Δεν έχει περάσει ούτε ένας μήνας από την ημέρα (25 Ιουνίου 2019) που δόθηκε στη δημοσιότητα ακαδημαϊκή έρευνα επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Cambridge, σύμφωνα με την οποία τα on line παιχνίδια για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης λειτουργούν ως πραγματικά εμβόλια εναντίον των ψευδών ειδήσεων. Η έρευνα διενεργήθηκε ανάμεσα σε 15.000 συμμετέχοντες, οι οποίοι ανέλαβαν να παίξουν το ρόλο του διαμορφωτή ψευδών ειδήσεων μέσα από ένα παιχνίδι που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες της έρευνας. Χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα που μπορούσαν για να δημιουργήσουν και να διαδώσουν τις ψευδείς ειδήσεις τους και όσο επιτύγχαναν τον σκοπό τους, τόσο περισσότερες ήταν οι «πίστες» που περνούσαν στο παιχνίδι.
To παιχνίδι που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες των ερευνητών του Cambridge είναι το BAD NEWS, το οποίο μπορεί να βρει κανείς σε αρκετές γλώσσες, μεταξύ αυτών και στα Αγγλικά, αν και από την εμπειρία μας χρειάζονται πάρα πολλές βελτιώσεις ακόμα και στην ορθογραφία. Το παιχνίδι, που έχει αναπτύξει η ολλανδική εταιρία DROG, ζητά από τους παίκτες να δημιουργούν και να διαδίδουν ψεύτικες ειδήσεις, αυξάνοντας διαρκώς τους ακολούθους τους. Χάνει όποιος απογοητεύσει τους ακολούθους του, δηλαδή όποιος γίνει αντιληπτό ότι λέει ψέματα. Απευθύνεται σε παιδιά άνω των 8 ετών. Η εξοικείωση με τους ίδιους τους μηχανισμούς δημιουργίας και διάδοσης μιας ψευδούς είδησης αυξάνει κατακόρυφα τον σκεπτικισμό απέναντι στις ειδήσεις και την ικανότητα – τεχνική αλλά και διανοητική- εντοπισμού του ψεύδους.
Eνας δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός όπως το BBC δεν θα μπορούσε να περιμένει. Δημιούργησε το δικό του i- προϊόν, (developer η εταιρία Aardman Animations) με την ονομασία i-reporter για την εκπαίδευση των νέων από 11 ως 18 ετών, ώστε να εντοπίζουν τις ψευδείς ειδήσεις, τις υπερβολές και τις θεωρίες συνωμοσίας.
Εδώ, οι παίκτες αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στο newsroom του BBC και καλούνται να αποφασίσουν ποιες πηγές, ποια σχόλια, ποιες δηλώσεις, ποιες αναρτήσεις και ποιες φωτογραφίες θα εμπιστευτούν για να διαμορφώσουν την παραγωγή ειδήσεων της ημέρας.
Το παιχνίδι i-reporter δεν είναι το μόνο εργαλείο που δημιούργησε το BBC για να εκπαιδεύσει το νεαρό κοινό του. Ένωσε τις δυνάμεις του με το Centre for Argument Technology στο Πανεπιστήμιο του Dundee και μαζί δημιούργησαν το “Evidence Toolkit”, ένα πρόγραμμα που απευθύνεται σε εφήβους ηλικίας από 16 ως 18 ετών. Αυτό το πρόγραμμα συνδυάζει περίπλοκους αλγόριθμους αλλά και υλικό από το ραδιοφωνικό πρόγραμμα του BBC Radio 4’s Moral Maze, ώστε να βοηθηθούν οι μαθητές να αναγνωρίζουν τόσο τον ισχυρισμό όσο και τα επιχειρήματα που διατυπώνονται σε κάθε άρθρο και πώς ακριβώς συνδέονται αυτά τα δύο.
To παιχνίδι αυτό ξεκινά με τους κανόνες εκμάθησης. Μπορεί κανείς να παίξει συνδεόμενος με το λογαριασμό του στο facebook ή άλλο λογαριασμό αλλά και τελείως ανώνυμα (τρόπος του λέγειν «τελείως»). Και εδώ ο στόχος για τον παίκτη είναι να εκτεθεί σε μια σειρά από πληροφορίες και να επιλέξει τι θα τις κάνει: θα τις αναπαραγάγει, θα κάνει ένα απλό Like ή θα προσπαθήσει να τις διασταυρώσει. Όσο περισσότερες είναι οι αξιόπιστες πληροφορίες που διαμοιράζεται ένας παίκτης τόσο περισσότερους πόντους κερδίζει. Απλό!
To επόμενο παιχνίδι είναι ένα παιχνίδι ρόλων. Αφού ο παίκτης επιλέξει το δικό του avatar μπαίνει στο ρόλο να υπερασπιστεί τη ροή των ειδήσεων και να την προστατέψει από τις διαβολικές ψευδείς ειδήσεις. Ενας ιππότης για το newsfeed μας! Το NewsFeed Defenders είναι μια on line προσομοίωση που δημιούργησε το Κέντρο Annenberg Public Policy Center μαζί με την iCivics. Πρόκειται για ακόμα μια μη κερδοσκοπική προσπάθεια που αποσκοπεί στην εκπαίδευση των πολιτών πώς να αξιολογούν τις πηγές των ειδήσεων που καταναλώνουν. Μεταξύ διαφόρων ειδήσεων ο παίκτης επιλέγει ποιες θα συμπεριλάβει στο site του και ποιες θα περάσει από τη βάσανο της διασταύρωσης.
To παιχνίδι αυτό είναι πολύ όμορφο, έχει λίγη αγωνία, αρκετή περιπέτεια και πολύ ωραία γραφικά. Είναι δημιούργημα της πρωτοβουλίας Be Internet Awesome Initiative της Google, και απλώνεται σε 4 άξονες. Κάθε άξονας είναι και ένα νησί. Στο ένα ο στόχος είναι η αποφυγή των ψευδών ειδήσεων, στον άλλο οι μικροί παίκτες μαθαίνουν πώς να διαφυλάττουν τα προσωπικά στοιχεία τους, Στο Βασίλειο της Καλοσύνης καταπολεμάται η ρητορική μίσους και η τετράδα συμπληρώνεται από το Mindful Mountain.
Ανάμεσα στις δοκιμασίες του Reality River ο παίκτης, ταξιδεύει κατά μήκος ενός ποταμού και έρχεται αντιμέτωπος με έναν υποκλοπέα ψηφιακών στοιχείων, τον οποίο μπορούν να προσπεράσουν μόνο αν απαντήσουν σωστά σε μια σειρά από ερωτήσεις.
Στόχος του συνόλου του παιχνιδιού είναι η προετοιμασία των νέων ψηφιακών πολιτών αλλά και η διασκέδαση. Gamification στην εκπαίδευση δηλαδή, ο καλύτερος συνδυασμός.
To επόμενο παιχνίδι είναι το Factitious. Oταν πρωτοπαρουσιάστηκε από το American University, τον Μάιο του 2018 έκανε θραύση. Κυρίως λόγω της απλότητάς του. Ο παίκτης διαβάζει μία πολύ σύντομη ιστορία. Αν πιστεύει ότι είναι ακριβής κινεί την οθόνη με το δάχτυλο προς τα δεξιά. Μόνο τις τρεις πρώτες μέρες «παίχτηκαν» συνολικά 1.6 εκ. άρθρα. Εχει τρία επίπεδα δυσκολίας, Γυμνάσιο, Λύκειο και Κολλέγιο, ενώ απευθύνεται ιδιαιτέρως σε εκπαιδευτικούς ζητώντας τη συνεισφορά τους και τη διάδρασή τους ώστε το project που βρίσκεται σε εξέλιξη να βελτιώνεται και να αναπροσαρμόζεται και ως παιδαγωγικό εργαλείο.
Και τέλος έχουμε το Fact-Check it! που είναι ένα πρόγραμμα με τη μορφή παιχνιδιού διαθέσιμο σε 4 γλώσσες, Αγγλικά, Ισπανικά, Ιταλικά και Πορτογαλικά και είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να παίζεται μέσα σε μια τάξη 25 περίπου ατόμων. Είναι δημιούργημα του Ινστιτούτου Poynter, και του δικού του International Fact Checking Network, το οποίο κυκλοφόρησε με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Fact Checking που «γιορτάζεται» στις 2 Απριλίου με πρωτοβουλία του IFCN. Oποιος εκπαιδευτικός θέλει μπορεί να κατεβάσει το παιχνίδι στη γλώσσα που γνωρίζει σε συνεννόηση με το IFCN ώστε να υπάρξει το καλύτερο αποτέλεσμα.
ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΑΡΙΘΜΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕ
Στις αρχές Ιουνίου, έρευνα του Pew Research Center κατέληξε στο εύρημα ότι το 51% των Αμερικανών θεωρούν τις ψευδείς ειδήσεις σοβαρότερη απειλή για τη χώρα από την τρομοκρατία και ότι η παραπληροφόρηση έχει μειώσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς, στο 70% των Αμερικανών.
Λίγες μέρες νωρίτερα σε άλλη βρετανική έρευνα, το 40% των χρηστών social media παραδέχτηκε ότι έχει διαδώσει κάποια ψευδή είδηση, ενώ ένας στους πέντε το έκανε σκοπίμως για να ενοχλήσει κάποιον ή κάποιους.
Μόλις τον Φεβρουάριο, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης επιταχύνουν την διάδοση φημών, ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας, εξαιτίας της δράσης κρατικών και μη κρατικών παραγόντων, οι οποίοι χρησιμοποιούν την παραπληροφόρηση με στόχο να παραπλανήσουν το κοινό και να προκαλέσουν δημόσια βλάβη. Ήταν η πρώτη φορά που η ΕΕ έδειξε με το δάχτυλό της και ονόμασε τον ύποπτο για όλα αυτά: «ρωσικής προέλευσης λογαριασμοί δημοσίευσαν περισσότερα από 45.000 μηνύματα υπέρ του Brexit τις τελευταίες 48 ώρες πριν το δημοψήφισμα για το Brexit». Στην ίδια ανακοίνωση που έγινε 4 μήνες μετά το δημοψήφισμα στη Βόρεια Μακεδονία (όπου πάλι εντοπίστηκε μεγάλη ρωσική κινητικότητα) και τρεις μήνες πριν τις Ευρωεκλογές, επισημάνθηκε ότι οι ψευδείς ειδήσεις απασχόλησαν περισσότερους ανθρώπους από τις πραγματικές και ακριβείς ειδήσεις στο Facebook στο δρόμο προς τις Προεδρικές Εκλογές των ΗΠΑ το 2016.
