Αναρχικοί και μπολσεβίκοι στη Ρωσική Επανάσταση, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ.200

Μτφ.: Γιόλα Μπαλή, Γιάννης Ιωαννίδης, Ροζίνα Μπέρκνερ, Μάκης Κορακιανίτης, Μεταφραστής

«Κάθε άνθρωπος με καλοσύνη, βαθιά μέσα του, είναι ένας αναρχικός».

Αυτή ήταν η εισαγωγική πρόταση του ιστορικού Πωλ Αβριτς την ημέρα που το Queens College της Νέας Υόρκης τον συμπεριέλαβε μεταξύ των καθηγητών του. «Τρεις γίγαντες της λογοτεχνίας του 20^ου αι., ο Τζέιμς Τζόις, Ο Μπέρναρντ Σω και ο Ευγένιος Ο’ Νηλ, υπήρξαν, στα νιάτα τους, αναρχικοί» συμπλήρωσε στην ομιλία του, μάλλον για να φέρει το συναίσθημα των – υπηρετούντων το αμερικανικό καπιταλιστικό σύστημα -υπολοίπων μελών του κολεγίου λίγο πιο κοντά στους αγαπημένους του αναρχικούς (προς τιμήν οι δύο γάτοι του ονομάζονταν Πιότρ Κροπότκιν και Μιχαήλ Μπακούνιν).

Ο συλλογικός τόμος «Αναρχικοί και Μπολσεβίκοι στη Ρωσική Επανάσταση» παρουσιάζει ευσύνοπτα τον ιστορικό ρόλο που έπαιξαν οι αναρχικοί και οι μπολσεβίκοι στη μακρά διαδικασία της Ρωσικής επανάστασης. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου αλλά και την ανάγνωσή μας «Τα πρώτα τρία κείμενα, γραμμένα από δύο ελευθεριακούς πανεπιστημιακούς ερευνητές (ο ένας πολιτικός επιστήμονας, ο Φρανκ Χάρισον, και ο άλλος ιστορικός, ο Πωλ Αβριτς), εξιστορούν τις δραματικές εξελίξεις στις οποίες έλαβαν μέρος ποικίλες τάσεις και ρεύματα των Ρώσων αναρχικών, καθώς και το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου αυτές έλαβαν χώρα. Τα υπόλοιπα δέκα κείμενα προέρχονται από εμβληματικές μορφές του διεθνούς αναρχικού κινήματος που έζησαν από τα μέσα τα αιματηρά γεγονότα (Κροπότκιν, Μπέρκμαν, Γκόλντμαν, Σαπίρο) ή και πρωταγωνίστησαν σε αυτά (Μαχνό, Βολίν, Μαξίμοφ)».

Για τους αναγνώστες που δεν είναι μυημένοι στην αναρχική ιδεολογία ας πούμε καταρχάς ότι δεν υπάρχει τέτοια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον αναφέρεται κυρίως ως αναρχική ή ελευθεριακή κουλτούρα, αφού ο μοναδικός κοινός τόπου όπου συναντώνται οι όλου του κόσμου τούτου αναρχικοί είναι η απόρριψη της οποιασδήποτε κρατικής οντότητας, επειδή το κράτος σημαίνει a priori ότι δημιουργεί ανισότητες, εκμεταλλεύεται και καταπιέζει το άτομο. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι αναρχικοί συνιστούν ένα παράδοξο ενσάρκωσης αντικαντιανού υποκειμένου, αφού την ίδια στιγμή που πιστεύουν στην ατομικότητα αρνούνται οποιοδήποτε σύστημα κανόνων θα συνείχε τα άτομα σε κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων.

Οπως το θέτει ο Αβριτς «δεν είναι τίποτα περισσότερο από προσανατολισμός – οι αναρχικοί δεν έχουν κοινό σύστημα. Μπορεί να είναι ατομικιστές, συνδικαλιστές, τρομοκράτες ή πασιφιστές. Ο αναρχισμός δεν είναι παρά μια αρένα μέσα στην οποία παρουσιάζεται μια ποικιλία ιδεών σαν δυνατότητες για ατομική και κοινωνική ανάπτυξη».

Σε ένα από τα «πατερικά» κείμενα του αναρχισμού, ο Μπακούνιν το 1842 έγραφε ότι «το πάθος της καταστροφής είναι και πάθος για δημιουργία» και τον Φεβρουάριο του 1917, όταν ξέσπασε η εξέγερση στην Αγία Πετρούπολη, οι αναρχικοί υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό την επαλήθευση του ρηθέντος και κάθε σχετικής προφητείας για μια κοινωνική επανάσταση που θα σάρωνε το τσαρικό καθεστώς, θα απελευθέρωνε τις δυνάμεις των ανθρώπων από την καταπίεση του κράτους (του οποιουδήποτε κράτους μην ξεχνάμε) δημιουργώντας κομμούνες ισότητας «σύμφωνες με την εξιδανικευμένη εικόνα της Παρισινής Κομμούνας του 1871, ένα γεγονός καθαγιασμένο στους αναρχικούς θρύλους» όπως το περιγράφει και πάλι ο Αβριτς.

Δεν θα θέλαμε να κουράσουμε τους αναγνώστες με το «παιχνίδι» της σπηλιάς του Μινώταυρου, όπως θα μπορούσε να ονομαστεί μια ξενάγηση στις τάσεις του αναρχισμού της εποχής (αλλά και κάθε εποχής). Ας πούμε μόνον ότι χωρίζονταν σε τρείς βασικές κατηγορίες: τους Αναρχοκομμουνιστές που εμπνέονταν από τον Μπακούνιν και τον Κροπότκιν και οραματίζονταν μια ελεύθερη ομοσπονδία κοινοτήτων, όπου καθένας θα αμειβόταν σύμφωνα με τις ανάγκες του. Τους Αναρχοσυνδικαλιστές, των οποίων οι ελπίδες ακουμπούσαν στις εργοστασιακές επιτροπές θεωρώντας ότι αυτές ενσάρκωναν τους πυρήνες της μελλοντικής ελευθεριακής κοινωνίας και τους Αναρχοατομικιστές, εμπνεόμενους από τον Νίτσε και τον Μαξ Στίρνερ (Ο Μοναδικός και η ιδιοκτησία του, εκδ. Θύραθεν) οι οποίοι απέρριπταν τόσο τις αγροτικές κοινότητες των Αναρχοκομμουνιστών όσο και τις εργατικές οργανώσεις των συνδικαλιστών. Πίστευαν ότι μόνο τα ανοργάνωτα και ανένταχτα άτομα μπορούν να προστατευτούν από την καταπίεση και την υποταγή, παραμένοντας έτσι πιστά στα ιδεώδη του αναρχισμού.

Για τους λάτρεις του παιχνιδιού θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και στις τάσεις εντός των Λενινιστών και λοιπών ορθοδόξων κομμουνιστών αλλά…λυπόμαστε τους υπόλοιπους. Αυτό που είναι μάλλον εύκολο πλέον να γίνει κατανοητό είναι το τί έγινε μετά τον Οκτώβρη του ’17 και μέχρι το τέλος(;) του εμφυλίου το 1921, ανάμεσά τους. Οι αναρχικοί ονειρεύονταν και πολεμούσαν ενώ οι ορθόδοξοι (ας τους ονομάσουμε έτσι χάριν ευκολίας) Λενινιστές, του Λένιν συμπεριλαμβανομένου, απλώς κατελάμβαναν το ήδη υπάρχον κράτος διορίζοντας τους δικούς τους.

Οι αναρχικοί προσπαθούσαν να βρούν μια βάση δικαίου θεωρώντας ότι μοιράζονται μαζί τους το όραμα μιας ελευθεριακής κοινωνίας αφού έτσι υπόσχονταν οι κομμουνιστές -όπου και όποτε τους βόλευε- ενώ ο Λένιν υπέγραφε τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόσφσκ η οποία παρέδιδε στους Γερμανούς έξι δισεκατομμύρια χρυσά μάρκα και γενικώς στις Κεντρικές Δυνάμεις το ένα τέταρτο των εδαφών της τσαρικής αυτοκρατορίας, το ένα δέκατο των πλουτοπαραγωγικών πηγών, ανθρακωρυχείων κλπ. και πολλά άλλα.

Η προτεραιότητα ήταν η εγκαθίδρυση του νέου καθεστώτος, του νέου κράτους κι όχι βέβαια τα όνειρα των αναρχικών. Μετά από πολλούς φόνους, κατατρεγμούς και εξαπατήσεις οι μεν είχαν καταλάβει -επιτέλους- πού το πήγαινε ο Λένιν και οι δε ότι είχε έρθει οριστικά η στιγμή να ξεφορτωθούν τους πρώην συμμάχους τους, αφού όχι απλώς δεν ήταν πλέον χρήσιμοι αλλά επιπροσθέτως ήταν κι ενοχλητικοί…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

– Μπορείτε να επισκεφθείτε την Αναρχική Βιβλιοθήκη για σχετική βιβλιογραφία και (αυτοπροσδιοριστικές) απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα γύρω από τον αναρχισμό σε αυτήν την ηλεκτρονική διεύθυνση: https://theanarchistlibrary.org/special/index

– Μπορείτε να επισκεφθείτε το site της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου στην οποία ο Πωλ Αβριτς κληροδότησε την τεράστια προσωπική του συλλογή από φυλλάδια, βιβλία, χειρόγραφα, εφημερίδες και κάθε είδους αναμνηστικά που σχετίζονται με τον αναρχισμό από το 1870 και μετά.