδόν στο κατώτατο σημείο ως προς την Συμπαθητικότητα (agreeableness) με 7%!

Ας σταματήσουμε λίγο εδώ για να εκτιμήσουμε την ακρίβεια του αλγορίθμου: Κατά την άποψή μου, το εξαιρετικά χαμηλό αποτέλεσμα ως προς την «ευχάριστη διάθεση» έχει νόημα για κάποιον του οποίου η πρώτη κοινή συνέντευξη τύπου με έναν Ευρωπαίο αξιωματούχο τελείωσε έτσι:

Επίσης, ταιριάζει με τον συνεχή επιθετικό τόνο και τη στάση που είχε έναντι οποιουδήποτε άλλου μέρους βρισκόταν απέναντί ​​του στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.  Για να έχουμε μια πιο λεπτομερή εικόνα, ας καταρρίψουμε τις πτυχές (υποδιαστάσεις) κάθε χαρακτηριστικού (διάσταση ανώτατου επιπέδου):

Όσον αφορά τη δεκτικότητα (openness), τα αποτελέσματα είναι αρκετά απλά και δεν θα τα αμφισβητούσα. Συμφωνώ ότι είναι πράγματι ένα πολύ έξυπνο και μορφωμένο άτομο παρά το γεγονός ότι οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις υπερεκτιμήθηκαν μέσω των ΜΜΕ. Εννοώ, ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει και με το γεγονός ότι είναι ένα πολύ περιπετειώδες άτομο.

ο οποίος έχει επίσης έντονο ενδιαφέρον για τις τέχνες!

Στη συνείδηση (conscientiousness)​​ τείνω να συμφωνήσω επίσης με τα αποτελέσματα.

Καταρχάς, νομίζω ότι ακόμη και ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να εγγυηθούν την έλλειψη συμβατικότητας  (orderliness). Στην πραγματικότητα θυμάμαι ότι οι δημοσιογράφοι τον περιέγραφαν να πηγαίνει στα eurogroups εντελώς απροετοίμαστος και ενώ οι άλλοι παρόντες συνήθιζαν να μιλάνε με αριθμούς και λογιστικά φύλλα, ο Βαρουφάκης μιλούσε με βάση αόριστα και χαριτωμένα κείμενα γεμάτα ψευδο-πολιτικά επιχειρήματα. Είχα επίσης το ίδιο συναίσθημα κάθε φορά που τον παρακολουθούσα να μιλά στο ελληνικό κοινοβούλιο. Όσο για την “προφυλακτικότητα” ή συναίσθηση κινδύνου αν θέλετε (cautiousness) και την αυτοπεποίθηση (self-efficacy) νομίζω ότι τα αποτελέσματα της θητείας του μιλούν από μόνα τους. Σημειώστε ότι αυτή η αυτο-αποτελεσματικότητα/self-efficacy  είναι συνώνυμο της αυτοπεποίθησης και δεν έχει καμία σχέση με την αποτελεσματικότητα ενός ανθρώπου ως προς το έργο που έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας. Τελειώνοντας, η υπερβολική εξάρτηση από τις δικές του ικανότητες, γεμάτες με την έλλειψη κάθε προφύλαξης, είναι αυτό που κοστίζει περισσότερο στην ελληνική οικονομία.

Ως προς την εξωστρέφεια (Openness) δεν έχω γνώμη, καθώς δεν έχω πραγματική κοινωνική αλληλεπίδραση με τον Βαρουφάκη.

Ως προς την agreeableness– όπως ανέφερα προηγουμένως – νομίζω ότι τα αποτελέσματα είναι μάλλον ακριβή. Η έλλειψη μετριοφροσύνης και συνεργατικού πνεύματος του ήταν προφανή σχεδόν σε όλους.  Τέλος, για να κλείσω με κάτι θετικό – και υπό το πρίσμα των αποτελεσμάτων ως προς την εμπιστοσύνη , τον αλτρουισμό, (το τσάϊ) και τη συμπάθεια: ανεξάρτητα από τις πολιτικές του ενέργειες,  για κοινωνική συναναστροφή θα μπορούσε να μ’αρέσει ο τύπος.

Εάν κάποιος θα ήθελε να κάνει κάποιες διαφορετικές ερμηνείες σχετικά με τα αποτελέσματα, μπορείτε να βρείτε λεπτομερείς περιγραφές για τα διαφορετικά εκατοστημόρια και ερμηνείες του μοντέλου. Μη διστάσετε να στείλετε σχόλια σχετικά με την απλή – ή ακόμα και αφελή – μεθοδολογία ή ιδέες για διαφορετικές οπτικές (από την άποψη της ανάλυσης). Σκοπεύω να κάνω παρόμοιες και πιο εξελιγμένες αναλύσεις για άλλα βιβλία, ιδιαίτερα για βιογραφίες (που είμαι ένας μεγάλος οπαδός).