«Μπαμπά τελείωσε, είναι νεκρή».
Το απόγευμα μιας ζεστής Πέμπτης σε μια κατοικημένη γειτονιά στο Χάρκοβο η Ναταλία Κολέσνικ βγήκε να κάνει κάτι συνηθισμένο, να ταίσει τις γάτες, όταν άρχισαν οι βομβαρδισμοί. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα «συνηθισμένο» στη ζωή κοντά στη γραμμή του μετώπου στην Ουκρανία. Εγινε το ένα από τα τρία πτώματα αμάχων πολιτών. Ο άντρας της Βίκτωρ, έτρεξε σοκαρισμένος. Δεν ήθελε να την αφήσει να φύγει. Της χάιδεψε το κεφάλι.
“Μπαμπά, αυτό είναι”, είπε ο γιος του, ο Ολεξάντερ, παρακολουθώντας τους διασώστες που περίμεναν να κλείσουν τη σακούλα με το πτώμα. “Είναι νεκρή. Σήκω πάνω”.
“Δεν καταλαβαίνεις;” ρώτησε ο πατέρας του.
“Τι δεν καταλαβαίνω;” είπε ο γιος. “Αυτή είναι η μητέρα μου. Μπαμπά, σε παρακαλώ. Μπαμπά, σε παρακαλώ.”
Ο Ευγένιος Μαλολέτκα αποτύπωσε το διάλογο και τη σκηνή. Ο Ζένια για τους φίλους. Ουκρανός φωτορεπόρτερ. Σχεδόν κανείς από το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει το όνομά του αλλά οι περισσότεροι, στην Ελλάδα και στον κόσμο, έχουμε δει τις φωτογραφίες που τραβάει από την αρχή του πολέμου, στις 24 Φεβρουαρίου του 2022, αποτυπώνοντας σπαρακτικές στιγμές, θραύσματα της ουκρανικής καθημερινότητας που δημιουργεί η ρωσική επιθετικότητα. Νεκρά σώματα φίλων, συγγενών, παιδιών που σηματοδοτούν αδιανόητες απώλειες, ανείπωτο ψυχικό άλγος για τους ζωντανούς, με τα κατεστραμμένα κτίρια, άλλοτε εστίες μιας ειρηνικής καθημερινότητας, να γίνονται φόντο ενός ζοφερού παρόντος: «Για μας είναι σημαντικό οι Ελληνες, άλλοι φωτογράφοι και δημοσιογράφοι, ο κόσμος… να δει τι συνέβη στη Μαριούπολη, να δει αυτά που είδαν τα δικά μας μάτια» λέει ο Ζένια Μαλολέτκα.
Μιλήσαμε τηλεφωνικά ενώ ήταν στο Χάρκοβο. Πώς νιώθει πίσω από το φακό τη στιγμή που τραβάει τους αλλόφρονες γονείς να μεταφέρουν το σώμα του άψυχου παιδιού τους στο νοσοκομείο, αποτυπώνοντας το απελπισμένο βλέμμα που συνυπάρχει με την αδιόρατη ελπίδα του «λάθους»;
«Θα μπορούσα να σας πω ότι συμβαίνει κάτι σαν μπάνιο αγνότητας, κάτι που σε κάνει να ξεχωρίζεις το σημαντικό της ζωής, αλλά αυτό που νιώθω είναι μόνο πόνος. Είναι ό,τι νιώθουν όλοι οι Ουκρανοί, οι φίλοι των χαμένων, οι συγγενείς. Ολοι έχουμε χάσει κάτι, κάποιον, όλοι χάνουμε κάτι καθημερινά. Το σπίτι μου στο Μπιριντιάνσκ, η πόλη μου στην περιοχή της Ζαπορίζια δυτικά της Μαριούπολης, βρίσκεται υπό κατοχή».
Βρίσκεσαι πολύ συχνά στην πρώτη γραμμή. Φοβάσαι; Πώς το αντιμετωπίζεις; Κοιμάσαι τα βράδυα;
Προσπαθώ να κρατάω τον εαυτό μου σε μια συγκροτημένη ψυχολογική κατάσταση, να προσέχω και να κοιμάμαι αλλά την ίδια στιγμή να το αντιμετωπίζω και κάπως σαν παιχνίδι σε καζίνο. Αν είναι να τύχει ας τύχει. Δεν γίνεται να μην κάνω αυτή τη δουλειά. Φυσικά φοβάμαι. Είναι κοινότοπο ίσως αυτό που θα πω αλλά, πρέπει να φοβάσαι. Σ΄αυτόν τον πόλεμο είναι επικίνδυνο να βρίσκεσαι στην πρώτη γραμμή αλλά πρέπει να πω ότι ο δρόμος για να φτάσεις εκεί είναι ακόμα πιό επικίνδυνος, είναι εφιάλτης. Υπάρχουν φορές που για να φτάσεις να μιλήσεις με τους στρατιώτες νιώθεις σα ποντίκι σε κλουβί, έρμαιο, ένας συνεχής στόχος. Δεν ξέρεις πότε θα σε πετύχουν. Σχεδόν όλα γίνονται κάτω από τον έλεγχο των drones, οπότε όπου βλέπουν, ακούνε, παρακολουθούν ότι κινείται κάτι δεν ενδιαφέρει αν είναι αυτοκίνητο, άνθρωπος ή εχθρός. Κινείσαι, σκοπεύουν, βομβαρδίζουν.
Μιλάμε για έναν πόλεμο πυροβολικού. Αυτή τη στιγμή ένα 5% των στρατιωτών μάχονται με τα όπλα τους και το 95% του πολέμου διεξάγεται με το πυροβολικό. Ο ήχος που καταγράφεται συνεχώς είναι αυτός των βομβαρδισμών, επικίνδυνος βέβαια αλλά και φοβερά σκληρός. Και δεν χρειάζεται να πηγαίνεις προς την πρώτη γραμμή ή να βρίσκεσαι εκεί διότι η Ρωσία που διαβεβαιώνει ότι χτυπάει μόνο στρατιωτικούς στόχους –και καταλαβαίνουμε ότι έχει ανάγκη να το κάνει αυτό για λόγους εσωτερικής προπαγάνδας, για τους Ρώσους- χτυπάει συνεχώς πολιτικές υποδομές. Σχολεία, πανεπιστήμια, γειτονιές αμάχων. Και δεν το έκαναν μια φορά γιατί αστόχησαν, τυχαία. Το κάνουν συνεχώς και είμαστε μάρτυρες σ΄αυτό. Δεν τους κοστίζει τίποτα, δεν ενδιαφέρονται.
Πώς νιώθεις για τους Ρώσους;
Δεν νιώθω τίποτα! Απλώς προτιμώ να είμαι Ουκρανός! Είναι πολύ πιό ασφαλές (γελάει). Οι ρώσοι δεν σκοπεύουν καλά και δεν πετυχαίνουν το στόχο τους εύκολα, καταπατούν συμφωνίες και κανόνες. Δυό φορές υπογράψαμε συμφωνίες, τις καταπάτησαν την άλλη μέρα. Εμείς τους ξέρουμε από το παρελθόν, προετοιμαζόμασταν οκτώ χρόνια γι’ αυτόν πόλεμο. Θα θέλαμε να τον αποφύγουμε αλλά τελικά το γεγονός ότι ένα κομμάτι του στρατού μας προετοιμαζόταν ήταν καλό για όλους μας. Ο κόσμος δεν είχε καταλάβει τι συνέβαινε στην Ουκρανία από το 2014 και μετά, νομίζω ότι τώρα έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι μια επιχείρηση περιορισμένης κλίμακας σε μια γωνιά του κόσμου. Αυτός ο πόλεμος όσο πάει θα γίνεται και πιό σκληρός…
Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2022, κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι συνεργάτες του Associated Press, Μισλάβ Τσερνόβ (Mstyslav Chernov) και Ευγένιος Μαλολέτκα (EvgeniyMaloletka), έμειναν στη Μαριούπολη, και οι φωτογραφίες τους χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης για την κάλυψη της κατάστασης.
Στις 23 Μαΐου 2022 ο Μαλολέτκα, μαζί με τον Τσερνόβ και τη Βασιλική Στεπανένκο (Vasilisa Stepanenko), απέσπασαν το Διεθνές Δημοσιογραφικό Βραβείο Knight από το ICFJ (International Center For Journalists) και στις 29 Μαίου ο Ζένια Μαλολέτκα τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Φωτοδημοσιογραφίας Γιάννης Μπεχράκης από το Athens photo World που δραστηριοποιείται από το 2019 υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Θανάση Σταυράκη: «Το όνομα του εκλιπόντος Γιάννη Μπεχράκη φέρει τη σφραγίδα της υψηλής ποιότητας της παγκόσμιας φωτοδημοσιογραφίας και είναι μια εξαιρετική τιμή να το παραλαμβάνεις από τη γυναίκα του, ως ο πρώτος Ουκρανός που τιμάται με αυτό σε μια εκδήλωση όπου συναντάς την πιό υψηλή ποιότητα όχι μόνον ως προς την τέχνη αλλά ως προς την αξιοπιστία του φωτορεπορτάζ» λέει ο Ζένια. «Η τραγωδία της Μαριούπολης θα μείνει για πάντα μια τεράστια ουλή στην καρδιά μου. Το βραβείο είναι η αναγνώριση της δουλειάς όλων των δημοσιογράφων και ειδικά των Ουκρανών που προσπαθούν να πουν στον κόσμο το τι συμβαίνει στη χώρα μας και ένας τρόπος απόδοσης δικαιοσύνης για τους χιλιάδες νεκρούς ενός παράλογου πολέμου».
Το βράδυ της 8ης Μαίου 2023 τιμήθηκαν με το Βραβείο Πούλιτζερ 2023, στην κατηγορία Δημοσιογραφίας για το Δημόσιο Συμφέρον – το σημαντικότερο από τα Πούλιτζερ και το μοναδικό που συνοδεύεται από χρυσό μετάλλιο, ο φωτορεπόρτερ Evgeny Maloletka (αριστερά) και ο δημοσιογράφος, φωτογράφος και βιντεογράφος του Associated Press Mstislav Chernov που έφτασαν στην Μαριούπολη τη νύχτα της 24ης Φεβρουαρίου 2022 και για τις επόμενες είκοσι ημέρες ήταν στην πραγματικότητα οι μόνοι δημοσιογράφοι που παρέμειναν εκεί, κάνοντας ρεπορτάζ υπό συνεχείς βομβαρδισμούς.
Τις φωτογραφίες παραχώρησε στο jaj o Evgeny Maloletka
