Ο ιστός των ψεμάτων που πλέκουν τα φιλοκρεμλινικά μέσα είναι συχνά περίπλοκος. Ωστόσο, μερικές φορές γίνονται αδέξια λάθη. Συγκεντρώσαμε 10 παραδείγματα από το 2021 όπου πηγές υπέρ του Κρεμλίνου πιάστηκαν επ’ αυτοφώρω να παράγουν παράλογη, υπερβολική και ιδιαίτερα ντροπιαστική παραπληροφόρηση.

Πλήρης ομολογία ενοχής της Ρωσίας

Μετά από χρόνια άρνησης από το Κρεμλίνο, η οποία δεν εμπόδισε το EUvsDisinfo να αποκαλύψει και να συλλέξει στοιχεία για την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, έχουμε τώρα πρωτοφανείς αποδείξεις για τη στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία, από το ίδιο το ρωσικό κράτος.

Σε μια ποινική υπόθεση διαφθοράς εναντίον μιας τοπικής εταιρείας προμήθειας τροφίμων, το Περιφερειακό Δικαστήριο Kirovsky στη ρωσική πόλη Rostov-on-Don αποκάλυψε κατά λάθος πληροφορίες σχετικά με την προμήθεια τροφίμων στον ρωσικό στρατό που σταθμεύει στις αυτοανακηρυχθείσες αυτονομιστικές δημοκρατίες στην ανατολική Ουκρανία. Ο προμηθευτής ήταν υπεύθυνος για μια δεκαπενθήμερη αποστολή 1.300 τόνων τροφίμων στα ρωσικά στρατεύματα στο Ντονμπάς. Ένας υπάλληλος της εταιρείας κρίθηκε ένοχος για τη μεσολάβηση δωροδοκίας ύψους 990 000 RUB  (13 400 δολάρια ΗΠΑ) σε ανώτερο Ρώσο στρατιωτικό και καταδικάστηκε σε πεντέμισι χρόνια φυλάκισης.

Αφού ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ χαρακτήρισε “λάθος” την αναφορά της ετυμηγορίας στον ρωσικό στρατό, το έγγραφο εξαφανίστηκε από την ιστοσελίδα του δικαστηρίου. Ένα αρχειοθετημένο αντίγραφο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο.

Οι ήρωες και οι κακοποιοί

Κατά τη διάρκεια συνέντευξης ενός Λευκορώσου βουλευτή στα πολωνο-λευκορωσικά σύνορα, ο οποίος τόνισε την άσχημη κατάσταση των ανθρώπων που έχουν εγκλωβιστεί εκεί και την ανθρωπιστική ανταπόκριση της Λευκορωσίας, πίσω του φαίνονται ένστολοι, μασκοφόροι και ένοπλοι φρουροί, οι οποίοι ουσιαστικά κρατούν αιχμάλωτους τους μετανάστες. Τα φιλοκρεμλινικά μέσα ενημέρωσης και η κρατικά ελεγχόμενη λευκορωσική τηλεόραση χρησιμοποιούν τις εικόνες για να παρουσιάσουν την Πολωνία και την ΕΕ ως απάνθρωπες και επιθετικές σε αντίθεση με τη Λευκορωσία, η οποία παρουσιάζεται ως ανθρωπιστικός παράγοντας. Αυτά τα κομμάτια παραπληροφόρησης αποπροσανατολίζουν από το γεγονός ότι ο Alyaksandr Lukashenka εκμεταλλεύεται συστηματικά τους ανθρώπους για τους πολιτικούς του σκοπούς, εκμεταλλευόμενος τις οδυνηρές εικόνες ανθρώπινου πόνου.

Η σεξουαλικότητα του Ιησού Χριστού

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, χρησιμοποίησε το άρθρο του 4.000+ λέξεων σχετικά με την εξωτερική πολιτική, τις αρχές, τα οράματα και τις φιλοδοξίες της Ρωσίας ως μια επίθεση με αξίες στο δυτικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ο υπουργός υποστήριξε ότι: “Σε ορισμένες δυτικές χώρες, οι μαθητές μαθαίνουν στο σχολείο ότι ο Ιησούς Χριστός ήταν αμφιφυλόφιλος”, κάτι που γρήγορα μαζεύτηκε  και αποδομήθηκε από τους δημοσιογράφους. Ρώσοι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι εντόπισαν τα λόγια του Λαβρόφ σε ένα viral βίντεο του TikTok

Ένα παιδί στην Αυστραλία υποστηρίζει στο βίντεο ότι ο Ιησούς είναι “bi και non-binary”, καθώς αγαπάει τους πάντες και είναι άνδρας και φοράει φόρεμα. Δεν είναι και πολύ αξιόπιστη πηγή για να συμπεριληφθεί σε ένα κρατικό έγγραφο θα λέγαμε εμείς και θα συνιστούσαμε στο εν λόγω ρωσικό υπουργείο να διπλασιάσει τον έλεγχο των πηγών του.

Η Μάσα και η αρκούδα

Σχετικά με το θέμα της αρκούδας, ένα μέσο στη Βόρεια Ρωσία πέρασε ένα αστείο από σατιρικό ιστότοπο ως πραγματική είδηση: Η Σουηδία τοποθετεί ένα πεντάχρονο σε ανάδοχη οικογένεια αφού οι γονείς του του έδειξαν την απαγορευμένη ρωσική ταινία “Μάσα και η αρκούδα”. Όχι, η Μάσα και η αρκούδα δεν είναι απαγορευμένη στη Σουηδία- ούτε καν την Πρωταπριλιά.

Διττή αναφορά του COVID-19

Η παραπληροφόρηση σχετικά με το COVID-19 και τα εμβόλια δυστυχώς συνέχισε να αυξάνεται σε αριθμό στη βάση δεδομένων μας. Το έτος 2021 έφερε μια νέα πτυχή στην κάλυψη του COVID-19 από τα φιλοκρεμλινικά μέσα ενημέρωσης. Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επεσήμαναν το διπλό πρότυπο της φιλο-Κρεμλινικής αναφοράς σχετικά με τα εμβόλια: ενώ οι αναγνώστες στα ρωσικά ενθαρρύνονταν να εμβολιαστούν, οι αγγλόφωνες εκδόσεις των RT και Sputnik αποκαλούσαν την πανδημία φάρσα και διέδιδαν ισχυρισμούς κατά του εμβολιασμού.

Ταραχές λόγω πείνας στην Ευρώπη τα Χριστούγεννα;

Τα τρόφιμα αφθονούν στη Δύση, αλλά τα πρακτορεία του Κρεμλίνου ισχυρίζονται ότι η έλλειψη τροφίμων θα οδηγήσει σε έλλειψη χριστουγεννιάτικων εδεσμάτων στα ευρωπαϊκά τραπέζια και σε εξεγέρσεις πείνας. Αν και είναι αλήθεια ότι υπήρξαν κάποια μικρά προβλήματα με τις προμήθειες τροφίμων στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγω του Brexit και των ελλείψεων οδηγών φορτηγών , συγκρούσεις για τρόφιμα, έλλειψη ιατρικών προμηθειών, καυσίμων ή συγκρούσεις με την αστυνομία  σίγουρα δεν θα λάβουν χώρα. Εκτός κι αν το μέσο εννοούσε το La Tomatina , αλλά ακόμα κι αυτός ο πόλεμος ντομάτας έχει ακυρωθεί λόγω της πανδημίας.

Ψηφιακή γενειάδα και έλλειψη ανδρών

Τα ασεξουαλικά emojis προκάλεσαν αναταραχή μεταξύ των Ρώσων βουλευτών, οι οποίοι κατηγόρησαν τη Δύση ότι επιτίθεται σκόπιμα στη Ρωσία, το τελευταίο προπύργιο του ανδρισμού, με γενειοφόρες γυναίκες και θηλυκούς άνδρες.

Παραδόξως, το ρωσικό κρατικό ινστιτούτο κοινής γνώμης VTsIOM δημοσίευσε μια έρευνα για τους πραγματικούς άνδρες, περιγράφοντας τις ιδιότητες της ανδρικότητας. Η έρευνα, την οποία ανέλαβαν πολλά φιλοκρεμλινικά μέσα , απαριθμεί τα εξής προτερήματα των πραγματικών ανδρών: ειλικρίνεια (19 %), αξιοπιστία (14 %) και δικαιοσύνη (9 %). Ωστόσο, σε σύνολο 1.600 ατόμων, το 45 % των ερωτηθέντων δεν μπορούσε να κατονομάσει ούτε έναν “πραγματικό άνδρα” στη Ρωσία.

Εγκληματικός χιονάνθρωπος και ένα κουτί τηλεόρασης

Η ιστορική λευκή-κόκκινη-λευκή σημαία έγινε το σύμβολο του μαζικού κινήματος διαμαρτυρίας που ακολούθησε τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές της 9ης Αυγούστου 2020 στη Λευκορωσία. Χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν ή τους επιβλήθηκαν πρόστιμα. Ανάμεσά τους ένας ιδιοκτήτης σπιτιού του οποίου την αυλή στόλιζε ένας χιονάνθρωπος που φορούσε ένα κόκκινο κασκόλ  με την επιγραφή “Ζήτω η Λευκορωσία”, μια γυναίκα που φορούσε κάλτσες με “λάθος” χρώματα  και ένας κάτοικος του Μινσκ που εμφάνισε ένα κουτί τηλεόρασης  με λευκά και κόκκινα χρώματα στο παράθυρο του διαμερίσματός του. Ακόμη και αν η ποινικοποίηση των χιονάνθρωπων, των άδειων κουτιών, των άσπρων-κόκκινων-λευκών καλτσών είναι γελοία, οι συνέπειες που αισθάνονται οι πολίτες της Λευκορωσίας είναι τρομακτικά πραγματικές.

Χλευάζοντας τη Eurovision

Ο Διαγωνισμός Τραγουδιού της Eurovision είναι ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά γεγονότα στον κόσμο με ακροατήριο περίπου 1 δισεκατομμύριο θεατές. Ένα διασκεδαστικό γεγονός που συνδέει τραγουδοποιούς από την Ευρώπη και όχι μόνο με τους θαυμαστές τους. Η Ρωσία ιστορικά κατατάσσεται αρκετά ψηλά στη Eurovision. Όμως η υποψηφιότητα της Τατζίκας τραγουδίστριας Manizha  το 2021 με λαϊκή ψηφοφορία στο κανάλι 1 της Ρωσίας ήταν κάτι παραπάνω από ανησυχητική. Η φεμινίστρια μετανάστρια που εξέφρασε την υποστήριξή της στα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και τραγούδησε για την ενδυνάμωση των γυναικών προκάλεσε αρκετή κατακραυγή στους εθνικιστικούς κύκλους. Το Tsargrad, ένα διαδικτυακό ειδησεογραφικό πρακτορείο που ανήκει και διευθύνεται από τον εθνικιστή ολιγάρχη Konstantin Malofeev, συνέκρινε τη Eurovision με έναν παγκόσμιο μηχανισμό για την ιδεολογική εγκαθίδρυση μιας αποικιακής τάξης, που διαδίδει μίσος κατά της Ρωσίας και ελέγχεται από τις ΗΠΑ. Είναι;

Ακολουθεί ένα δείγμα από τους στίχους του Manizha:

Κάθε Ρωσίδα πρέπει να γνωρίζει

Είσαι αρκετά δυνατή, θα σπάσεις τον τοίχο

Γεια σου, Ρωσίδα

Μην φοβάσαι, κορίτσι μου

Κωμικοί που αποσύρονται από τον αέρα

Μια τηλεοπτική εκπομπή του καναλιού TNT, “Μια φορά και έναν καιρό στη Ρωσία”, αποσύρθηκε από τον αέρα, αφού οι κωμικοί παρωδούσαν τρεις πρωταθλητές λόγου υπέρ του Κρεμλίνου: Την παρουσιάστρια του Rossiya 1, Όλγα Σκαμπέεβα, τον διευθυντή της κρατικής εταιρείας μέσων ενημέρωσης Rossiya Segodnya, Ντμίτρι Κισέλιωφ, και τον παρουσιαστή Βλαντιμίρ Σολοβιόφ. Προφανώς, οι κωμικοί θα έπρεπε να συνεχίσουν να διακωμωδούν την Greta Thunberg ή τον Navalny, αντί να υποβάλλουν σε καλοπροαίρετη κριτική οποιονδήποτε από τους πιστούς υπηρέτες του Κρεμλίνου.

Η παραπληροφόρηση δεν είναι για γέλια

Ενώ κατά καιρούς μπορεί να γελάμε με τον παραλογισμό ορισμένων προσπαθειών παραπληροφόρησης, ας μην ξεχνάμε ότι το χιούμορ, η γελοιοποίηση είναι μερικές από τις προτιμώμενες τεχνικές παραπληροφόρησης που χρησιμοποιούν οι spin doctors του Κρεμλίνου. Το Infoshum, το οποίο κατακλύζει τον χώρο της πληροφόρησης με θόρυβο και ισχυρισμούς που είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς, έχει έναν στόχο: να αποπροσανατολίσει από την αλήθεια.

Την επόμενη φορά που θα συναντήσετε ένα αστείο μιμίδιο, θυμηθείτε ότι η σάτιρα και το χιούμορ μπορούν εξίσου καλά να χρησιμοποιηθούν για να δυσφημίσουν, να παραπληροφορήσουν ή να υποβαθμίσουν.

Το 2021, η παραπληροφόρηση δηλητηρίασε όχι μόνο τις δημοκρατίες μας, αλλά επηρέασε και τις καθημερινές μας αποφάσεις, από το φαγητό που τρώμε μέχρι τα ρούχα που φοράμε ή τα εμβόλια που αποφασίζουμε να (μην) κάνουμε. Ας χρησιμοποιήσουμε τα διδάγματα του παρελθόντος για να κάνουμε την αλήθεια τόσο προσιτή και ελκυστική ώστε να μην μπορεί να αγνοηθεί.