Τα τελευταία χρόνια, η προπαγάνδα του Κρεμλίνου έχει επανειλημμένα κατηγορήσει τη Δύση και τις γειτονικές χώρες για “ιστορικό αναθεωρητισμό”. Σύμφωνα με τον Πούτιν, η Δύση παραποιεί σκόπιμα την ιστορία προκειμένου να αποδυναμώσει και να ταπεινώσει τη Ρωσία. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία προστατεύει και προωθεί την “αληθινή ιστορία” – όλες οι άλλες χώρες έχουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα της μόνης “αληθινής” ιστορίας που διατηρεί η Μόσχα.
Διαβάστε το εξαιρετικό άρθρο του ιστορικού Timothy Snyder στο οποίο αποδομείται βήμα προς βήμα η παραπληροφόρηση του Κρεμλίνου σχετικά με την ιστορία και τα ιστορικά γεγονότα
Το 2023, το Κρεμλίνο αποφάσισε να αντιδράσει στον δυτικό “ιστορικό αναθεωρητισμό” με ένα πολύ ιδιότυπο βήμα – την επίσημη αναθεώρηση των ρωσικών σχολικών εγχειριδίων ιστορίας. Με άλλα λόγια, αντικαθιστώντας τα γεγονότα με μυθοπλασία, βασισμένη στις βασικές αφηγήσεις παραπληροφόρησης που προπαγανδίζει εδώ και χρόνια το Κρεμλίνο. Η πρώτη κόκκινη σημαία: η “αναθεώρηση” πραγματοποιήθηκε από πολιτικούς λακέδες του Πούτιν, όχι από πραγματικούς ιστορικούς.
Τα νέα βιβλία ιστορίας του Πούτιν
Ο Πούτιν ξεκίνησε για πρώτη φορά τη συζήτηση σχετικά με την ανάγκη αναθεώρησης των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας ήδη από τον Φεβρουάριο του 2013. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα “σχολικά εγχειρίδια δεν πρέπει να περιέχουν εσωτερικές αντιφάσεις και διπλές ερμηνείες”.
Τον Αύγουστο του 2023, οι ρωσικές αρχές παρουσίασαν τη νέα αναθεωρημένη έκδοση των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας για τους μαθητές της 10ης και 11ης τάξης. Τα εγχειρίδια αναθεωρήθηκαν υπό την εποπτεία του Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, πρώην υπουργού Πολιτισμού και επικεφαλής της Ρωσικής Στρατιωτικής Ιστορικής Εταιρείας. Τα εγχειρίδια συνεπιμελήθηκαν από τον Ανατόλι Τορκούνοφ (πρύτανη του διαβόητου Πανεπιστημίου MGIMO που προετοιμάζει Ρώσους “διπλωμάτες”) και τον 92χρονο Αλεξάντρ Τσουμπαριάν (επικεφαλής του Ινστιτούτου Ιστορίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών).
Η αναθεώρηση δεν έχει τελειώσει: μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου 2024, η συντακτική ομάδα σχεδιάζει να παρουσιάσει επικαιροποιημένα εγχειρίδια για τους μαθητές της 5ης-9ης τάξης.
Οι κύριες ριζικές αλλαγές, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στα αναθεωρημένα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας, αφορούν την περίοδο της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, την εξουσία του Πούτιν και τον συνεχιζόμενο πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Οι αλλαγές αυτές προωθούν δύο κύριες αφηγήσεις – η “κακή Δύση” προσπαθεί πάντα να καταστρέψει τη Ρωσία και η Μόσχα έχει όλους τους πολιτικούς και ιδεολογικούς λόγους για να ξεκινήσει τον “δίκαιο” πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
Η “κακή Δύση” περικυκλώνει και αποσταθεροποιεί τη Ρωσία
Το αφήγημα της “κακής Δύσης” αντανακλά πολυάριθμες δηλώσεις του Πούτιν για το θέμα αυτό. Πρώτα απ’ όλα, η κατάρρευση της ΕΣΣΔ ήταν η “μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή” των τελευταίων χρόνων, αποτέλεσμα μη φιλικών ενεργειών της Δύσης. Στην αρχή της διακυβέρνησής του, ο Πούτιν ήταν ανοιχτός στη συνεργασία με τη Δύση, αλλά αυτή συνέχισε να έχει εχθρικά σχέδια εναντίον της Ρωσίας. Το εγχειρίδιο δηλώνει ευθέως ότι “ο στόχος της Δύσης είναι να διαλύσει τη Ρωσία και να εγκαθιδρύσει τον έλεγχο των πόρων της” και “η αποσταθεροποίηση της Ρωσίας έγινε το idée fixe της Δύσης”. Φυσικά, πρόκειται για μια κλασική περίπτωση προβολής – αποδίδοντας τις ενέργειες της ίδιας της Ρωσίας στους αντιληπτούς αντιπάλους της.
Το εγχειρίδιο προωθεί το μήνυμα ότι ο Ψυχρός Πόλεμος δεν τελείωσε ποτέ – η δεκαετία του 1990 ήταν απλώς ένα σύντομο διάλειμμα στην αντιπαράθεση της Δύσης με τη Ρωσία. Με αυτόν τον τρόπο, η Δύση συνεχίζει να προσπαθεί να αποδυναμώσει, να υποτάξει και να καταστρέψει το ρωσικό κράτος. Για άλλη μια φορά, γίνεται εμφανής η εμμονή του Κρεμλίνου να οικοδομήσει μια νοοτροπία πολιορκίας και να δημιουργήσει την αντίληψη εξωτερικών απειλών, όπως η λεγόμενη επέκταση του ΝΑΤΟ.
Πόλεμος κατά της Ουκρανίας – το άθροισμα όλων των αφηγήσεων παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου
Οι κύριες αλλαγές στα ρωσικά εγχειρίδια ιστορίας συνδέονται σαφώς με την Ουκρανία, επαναλαμβάνοντας αδιάκοπα τις διαστρεβλωμένες αφηγήσεις παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου για τον πόλεμο. Τα νέα εγχειρίδια είναι αρκετά μοναδικά. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκδόσεις, τώρα αυτά τα νέα βιβλία “ιστορίας” περιλαμβάνουν ολόκληρα κεφάλαια αφιερωμένα στις πρόσφατες εσωτερικές εξελίξεις στην Ουκρανία. Ακόμη και το εξώφυλλο του σχολικού βιβλίου της 11ης τάξης έχει μια εικόνα της γέφυρας της Κριμαίας, υπογραμμίζοντας συμβολικά τον “θρίαμβο” του Πούτιν στην Κριμαία.
Οι συγγραφείς των σχολικών εγχειριδίων δεν ήταν καθόλου “δημιουργικοί” όσον αφορά την Ουκρανία – απλώς συνέθεσαν όλα τα βασικά προπαγανδιστικά μηνύματα του Κρεμλίνου σχετικά με τον πόλεμο:
Η Ουκρανία είναι ένα εχθρικό “υπερεθνικιστικό νεοναζιστικό κράτος” που έθετε σε κίνδυνο τη Ρωσία με το σχέδιό της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να αποκτήσει πυρηνικά όπλα,
οι στόχοι της ρωσικής “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” είναι η υπεράσπιση του Ντονμπάς και η προληπτική προστασία της ασφάλειας της Ρωσίας,
Η Ρωσία είχε όλους τους λόγους να ξεκινήσει την “Επιχείρηση” επειδή οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ άρχισαν να προετοιμάζουν την Ουκρανία ως τον κύριο πολιορκητικό κριό κατά της Ρωσίας. Το Κρεμλίνο απλώς αναγκάστηκε από την Ουκρανία και τη Δύση να κάνει αυτό το βήμα.
Τα εγχειρίδια ιστορίας περιέχουν πολλά άλλα φιλοκρεμλινικά μηνύματα, όπως το “πραξικόπημα” του 2014 στο Κίεβο, η λειτουργία των αμερικανικών “βιολογικών εργαστηρίων” στην Ουκρανία, οι “παράνομες” δυτικές κυρώσεις, οι δυτικοί μισθοφόροι που πολεμούν εναντίον των Ρώσων στρατιωτών κ.λπ.
Οι πρακτικές εργασίες και οι ερωτήσεις για τους μαθητές σχετικά με τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας περιλαμβάνουν ασκήσεις όπως: δείξτε σε ένα χάρτη τα εδάφη που έγιναν μέρος της Ρωσίας το 2022,
παρουσιάστε παραδείγματα ηρωικών πράξεων των Ρώσων στρατιωτών που λαμβάνουν μέρος στην “Επιχείρηση”,
απαντήστε στις ερωτήσεις “γιατί η Ουκρανία παίζει βασικό ρόλο στην ιδεολογική αντιπαράθεση μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας;”, “ποιες ήταν οι ουκρανικές απειλές προς τον πληθυσμό της Κριμαίας;” και βρείτε παραδείγματα αντιρωσικών πολιτικών της Δύσης που υλοποιήθηκαν στην Ουκρανία.
Το εγχειρίδιο προωθεί ένα σαφές μήνυμα ότι η “Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση” ένωσε τη ρωσική κοινωνία: Οι Σοβιετικοί και οι Ρώσοι στρατιώτες ήταν πάντα έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για την πατρίδα. Στην πραγματικότητα, έχουμε παρακολουθήσει στενά αυτή την εγγενώς χειραγωγική προσπάθεια να παραταθεί ο “Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος”, όπως είναι γνωστός στη Ρωσία ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, παρουσιάζοντας τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ως συνέχειά του και παρουσιάζοντας τους Ρώσους εισβολείς ως ηρωικούς μαχητές κατά του ναζισμού.
Πολιτικές συνέπειες της ιστορικής μυθοποίησης του Πούτιν
Ο χαρακτήρας των αλλαγών στα ρωσικά εγχειρίδια ιστορίας δείχνει ξεκάθαρα την επιθυμία του Πούτιν να “προσαρμόσει” την πρόσφατη ιστορία της Ρωσίας στις κύριες αφηγήσεις της προπαγάνδας του Κρεμλίνου. Οι ρωσικές αρχές χρειάζονται απεγνωσμένα να βρουν μια ιδεολογική δικαιολογία για τις ενέργειές τους στην Ουκρανία. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται μέσω της αδέξιας και παράλογης ιστορικής μυθοποίησης.
Το μήνυμα του Πούτιν προς τη ρωσική νεολαία
Το Κρεμλίνο παρουσιάζει στη ρωσική νεολαία τη δική του εικόνα της “νέας” ρωσικής ιστορίας. Σε αυτή την εικόνα, η Ρωσία ήταν πάντα πολιορκημένη από την “κακιά Δύση”, ενώ ο Πούτιν παρουσιάζεται ως “συλλέκτης των ρωσικών εδαφών”, παρόμοιος με τον Μέγα Πέτρο, τη Μεγάλη Αικατερίνη και τον Ιωσήφ Στάλιν.
Το μήνυμα του Πούτιν προς τη νεολαία είναι άμεσο και σαφές: είναι τιμητική υποχρέωση για τους νέους Ρώσους να δώσουν τη ζωή τους για τις προσωπικές αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του.
Οι μαθητές των ρωσικών σχολείων της 10ης και 11ης τάξης θα γίνουν σύντομα στρατιώτες, οπότε το Κρεμλίνο θέλει το σχολικό σύστημα να τους προετοιμάσει για τον μελλοντικό τους ρόλο ως τροφή για κανόνια στο ουκρανικό μέτωπο. Με αυτόν τον τρόπο, το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί ξεκάθαρα αυτόν τον ιστορικό αναθεωρητισμό ως εργαλείο για να δικαιολογήσει τις επιθετικές του ενέργειες και να κατηχήσει τις επόμενες ρωσικές γενιές.
Δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στην “ιστορία” του Πούτιν
Το νέο ρωσικό βιβλίο ιστορίας είναι υποχρεωτικό για το σχολικό σύστημα. Οι Ρώσοι καθηγητές ιστορίας έχουν μετατραπεί σε “επαναλήπτες του σχολικού βιβλίου”, οι οποίοι δεν έχουν το δικαίωμα να παρέχουν εναλλακτικές απόψεις και να διαμορφώνουν τα δικά τους προγράμματα. Με αυτόν τον τρόπο, οι μαθητές των ρωσικών σχολείων μπορούν να βρουν τις “αληθινές” ιστορικές απαντήσεις μόνο στο νέο εγχειρίδιο του Κρεμλίνου.
Θεμέλιο για μελλοντικές συγκρούσεις
Η κατήχηση των νέων ρωσικών γενεών με την “ιστορία” του Πούτιν θέτει τα θεμέλια για μελλοντικές αντιπαραθέσεις και πολέμους μεταξύ της Ρωσίας και των υποτιθέμενων “εχθρών” της. Τα νέα εγχειρίδια σπέρνουν μίσος προς τους “μη Ρώσους”, εκδηλώνουν τη ρωσική ανωτερότητα και δικαιολογούν τις ρωσικές αυτοκρατορικές φιλοδοξίες.
Τα καταστροφικά αποτελέσματα αυτής της “πατριωτικής” κατήχησης της ρωσικής νεολαίας μπορεί να εμφανιστούν μόνο δεκαετίες μετά το θάνατο του Πούτιν.
“Αληθινή” ρωσική ιστορία για τις γειτονικές χώρες
Όπως φαίνεται, ο Πούτιν σχεδιάζει να διαδώσει την “αληθινή” ιστορία που γράφουν οι κρατικοί του λειτουργοί όχι μόνο εντός της Ρωσίας, αλλά και στις γειτονικές χώρες.
Τον Φεβρουάριο του 2024, ο Ρώσος πρέσβης στη Λευκορωσία δήλωσε ότι οι αρχές της Λευκορωσίας και της Ρωσίας συμφώνησαν να δημιουργήσουν ενιαία εγχειρίδια ιστορίας.
.Αυτά τα “ενοποιημένα” εγχειρίδια θα πρέπει να παρουσιάζουν την ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της ΕΣΣΔ “από μια ενιαία οπτική γωνία”. Χωρίς καμία αμφιβολία, αυτή η “ενιαία οπτική γωνία” θα είναι η ιμπεριαλιστική στάση του Πούτιν, η οποία θα πρέπει να αντικαταστήσει τη λευκορωσική αντίληψη της ιστορίας. Στην πραγματικότητα, η στρατιωτικοποίηση των ανηλίκων μέσω των ιδεολογικά μολυσμένων σχολικών βιβλίων βρίσκεται ήδη σε καλό δρόμο στη Λευκορωσία.
Με αυτόν τον τρόπο, το Κρεμλίνο συνεχίζει τον πόλεμο με την ιστορία χρησιμοποιώντας τον ανοιχτό ιστορικό αναθεωρητισμό. Η νέα “ιστορία” του Πούτιν δεν πρέπει να έχει εναλλακτικές λύσεις, όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και στις χώρες που σήμερα ελέγχονται ή καταλαμβάνονται από τη Μόσχα.
