Ενα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία της κρίσης που ζούμε (ή μήπως της παρακμής πλέον;) είναι αυτή η αίσθηση ρευστοποίησης των πάντων. Αυτό αποτυπώνεται μεταξύ άλλων στο πόσο ανενδοίαστα μετακινούνται βουλευτές από κόμμα σε κόμμα και από μια θέση στην αντίθετή της, μέσα σε ελάχιστο χρόνο και με τέτοια ιδιοτέλεια, επηρεάζοντας μάλιστα καταλυτικά τις πολιτικές εξελίξεις (ή μάλλον εμποδίζοντάς τες). Φυσικά σε μια δημοκρατία δεν θα μπορούσε η Βουλή να είναι απλώς μια κακή εξαίρεση άσχετη με την υπόλοιπη κοινωνία, ως εκ τούτου δεν δυσκολεύεται να παρατηρήσει κανείς αντίστοιχα παρακμιακά φαινόμενα ευρύτερα. Πριν λίγο καιρό έτυχε να δω στην τηλεόραση έναν ηλικιωμένο ο οποίος όταν ρωτήθηκε για την άποψή του σχετικά με το Μακεδονικό ζήτημα απάντησε “εμένα τη σύνταξή μου να μη μου κόψουν – δε πα να δώσει και τη Λάρισα, συνηθισμένοι είμαστε οι Έλληνες από τέτοια”. Ένας τέτοιος άνθρωπος δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι αποτελεί δείκτη του μέσου όρου μιας ολόκληρης κοινωνίας όμως είναι απίστευτο το γεγονός ότι απαντώντας αβίαστα και αυθόρμητα μπροστά σε ένα μικρόφωνο που συνάντησε στο δρόμο του, κατάφερε να συμπυκνώσει όση μυωπικά διαλυτική ηττοπάθεια μπορούσε να χωρέσει μέσα σε μια και μόνη πρόταση. Ένας σκυμμένος ωχαδερφισμός δουλικού ήθους που δυστυχώς δεν σπανίζει.
Όλα αυτά είναι εδώ για να μας θυμίσουν το εξής: Η οικονομική κρίση δεν είναι παρά το τέκνο μιας ευρύτερης πολιτιστικής. Προηγήθηκε ένα άθροισμα τοξικών συνηθειών, αξιακών εκπτώσεων, διεστραμμένων προτεραιοτήτων και άλλων ανωμαλιών που προκάλεσε όλες αυτές τις παρενέργειες. Ασπόνδυλοι δεν έγιναν κάποιοι μέσα σε μία μέρα. Σήμερα απλά δεν ντρέπονται να ενεργούν και να μιλούν απροκάλυπτα ως τέτοιοι. Ο Πρωθυπουργός δυστυχώς μας αντιπροσωπεύει επάξια αν όντως τέτοιοι είμαστε γενικά: Αφού περιέγραψε πρόσφατα στη Βουλή το αναγκαίο της πλήρους εξάντλησης των κυβερνητικών θητειών, είπε ότι εκείνος (αντίθετα) έριξε την προηγούμενη κυβέρνηση απλά επειδή το Σύνταγμα του το επέτρεπε. Έτσι στεγνά. Νόμιμο=ηθικό σε έκδοση ακόμη χειρότερη από εκείνης προ δεκαετίας.
Η κάθε κρίση είναι ευκαιρία για τις απαραίτητες βιώσιμες αλλαγές που προφυλάσσουν τις επόμενες γενιές (κατά το δυνατό) από την επανάληψη των ίδιων προβλημάτων. Όποιος δεν τις κάνει αυτές όχι απλά φέρει το ανήθικο της απουσίας αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών αλλά οδηγείται σε παρακμή και αν σήμερα εμφανίζουμε τέτοια σημάδια ο λόγος δεν είναι άλλος παρά αυτός. Χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν 10 χρόνια μετά το Καστελόριζο, λέμε σήμερα στα παιδιά ότι το περίφημο άρθρο 16 του Συντάγματος θα μείνει ως έχει τουλάχιστον για άλλα δέκα, ενώ αντίθετα θα μπορούσε να έχει αλλάξει πριν από δέκα. Μόλις δύο ασπόνδυλοι ηγέτες χρειάστηκαν για να μπει στο ψυγείο για 20 τουλάχιστον χρόνια ένα τόσο κρίσιμο θέμα που κάθε λογική χώρα εν μέσω κρίσης θα ήθελε να το έχει λύσει χθες (αφιερωμένο με την ευκαιρία στους οπαδούς της θεωρίας του “αυτόματου πιλότου”).
Η κρίση στην Ελλάδα (σε αντίθεση με άλλες πρώην μνημονιακές χώρες) έχει διαρκέσει ήδη πάρα πολύ – δεν έχει να μας δώσει άλλα μαθήματα πλέον παρά μόνο ατόφια μιζέρια και απελπισία.
Η κοινωνία έχει πλέον διχαστεί για τα καλά: σε εκείνους που διδάχθηκαν ή ήξεραν ήδη το μάθημα και σε εκείνους που δεν θέλουν να μάθουν ποτέ. Δεν μπορεί να πάει μακριά μια χώρα έτσι. Το ότι “δεν μιλιόμαστε” μεταξύ μας είναι η μεγαλύτερη απώλεια αυτής της δεκαετίας. Τουλάχιστον εάν ανακτηθεί μια στοιχειώδης κανονικότητα σύντομα τότε ο πρώτος πλούτος που αυτή θα παράξει θα αποτελέσει μια προσωρινή έστω συγκολλητική ουσία που θα βοηθήσει στο να κρυφτούν κάτω από το χαλί τα τραύματα του μίνι αυτού εμφυλίου, για κάποιο διάστημα έστω.
Αν διατηρηθεί ένα τέτοιο momentum μέχρι να αρχίσουν τα σχολεία κάποτε να βγάζουν πολίτες και όχι πελάτες, τότε τα φαιδρά του σήμερα θα έχουν μπει στο μουσείο παραδειγμάτων προς αποφυγή. Η σοφή Αρχαιοελληνική επινόηση που λέγεται Δημοκρατία αυτό το αφήνει στο χέρι των πολιτών. Όσοι απεχθάνονται την ευθύνη έχουν λόγους να την βρίζουν.
