Όταν τον Απρίλιο εμφανίστηκαν βίντεο και φωτογραφίες που έδειχναν τα πτώματα δεκάδων αμάχων διασκορπισμένα κατά μήκος ενός δρόμου στην Μπούτσα, οι Ουκρανοί και ο υπόλοιπος κόσμος εξέφρασαν φρίκη και οργή. Αλλά στη Ρωσία, οι αξιωματούχοι είχαν μια εντελώς διαφορετική αντίδραση: άρνηση.
Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Β. Πούτιν απέρριψε τη φρικιαστική σκηνή ως “πρόκληση” και υποστήριξε ότι ο ρωσικός στρατός δεν είχε καμία σχέση με αυτό.
Όμως μια οκτάμηνη οπτική έρευνα των New York Times κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι δράστες της σφαγής κατά μήκος της οδού Yablunska ήταν Ρώσοι αλεξιπτωτιστές του 234ου Συντάγματος Αεροπορικής Επίθεσης με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Artyom Gorodilov.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι δολοφονίες αποτελούσαν μέρος μιας σκόπιμης και συστηματικής προσπάθειας για την αδίστακτη εξασφάλιση μιας διαδρομής προς την πρωτεύουσα, το Κίεβο. Οι στρατιώτες ανέκριναν και εκτέλεσαν άοπλους άνδρες σε ηλικία μάχης και σκότωσαν ανθρώπους που διέσχιζαν άθελά τους το δρόμο τους – είτε επρόκειτο για παιδιά που διέφευγαν με τις οικογένειές τους, είτε για ντόπιους που ήλπιζαν να βρουν ψώνια, είτε για ανθρώπους που απλώς προσπαθούσαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους με τα ποδήλατά τους.
Οι δημοσιογράφοι των Times πέρασαν μήνες στη Μπούτσα μετά την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων, παίρνοντας συνεντεύξεις από τους κατοίκους, συλλέγοντας τεράστιο υλικό από κάμερες ασφαλείας και αποκτώντας αποκλειστικά αρχεία από κυβερνητικές πηγές. Στη Νέα Υόρκη, οι ερευνητές των Times ανέλυσαν το υλικό και ανακατασκεύασαν τις δολοφονίες κατά μήκος αυτού του δρόμου με ακρίβεια λεπτού. Μερικά από τα πιο καταδικαστικά στοιχεία που ενέπλεκαν την 234η περιλαμβάνουν τηλεφωνικά αρχεία και αποκωδικοποιημένα διακριτικά κλήσης που χρησιμοποιούσαν οι διοικητές στα ρωσικά ραδιοφωνικά κανάλια.
Όλα δείχνουν μια θρασύτατη και αιματηρή εκστρατεία που μετέτρεψε έναν ήσυχο δρόμο των προαστίων σε αυτό που οι κάτοικοι αποκαλούν τώρα “δρόμο του θανάτου”.
Ιστορικά, οι δημοσιογράφοι και οι ερευνητές βασίζονταν σε μία μόνο φωτογραφία ή βίντεο για να αποκαλύψουν τις φρικαλεότητες σε καιρό πολέμου. Το 1992, το περιοδικό Time δημοσίευσε στο εξώφυλλό του τη φωτογραφία ενός εξαντλημένου κρατούμενου στη Βοσνία. Σχεδόν 20 χρόνια αργότερα, ένα βίντεο κατέγραψε την εκτέλεση αιχμαλώτων μαχητών των Τίγρεων Ταμίλ τις τελευταίες ημέρες του εμφυλίου πολέμου στη Σρι Λάνκα.
Αυτό που διαφοροποιεί τα αποδεικτικά στοιχεία που ανακαλύφθηκαν στην Bucha είναι η κλίμακα και η λεπτομέρεια που συνδέουν μια ενιαία μονάδα και τον διοικητή της με συγκεκριμένες δολοφονίες, με πιθανές συνέπειες για τις τρέχουσες έρευνες. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (I.C.C.) ερευνά ήδη πιθανά εγκλήματα πολέμου και άλλες θηριωδίες στην Ουκρανία.
“Αυτού του είδους τα ψηφιακά αποδεικτικά στοιχεία είναι μια τεράστια αλλαγή, ιδίως σε σύγκριση με παλαιότερες έρευνες, όπως στην πρώην Γιουγκοσλαβία”, δήλωσε ο Matthew Gillett, ανώτερος λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Essex, ο οποίος στο παρελθόν εργάστηκε σε διεθνή ποινικά δικαστήρια. “Εάν κάποια υπόθεση της Ουκρανίας καταλήξει σε διεθνές δικαστήριο όπως το I.C.C., θα πρέπει να έχει σημαντικό στοιχείο βίντεο”.
Ακολουθούν ορισμένα από τα κύρια συμπεράσματα της έρευνας.
Μια μονάδα αλεξιπτωτιστών αναδεικνύεται ως ο ένοχος
Ενώ διάφορες στρατιωτικές μονάδες ήταν παρούσες στην Μπούτσα – και ο αριθμός των νεκρών σε ολόκληρη την πόλη έφτασε τους 400 – οι Times εντόπισαν το 234ο Σύνταγμα, μια μονάδα αλεξιπτωτιστών με έδρα την πόλη Πσκοφ στη δυτική Ρωσία, ως τον κύριο ένοχο για τις δολοφονίες στην οδό Yablunska. Οι αερομεταφερόμενες μονάδες όπως αυτή θεωρούνται από τις καλύτερα εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες του ρωσικού στρατού. Τα αποδεικτικά στοιχεία για την εμπλοκή της 234ης περιλαμβάνουν στρατιωτικό εξοπλισμό, σήματα στολών, ραδιοφωνικές συνομιλίες και δελτία συσκευασίας σε κιβώτια πυρομαχικών. Στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες από τον Janes και το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου παρείχαν πληροφορίες σχετικά με τα ρωσικά τεθωρακισμένα οχήματα και τα διακριτικά τους, καθώς και τις τακτικές επιχειρήσεις που φαίνονται στα οπτικά στοιχεία.
Τηλεφωνικά αρχεία ως ψηφιακά αποτυπώματα
Οι κάτοικοι της Μπούτσα δήλωσαν ότι όταν οι Ρώσοι στρατιώτες τους ανέκριναν, συχνά άρπαζαν τα τηλέφωνά τους.
Υποπτευόμενοι ότι οι στρατιώτες μπορεί επίσης να πήραν τα τηλέφωνα των θυμάτων, οι δημοσιογράφοι μας έλαβαν από τις ουκρανικές αρχές μια βάση δεδομένων με όλες τις κλήσεις και τα μηνύματα που πραγματοποιήθηκαν από την περιοχή Μπούτσα προς τη Ρωσία κατά τη διάρκεια του Μαρτίου. Καθώς παίρναμε συνεντεύξεις από τους συγγενείς των θυμάτων, συλλέξαμε τους αριθμούς τηλεφώνου τους και ελέγξαμε αν υπήρχαν στη βάση δεδομένων. Αναδύθηκε ένα ανατριχιαστικό μοτίβο: οι στρατιώτες χρησιμοποιούσαν συστηματικά τα τηλέφωνα των θυμάτων για να καλούν στη Ρωσία, συχνά μόνο λίγες ώρες μετά τη δολοφονία τους.
Αναλύοντας τους τηλεφωνικούς αριθμούς που καλούσαν οι Ρώσοι στρατιώτες και αποκαλύπτοντας προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που σχετίζονταν με τα μέλη των οικογενειών τους, οι Times επιβεβαίωσαν την ταυτότητα δύο δωδεκάδων αλεξιπτωτιστών ως μέλη του 234ου Συντάγματος. Σε πολλές περιπτώσεις, πήραμε συνέντευξη από τους συγγενείς τους και μιλήσαμε με ορισμένους από τους ίδιους τους στρατιώτες, δύο από τους οποίους επιβεβαίωσαν ότι ανήκαν στο 234ο και υπηρέτησαν στην Μπούχα. Διασταυρώσαμε τα ευρήματά μας με προσωπικά δεδομένα που αντλήσαμε από διαρροές και επίσημες ρωσικές βάσεις δεδομένων που μας παρείχε το Κέντρο Προηγμένων Αμυντικών Μελετών, μια μη κερδοσκοπική ομάδα στην Ουάσιγκτον που επικεντρώνεται στην παγκόσμια ασφάλεια.
Μητέρες, πατέρες, παιδιά: Οι απλοί πολίτες ως θύματα
Οι Times εντόπισαν -για πρώτη φορά- τρεις δεκάδες ανθρώπους που σκοτώθηκαν κατά μήκος της οδού Yablunska τον Μάρτιο. Εξετάσαμε τα πιστοποιητικά θανάτου για τα περισσότερα από αυτά τα θύματα και η κυρίαρχη αιτία θανάτου ήταν τραύματα από πυροβολισμούς.
Τα θύματα ήταν κάτοικοι της Bucha ή γειτονικών πόλεων, όλων των ηλικιών και επαγγελμάτων. Μεταξύ των θυμάτων που σκοτώθηκαν από Ρώσους αλεξιπτωτιστές ήταν η 52χρονη Tamila Mishchenko και η 14χρονη κόρη της, Anna, στις 5 Μαρτίου. Ήταν μεταξύ τεσσάρων γυναικών που διέφευγαν από την Bucha όταν Ρώσοι στρατιώτες πυροβόλησαν το μπλε μίνι βαν τους.
Σχεδόν όλα τα θύματα που εντοπίσαμε στην οδό Yablunska ήταν άμαχοι ή Ουκρανοί αιχμάλωτοι πολέμου. Η δολοφονία τους θα μπορούσε να διωχθεί από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και να θεωρηθεί έγκλημα πολέμου σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Λόγω του συστηματικού και εκτεταμένου χαρακτήρα τους, οι δολοφονίες στην Μπούτσα θα μπορούσαν επίσης να ισοδυναμούν με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η Ρωσία δεν έχει προσχωρήσει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και είναι απίθανο να συνεργαστεί σε πιθανές μελλοντικές υποθέσεις που αφορούν Ρώσους στρατιώτες.
Οι δολοφονίες δεν ήταν τυχαίες πράξεις βίας
Τα θύματα στην οδό Yablunska δεν πέθαναν στα διασταυρούμενα πυρά μεταξύ ρωσικών και ουκρανικών δυνάμεων, ούτε πυροβολήθηκαν κατά λάθος στην ομίχλη του πολέμου. Η έρευνά μας δείχνει ότι τα ρωσικά στρατεύματα τα σκότωσαν σκόπιμα, προφανώς στο πλαίσιο μιας συστηματικής επιχείρησης “εκκαθάρισης” για να εξασφαλίσουν την πορεία προς την πρωτεύουσα. Δεκάδες άμαχοι πυροβολήθηκαν νεκροί. Σε άλλες περιπτώσεις, άνδρες ύποπτοι για διασυνδέσεις με τον ουκρανικό στρατό συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν.
Παραλείψεις στην αλυσίδα διοίκησης
Ο αντισυνταγματάρχης Artyom Gorodilov, ο διοικητής του συντάγματος στο τιμόνι του 234ου, επέβλεπε τις επιχειρήσεις της μονάδας αλεξιπτωτιστών στην Bucha. Οι ερευνητές των Times απέκτησαν έγγραφα που επιβεβαιώνουν το διακριτικό κλήσης που χρησιμοποιούσε όταν επικοινωνούσε μέσω ασυρμάτου με τα στρατεύματά του. Οι κάμερες ασφαλείας κατά μήκος της οδού Yablunska κατέγραψαν κάποιες από αυτές τις ραδιοφωνικές συνομιλίες, διαπιστώνοντας ότι ο αντισυνταγματάρχης Gorodilov ήταν επικεφαλής, και δύο στρατιώτες του 234ου που υπηρετούσαν στην Bucha επιβεβαίωσαν σε συνεντεύξεις τους ότι ήταν εκεί.
Αφού τα ρωσικά στρατεύματα υποχώρησαν από την περιοχή του Κιέβου, ο αντισυνταγματάρχης Gorodilov έλαβε προαγωγή σε συνταγματάρχη τον Απρίλιο από τον τότε επικεφαλής των αερομεταφερόμενων δυνάμεων, συνταγματάρχη Andrey Serdyukov. Η τελετή πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες μετά την εμφάνιση των σοκαριστικών εικόνων από την Μπούτσα.
Ούτε ο στρατηγός Serdyukov ούτε ο τότε άμεσος προϊστάμενος του συνταγματάρχη Gorodilov, ο υποστράτηγος Sergey Chubarykin, ανακοίνωσαν δημοσίως οποιαδήποτε έρευνα για το μακελειό στην πόλη, παρά την παγκόσμια κατακραυγή για τις εικόνες. Ως ανώτεροι αξιωματικοί, λογοδοτούν τελικά για τις πράξεις των δυνάμεων που βρίσκονται υπό τις διαταγές τους. Με το να μην σταματήσουν ούτε να ερευνήσουν τις φρικαλεότητες στην Μπούτσα, θα μπορούσαν τελικά να φέρουν την ευθύνη γι’ αυτές.
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας, η ρωσική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον και ο συνταγματάρχης Γκοροντίλοφ δεν απάντησαν σε αιτήματα σχολιασμού.
