Με μια Πύρρειο νίκη για τον Ταγίπ Ερντογάν στο χθεσινό δημοψήφισμα, όπου η πρόταση για την αλλαγή του πολιτεύματος έλαβε 51,4%, η Τουρκία εισέρχεται σε μια νέα περίοδο έντασης και αβεβαιότητας. Το αποτέλεσμα είναι τόσο οριακό και επισκιάζεται τόσο πολύ από επικρίσεις περί καλπονοθείας που στερεί ουσιαστικά τον Ταγίπ Ερντογάν από την μεγάλη νομιμοποίηση που επιθυμούσε μέσα από την λαϊκή ετυμηγορία. Χθες το βράδυ, το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) ζήτησε την ανακαταμέτρηση του 37% των ψήφων ενώ σε κάποιες γειτονιές της Κωνσταντινούπολης έγιναν μικρής κλίμακας διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για το αποτέλεσμα.
Το δημοψήφισμα ανέδειξε με σαφή πλέον τρόπο ότι τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου πλειοψηφία είναι οι μορφωμένες μεσαίες τάξεις συμπεριλαμβανομένων και των νεοαστών του ΑΚΡ, δεν στήριξαν την πρόταση του Ταγίπ Ερντογάν. Ο Τούρκος Πρόεδρος έλαβε στήριξη από την εσωτερική Ανατολία και την ύπαιθρο, μαζί με ορισμένες περιοχές στην νοτιοανατολική Τουρκία όπου πλειοψηφία είναι οι συντηρητικοί μουσουλμάνοι Κούρδοι. Στην Κωνσταντινούπολη το “όχι” ελαβε 51,3%, στην Αγκυρα 51,1% ενώ υπερίσχυσε και σε άλλά μεγάλα αστικά κέντρα οπως η Σμύρνη, τα Αδανα και η Μερσίνη.
Χαρακτηριστικό της στάσης που κράτησαν οι μορφωμένοι αστοί του ΑΚΡ εκτιμάται ότι είναι η υπερίσχυση του “όχι” σε ορισμένες περιοχές στην Κωνσταντινούπολη που θεωρούνται παραδοσιακά ως προπύργια του ΑΚΡ, με πιο χαρακτηριστικό το Ουσκουντάρ, στην καρδιά της ασιατικής πλευράς της Κωνσταντινούπολης.
Ιδιαίτερης σημασίας για τις δυναμικές που αναπτύσσονται στην τουρκοκυπριακή πλευρά έχει το γεγονός ότι το “όχι” υπερίσχυσε με 56,6% στις ψήφους των Τούρκων στην βόρεια Κύπρο.
Χαρακτηριστική των δυναμικών και των κοινωνικών διαφοροποιήσεων είναι και η νίκη του “όχι” σε όλες τις χώρες όπου ψήφισαν οι Τούρκοι του εξωτερικού, συμπεριλαμβανομένης και της Σαουδικής Αραβίας, εκτός από την Γαλλία, το Βέλγιο, την Γερμανία και την Δανία. Στην Τουρκία ήδη μιλούν για μια τριχοτομημένη χώρα, ανάμεσα στους αστούς των μεγάλων πόλεων και της δυτικής Τουρκίας, στους υπερσυντηρητικούς της υπαίθρου και της Ανατολίας και στους Κούρδους.
Η Πύρρειος νίκη του Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί ουσιαστικά μια μεγάλη ήττα, εκτιμούν πολλοί στην Τουρκία και μιλούν για την δυσαρέσκεια που ήταν χθες βράδυ εμφανέστατη στα πρόσωπα του Τούρκου Προέδρου και των ανθρώπων του. Ο βαθύς πλέον πολιτικός αλλά κυρίως κοινωνικο-πολιτισμικός διχασμός που κατέγραψε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος καθιστά την διαχείριση της χώρας ιδιαίτερα πολύπλοκη.
Το βασικό ερώτημα τώρα είναι αν ο Ταγίπ Ερντογάν θα “διαβάσει” το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ως μια “κόκκινη γραμμή” που έβαλε η κοινωνία στις προθέσεις του και στο ύφος της διακυβέρνησης του, και συνεπώς θα προσπαθήσει να ρίξει τους τόνους και να αμβλύνει τις εντάσεις, ή αν θα αποπειραθεί να οξύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση θεωρώντας ότι δεν έχει ακόμα λάβει αυτό που διακαώς επιθυμεί. Χθες βράδυ, στην ομιλία του αμέσως μετά την ανακοίνωση των τελικών αποτελεσμάτων, ο Ταγίπ Ερντογάν έδωσε το πρώτο στίγμα των προθέσεων του κάνοντας εκτενή αναφορά στο θέμα της επαναφοράς της θανατικής ποινής, ενώ γνωρίζει πολύ καλά ότι το ζήτημα αυτό είναι “κόκκινο πανί” για την ΕΕ. Ο Τούρκος Πρόεδρος κάλεσε μάλιστα του “φίλους και σύμμαχους” της Τουρκίας να σεβαστούν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, κάνοντας έτσι μια έμμεση πλην σαφέστατη αναφορά στις προσδοκίες που έχει από την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η πρώτη αντίδραση της ΕΕ δεν ικανοποιεί την Αγκυρα καθώς σε κοινή τους ανακοίνωση, ο Πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλώντ Γιούνκερ, η αρμόδια για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογερίνι και ο αρμόδιος Επίτροπος για θέματα πολιτικής γειτονίας Γιοχάνες Χαν υιοθέτησαν μια πολύ προσεκτική στάση, λέγοντας ότι θα περιμένουν την έκθεση της αποστολής εκλογικών παρατηρητών του ΟΑΣΕ ενώ κάνουν λόγο για οριακό αποτέλεσμα.
