Μπορείτε να το φανταστείτε εκτός κινηματογραφικού περιβάλλοντος; Ενα μπλε ελικόπτερο που ανήκει σε ιδιωτική εταιρεία, προσγειώνεται σε μια κλειστή εγκατάσταση, σε μια φυλακή υψίστης ασφαλείας. Οι επιβάτες του, με επικεφαλής έναν φαλακρό τύπο, σπρώχνουν τον διευθυντή και τους φύλακες που περιμένουν την προσγείωση, καταλαμβάνουν τα γραφεία, αρπάζουν τους προσωπικούς φακέλους, διατάζουν τους φύλακες να φέρουν έναν έναν τους κρατούμενους και αρχίζουν τις ερωτήσεις. Βασικά τρεις: Αν επιβεβαιώνουν το αδίκημα για το οποίο εκτίουν ποινή φυλάκισης, αν έχουν οικογένεια και συγγενείς, τι σκέφτονται για την Ουκρανία. Κερδίζουν –που λέει ο λόγος– κατά προτεραιότητα όσοι έχουν διαπράξει βαρύτατα αδικήματα (δολοφονίες, βιασμούς) αλλά στο τέλος… κανείς δεν χάνεται. Οπως όλοι, περνάει από τον ανιχνευτή ψεύδους για να επιβεβαιωθεί κατά το δυνατόν ότι δεν έχει κάνει κάτι λιγότερο από αυτό για το οποίο τιμωρείται και μετά υπάρχει πάντα μια θέση στην κόλαση του πολέμου και γι’ αυτόν.

Διότι για εκεί προορίζονται όλοι. Για τα πεδία μαχών στην Ουκρανία. Αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του ρωσικού στρατού και μιαν απάντηση για τις φρικαλεότητες που άφησαν άφωνη τη Δύση αλλά και τον εξευτελισμό του «δεύτερου μεγαλύτερου στρατού στον κόσμο» έτσι όπως τον είδαμε στη, σχεδόν, άτακτη υποχώρηση κατά τη διάρκεια της αντεπίθεσης των Ουκρανών στον Βορρά, ανεξαρτήτως “προσαρτήσεων” και “δημοψηφισμάτων”.  Τουλάχιστον μέχρι τώρα.

Η έρευνα που από τον Φεβρουάριο του 2022 διεξάγεται από τη ΜΚΟ/Φιλανθρωπικό Ιδρυμα Russia Behind Bars (RBB) για τη βοήθεια προς τους καταδικασθέντες και τις οικογένειές τους, και το δίκτυο Gulagu.net, ένα πρόγραμμα κατά της διαφθοράς και των βασανιστηρίων στη Ρωσία, δίνει ουσιαστικό περιεχόμενο στην κλισέ φράση «τα στοιχεία είναι σοκαριστικά». Αυτά που έχουν δημοσιευθεί, μεταξύ άλλων, στο βραβευμένο The Insider, ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης με επίκεντρο τη Ρωσία, επιβεβαιώνουν την «κινηματογραφική» σκηνή σε σωφρονιστικές αποικίες, άμεσους απογόνους των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας της δεκαετίας του ’30 και ο πιο συνηθισμένος τύπος φυλακών σε νυν και πρώην ρωσικά εδάφη.

Πριν από τις 24 Φεβρουαρίου

Οπως γράφει η ιδρυτής και επικεφαλής της οργάνωσης RBB, Ολγα Ρομάνοβα, «η στρατολόγηση φυλακισμένων ξεκίνησε πριν από την έναρξη του πολέμου στις 24 Φεβρουαρίου. Κρατούμενοι στην περιοχή του Ροστόβ άρχισαν να λένε ότι τους μεταφέρουν κάπου μαζικά, δήθεν επειδή οι αποικίες χρειάζονταν ανακαίνιση. Ηταν περίεργο, επειδή οι στρατώνες μόλις είχαν χτιστεί – με τα χρήματα των συγγενών των κρατουμένων, ως συνήθως. Επιπλέον, δεν βρήκαμε καμιά δημοσίευση στην ιστοσελίδα των κυβερνητικών συμβάσεων περί αγοράς οικοδομικών υλικών για αποικία της Περιφέρειας Ροστόφ. Περίπου την ίδια εποχή, αρχίσαμε να λαμβάνουμε ειδοποιήσεις από τις αποικίες για πρώην αξιωματικούς της Ομοσπονδιακής Σωφρονιστικής Υπηρεσίας και της αστυνομίας, αφού οι καταδικασθέντες αστυνομικοί, εισαγγελείς, ερευνητές, τελωνειακοί υπάλληλοι και δεσμοφύλακες κρατούνται σε εξειδικευμένα σωφρονιστικά ιδρύματα για να διασφαλιστούν από τον γενικό πληθυσμό των φυλακών.

Οι “στρατολόγοι” είχαν επισκεφθεί δύο τέτοιες εγκαταστάσεις: κοντά στο Ραζάν και κοντά στο Νίζνι Νόβγκοροντ. Τον Απρίλιο ρίξαμε μια πιο προσεκτική ματιά στο λεγόμενο “Τάγμα των Τσετσένων” που βρισκόταν στην Ουκρανία και παρότι γενικώς διατηρεί ένα σχετικά χαμηλό προφίλ, τότε αναρτούσε ατελείωτα βίντεο από την Ουκρανία. Διαπιστώσαμε ότι βαρύνονταν με εγκλήματα και είχαν μπροστά τους μια μακρά, ακόμη, ποινή φυλάκισης. Εκτοτε ξεκίνησε ένα μπαράζ αναφορών για μαζική στρατολόγηση κρατουμένων από όλο το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας. Κατάδικοι και συγγενείς τους, μας έγραφαν ότι ο Πριγκόζιν, ο “μάγειρας του Πούτιν” τους είχε επισκεφθεί αυτοπροσώπως».

Αυτός ήταν ο φαλακρός άνδρας που κατέβαινε από το ελικόπτερο. Ο Γιεβγένι Πριγκόζιν, δισεκατομμυριούχος της Αγίας Πετρούπολης, ιδιοκτήτης πλήθους εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον χώρο των κρατικών προμηθειών του ρωσικού υπουργείου Αμυνας, οφείλει τον τίτλο του «σεφ του Πούτιν» σε ένα άρθρο του Associated Press που ερευνούσε τον ρόλο του ως ολιγάρχη της τροφοδοσίας του επίσημου Κρεμλίνου και των ενόπλων δυνάμεων.

Κατά τα άλλα, το 1981 είχε φυλακιστεί για ληστεία, απάτη, μαστροπεία. Αποφυλακίστηκε το 1990, από το 2018 φιγουράρει στη λίστα των πλέον καταζητούμενων προσώπων του FBI για λόγους που δεν είναι της παρούσης και, εκτός όλων των άλλων, είναι ο ιδιοκτήτης της ιδιωτικής εταιρείας μισθοφόρων στρατιωτών Wagner group με πλούσια δράση στη Συρία και στην Αφρική.

Οπως αποκαλύπτει, όμως, ενδελεχής έρευνα του ανεξάρτητου ρωσικού μέσου Medusa (που εκπέμπει πλέον από τη Λετονία με τον απαραίτητο χαρακτηρισμό του «ξένου πράκτορα» κι αυτό), σχετικά με τους μισθοφόρους στον πόλεμο στην Ουκρανία, το ρωσικό υπουργείο Αμυνας είχε πάρει τον έλεγχο του διαδικτυακού τόπου που χρησιμοποιούσε η Wagner για να διαφημίζει κενές θέσεις «εργασίας», απαιτώντας ήδη παραμονές του πολέμου, μαζί με την FSB (πρώην KGB), να χρησιμοποιεί τη… φίρμα αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο στις «προσλήψεις».

«Υποσχέθηκα στον πρόεδρο ότι θα κερδίσω αυτόν τον πόλεμο»

Ο Πριγκόζιν, λοιπόν, προκειμένου να συμμετάσχει αποκαθιστώντας τις διαταραγμένες για ένα διάστημα σχέσεις του με τον Πούτιν, ρίχνει τα «ποιοτικά στάνταρ» των μισθοφόρων του στρατολογώντας και στις φυλακές. Απευθύνεται στους φυλακισμένους ξεκινώντας με μια φράση: «Υποσχέθηκα στον πρόεδρο ότι θα κερδίσω αυτόν τον πόλεμο».

Συνεχίζει με ιστορίες ηρωισμού βαγκνεριτών, τους προειδοποιεί ότι θα τουφεκιστούν επί τόπου σε περίπτωση εγκατάλειψης του πεδίου της μάχης και συνεχίζει με τα «καρότα»: Θα παίρνουν μηνιαίο εισόδημα 100.000 ρουβλίων (1.650 δολάρια), θα δοθούν 5 εκατομμύρια ρούβλια (82.300 δολάρια) στους συγγενείς τους σε περίπτωση θανάτου, θα λάβουν αποζημίωση σε περίπτωση τραυματισμού κατά τη διάρκεια της μάχης, μετά από έξι μήνες συμμετοχής στην ειδική επιχείρηση θα κυκλοφορούν ελεύθεροι, θα διαγραφεί το ποινικό τους μητρώο και θα λάβουν χάρη από τον πρόεδρο Πούτιν. Τους δίνει δέκα λεπτά να το σκεφτούν.

«Υπάρχει τόσο πολύ μίσος μέσα μας που πραγματικά φοβόμαστε μήπως δεν φτάσουμε εκεί για να κάνουμε το καθήκον μας»

«Υπάρχει τόσο πολύ μίσος μέσα μας που πραγματικά φοβόμαστε μήπως δεν φτάσουμε εκεί για να κάνουμε το καθήκον μας», λέει τρόφιμος σωφρονιστικής αποικίας στη δημοσιογράφο του Insider Αλιόνα Κορόλεβα, στις 18 Αυγούστου 2022: «Συγκεντρωθήκαμε όλοι στον δεύτερο όροφο και στη συνέχεια μπήκαμε εκεί μέσα ένας ένας. Μας κάλεσαν για τεστ πολυγράφου, για συνέντευξη, μας ρώτησαν αν είχαμε συγγενείς στην Ουκρανία. Μας ρώτησαν αν είχαμε σκοτώσει ποτέ κάποιον. Προτίμησαν όσους καταδικάστηκαν βάσει των άρθρων 105 και 111 (δολοφονία και σκόπιμη πρόκληση σοβαρής σωματικής βλάβης). Εγώ ήμουν άτυχος. Ηθελα πραγματικά να φύγω. Αλλά τώρα αρχίζω να αισθάνομαι λίγο χαρούμενος που δεν επιλέχθηκα. Μίλησα με ανθρώπους έξω, λένε ότι κανείς δεν παίρνει πληρωμές στο τέλος – οι οικογένειες περιμένουν ακόμα αποζημιώσεις για τους συγγενείς τους που σκοτώθηκαν στον πόλεμο.

Για να είμαι ειλικρινής, είναι σαν κρεατομηχανή εκεί – μόνο κιμάς. Δείχνουν μια ωραία εικόνα στην τηλεόραση, αλλά στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Με ανησυχεί επίσης ότι στρατολόγησαν κυρίως ασθενείς με HIV, αλλά δεν πήραν υγιείς ανθρώπους όπως εγώ».

Η έρευνα της οργάνωσης Russia Behind Bars αναφέρει ότι οι κρατούμενοι «κάνουν ουρά για να πάνε στον πόλεμο. Οι ρωσικές φυλακές είναι διαβόητες για τα βασανιστήρια, την κακοποίηση και τον εξευτελισμό. Για πολλούς κρατούμενους, η εθελοντική συμμετοχή στον πόλεμο είναι μια διέξοδος. Οτιδήποτε είναι καλύτερο από την εσωτερική ζωή.

Οσο για τους συγγενείς, κυνηγούν κυρίως χρήματα. Οι οκτώ στις εννέα ερωτήσεις που δεχόμαστε αφορούν την αποζημίωση. “Θα πληρωθούν πραγματικά; Πότε θα πληρωθούν; Γιατί δεν έχουν στείλει τη σύμβαση; Πόσα θα πάρει αν τραυματιστεί; Τι θα γίνει αν πρόκειται για σοβαρό τραυματισμό;”

Οι νεοσύλλεκτοι υπέγραφαν ένα συνονθύλευμα εγγράφων, χωρίς τίποτα να είναι τυποποιημένο. Κάποιοι είπαν ότι τα έντυπά τους είχαν την επικεφαλίδα του υπουργείου Αμυνας της Ρωσίας και περιλάμβαναν ένα κουτάκι “Συμφωνώ να πάω σε πόλεμο στην Ουκρανία”. Οσοι κατατάχθηκαν είπαν ότι τους υποσχέθηκαν πρόωρη αποφυλάκιση. Ή ότι θα υπήρχε αμνηστία. Ωστόσο, αν σκοτώνονταν στη μάχη, αυτό θα θεωρούνταν ότι “πυροβολήθηκαν κατά τη διάρκεια απόπειρας απόδρασης”. Τελικά, καταλάβαμε τι είδους χαρτιά υπογράφουν οι νεοσύλλεκτοι της Wagner: μια αίτηση για μεταφορά στην ομοσπονδιακή υπηρεσία σωφρονιστικών ιδρυμάτων (FSIN) της εκάστοτε περιφέρειας για την έκτιση του υπόλοιπου της ποινής τους και μια αίτηση χάριτος προς τον πρόεδρο. Φυσικά, κανένα από τα έγγραφα δεν έχει νομική ισχύ όταν πρόκειται για την αποστολή καταδίκων στον πόλεμο. Στη συνέχεια, τους βάζουν σε ένα μεταφορικό μέσο χωρίς τίποτα άλλο εκτός από μια αλλαξιά εσώρουχα και δύο πακέτα τσιγάρα. Και αυτό είναι όλο. “Θα σας δοθούν αργότερα όλα όσα χρειάζεστε”, λένε».

Ο περίφημος Νικίτα Μιχάλκοφ και το ξέπλυμα της αμαρτίας με αίμα

Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε την εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων για δύο εβδομάδες, αλλά το “πρώτο κύμα” των κρατουμένων εντάχθηκε στη μάχη ήδη από τις 14 Ιουλίου, χάνοντας προφανώς τις τελευταίες δύο ημέρες της εκπαίδευσης. Την αποστολή κρατουμένων στα “πεδία των μαχών”  δόξασε ο φιλοπουτινικός σκηνοθέτης Nikita Mikhalkov στην τηλεοπτική εκπομπή του Besogon, αφηγούμενος τον ηρωικό θάνατο του Konstantin Tulinov, ο οποίος λέγεται ότι ανατινάχθηκε με χειροβομβίδα μαζί με τρεις Ουκρανούς στρατιώτες για να αποφύγει την αιχμαλωσία.

Οι κρατούμενοι της Yablonevka (IK-7) στην περιοχή του Λένινγκραντ έμαθαν για τον θάνατο του “Kostya the Red” (το ψευδώνυμο του Tulinov μέσα) λίγες ημέρες μετά τη μάχη, πολύ πριν από την πομπώδη ιστορία του Mikhalkov. Όπως αφηγούνται, οι φρουροί τους παρέταξαν και ο διευθυντής Alexander Rulev τους ενημέρωσε για τον θάνατο του Kostya the Red και τους τραυματισμούς που υπέστησαν μερικοί άλλοι “συνάδελφοι”.

Όπως ισχυρίστηκε ο Mikhalkov στην τηλεοπτική του εκπομπή, ο Konstantin Tulinov είχε κάνει λάθος, αλλά ξέπλυνε το σκοτεινό παρελθόν του με αίμα. Δεν επεκτάθηκε στις λεπτομέρειες του εν λόγω σκοτεινού παρελθόντος – και είχε τους λόγους του. Ο Tulinov είχε αρκετές καταδίκες, συνεργαζόταν ενεργά με τη διοίκηση της αποικίας και πήρε την τελευταία του ποινή φυλάκισης για εκβιασμό χρημάτων από τους συγκρατούμενούς του. Με άλλα λόγια, διηύθυνε ένα λεγόμενο “κελί βασανιστηρίων” (κάτι που είναι αδύνατο χωρίς ο διευθυντής να το γνωρίζει ή ακόμα και να επωφελείται), αλλά υπερέβαλε τα όριά του. Ο Mikhalkov είπε επίσης ότι ο Tulinov είχε πάρει χάρη μετά θάνατον, αλλά η Ρωσική Ομοσπονδία δεν διαθέτει τον νομικό μηχανισμό για κάτι τέτοιο. Ο ιστότοπος του Προέδρου διαθέτει τμήμα με τις απονομές χάριτος που έχουν χορηγηθεί, αλλά ο Tulinov δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο, όπως και κανένας από τους κρατούμενους που στάλθηκαν στην Ουκρανία, είτε είναι νεκροί είτε ζωντανοί.

«Τελικά, γίνονται κιμάς»

«Ο στρατός έβλαψε τη φήμη μας προσλαμβάνοντας ανεκπαίδευτους, χωρίς καν να κάνουν τεστ για εθισμό στα ναρκωτικά, ανθρώπους που τελικά γίνονται κιμάς ακολουθώντας εντολές που δίνονται χωρίς να υπάρχει μεταξύ των μονάδων καμιά επικοινωνία και κανένας συντονισμός», λένε πρώην διοικητές της Redoubt, μιας άλλης ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας η οποία εξακολουθεί να διαθέτει σημαντικό αριθμό μαχητών στην Ουκρανία και βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο του ρωσικού υπουργείου Αμυνας. Μαζί με βετεράνους της Wagner που μιλούν στην έρευνα του Medusa ενισχύουν στην πραγματικότητα τις μαρτυρίες και την έρευνα των RBB και Gulagu.net.

Ολες οι πηγές που μίλησαν συμφωνούν ότι η στρατολόγηση του υπουργείου Αμυνας μέσω ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών λειτούργησε ως μια μορφή «μυστικής κινητοποίησης», επιτρέποντας στο Κρεμλίνο να συγκεντρώσει περισσότερους στρατιώτες χωρίς να αναστατώσει την εσωτερική κατάσταση της χώρας και με τη διαδικασία αυτή να εξαλείφει εντελώς τα όρια μεταξύ των ομάδων μισθοφόρων, των τακτικών στρατευμάτων και των «εθελοντών». Πιθανώς και την οποιαδήποτε σύγκριση ανάμεσα στον ουκρανικό στρατό και τον ρωσικό «στρατό».