Η έρευνα, περίληψη της οποίας ακολουθεί, είναι η πρώτη που αφορά τα ΜΜΕ και εκτός από τον Plamen Tonchev, που είναι ο επικεφαλής του Τμήματος Ασιατικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ/IIER) από το 1999, συνεργάστηκαν οι Pavlos Petidis, Yuliana Porja, Yannis Yannopoulos. Στο χρόνο που διήρκεσε η σύνταξη αυτής της έκθεσης, οι συγγραφείς εντόπισαν τομείς για περαιτέρω έρευνα σχετικά με το συγκεκριμένο κοινό στο οποίο στοχεύουν τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα ή κατάλληλες μετρήσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην καταγραφή της αποτελεσματικότητας των πολιτικών της Κίνας στον τομέα των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ως εκ τούτου, όπως σημειώνουν οι ίδιοι, αυτή η έκθεση είναι μόνον η αρχή ενός ευρύτερου και διαρκέστερου πνευματικού ταξιδιού.

Η Ελλάδα και οι ελληνοκινεζικές σχέσεις στα κινεζικά ΜΜΕ

Το θέμα του κορωνοϊού κυριάρχησε στα ελληνικά ΜΜΕ το 2020 και η Κίνα κατείχε σημαντική θέση σ’αυτήν την συζήτηση:

• Το πρώτο τρίμηνο του έτους πολλά άρθρα αναφέρθηκαν στην ευθύνη του Πεκίνου για την εμφάνιση και την παγκόσμια εξάπλωση του COVID-19. Στην συνέχεια, όταν η πανδημία τέθηκε υπό έλεγχο από τις κινεζικές αρχές και έπληξε την Δύση, η προσοχή των ελληνικών ΜΜΕ στράφηκε στον ρόλο της Κίνας ως προμηθευτή ιατρικού εξοπλισμού, αλλά και την αμφιλεγόμενη κινεζική “διπλωματία της μάσκας” στην Ευρώπη.
• Η σφοδρή σινο-αμερικανική αντιπαράθεση, σε συνδυασμό με την πανδημία και τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, αποτέλεσε άλλο ένα θέμα που καλύφθηκε εκτενώς από τα ελληνικά ΜΜΕ το 2020.
• Σημειώνεται, πάντως, ότι τα ελληνικά ΜΜΕ δεν περιορίστηκαν σ’αυτά και προσέφεραν ένα εξαιρετικά ευρύ φάσμα ειδήσεων για την Κίνα: από την εξάλειψη της φτώχειας στην χώρα και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γεωπολιτικά θέματα και την “παγίδα του Θουκυδίδη”, έως και άρθρα για τις νέες ψηφιακές εφαρμογές για μουσική στην διάθεση των Κινέζων πολιτών.

Οι ελληνοκινεζικές σχέσεις αντιστοιχούσαν στο εν τρίτον περίπου της συνολικής ειδησεογραφίας σχετικά με την Κίνα:

• Από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο δημοσιεύθηκαν αρκετά άρθρα για την παράδοση ιατρικού εξοπλισμού από την Κίνα, είτε ως δωρεές είτε ως παραγγελίες επί πληρωμή.
• Ταυτόχρονα, όμως, το κυρίαρχο θέμα στα ελληνικά ΜΜΕ παρέμειναν οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, με προεξάρχουσα την επένδυση της COSCO στο λιμάνι του Πειραιά.
• Το τελευταίο τρίμηνο του έτους είδαν το φως της δημοσιότητας πολλά άρθρα για τις διαμάχες στον Πειραιά μεταξύ του ΟΛΠ και τοπικών φορέων, όπως και μεταξύ της κινεζικής πλευράς και της ελληνικής κυβέρνησης.
• Ενα ενδιαφέρον στοιχείο που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι το μερίδιο των ελληνοκινεζικών πολιτιστικών σχέσεων ήταν εξαιρετικά περιορισμένο, παρά το γεγονός ότι το 2021 έχει κηρυχθεί έτος ελληνοκινεζικής συνεργασίας στον πολιτισμό και τον τουρισμό.

Τα επίσημα κινεζικά ΜΜΕ που καλύφθηκαν σ’αυτήν την συγκριτική έρευνα ακολούθησαν διαφορετική τροχιά:

• Στην αρχή της πανδημίας τα κινεζικά ΜΜΕ απέρριψαν μετ’επιτάσεως τις κατηγορίες για ευθύνες του Πεκίνου για την εμφάνιση και εξάπλωση του κορωνοϊού. Τους επόμενους μήνες αφιέρωσαν πολλά άρθρα στην παράδοση ιατρικού εξοπλισμού σε άλλες χώρες.
• Αναφέρθηκαν σε πολλές περιπτώσεις οι κινεζικές δωρέες σε ελληνικούς φορείς, όπως και οι ευχαριστίες Ελλήνων πολιτών προς την Κίνα για την βοήθεια που προσέφερε.
• Δημοσιεύθηκαν πολλά άρθρα για τον Πειραιά ως το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της Μεσογείου και το “κεφάλι του δράκου” στον νέο Δρόμο του Μεταξιού στην Ευρώπη.
• Οι ελληνοκινεζικές οικονομικές σχέσεις καλύφθηκαν σε μεγάλη έκταση, με την παράθεση πολλών δηλώσεων Ελλήνων αξιωματούχων που αναγνώριζαν το βάρος της Κίνας ως πηγής επενδυτικών κεφαλαίων, τεχνολογικής υπερδύναμης και σημαιοφόρου στον τομέα της καινοτομίας. Ως τομείς περαιτέρω συνεργασίας με λαμπρές προοπτικές αναφέρθηκαν, μεταξυ άλλων, η ναυτιλία, η πράσινη ενέργεια, το ηλεκτρονικό εμπόριο, οι υπηρεσίες, κ.λπ.
• Τον Σεπτέμβριο τα κινεζικά ΜΜΕ κάλυψαν λεπτομερώς την επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα του Yang Jiechi, ανώτατου αξιωματούχου υπεύθυνου για τις εξωτερικές σχέσεις της Κίνας.

Δύο πολύ διαφορετικές εικόνες

Από την ανάλυση της ειδησεογραφίας στα ελληνικά και κινεζικά ΜΜΕ προκύπτουν δύο πολύ διαφορετικές εικόνες για την Κίνα και την Ελλάδα, αντίστοιχα, όπως για τις διμερείς σχέσεις τους. Σημειωτέον, στα ελληνικά ΜΜΕ καταγράφεται αρνητικό συναίσθημα τόσο στο περιεχομενο (- 27.3%) όσο και στον τόνο (- 10.3%) των ρεπορτάζ για την Κίνα και τις ελληνοκινεζικές σχέσεις. Αντίθετα, τα κινεζικά ΜΜΕ παρουσιάζουν μια εξαιρετικά θετική εικόνα της Ελλάδας και των ελληνοκινεζικών σχέσεων. Η οικονομική συνεργασία αποτελεί εν πολλοίς κοινό πεδίο στην ειδησεογραφία των ΜΜΕ και στις δύο χώρες, ωστόσο οι Ελληνες δημοσιογράφοι δεν φαίνεται να συμμερίζονται τον ενθουσιασμό των Κινέζων συναδέλφων τους για την ελληνοκινεζική πολιτιστική συγγένεια ή πολιτική συνεργασία.

Αυτή η προφανής αντίφαση μπορεί να αποδοθεί σε ανεπαρκή επίπεδα αντικειμενικότητας, αν και αυτό ισχύει σε διαφορετικό βαθμό και για διαφορετικούς λόγους στην περίπτωση των ελληνικών και κινεζικών ΜΜΕ:

• Ενώ το επίσημο κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua έχει γραφείο στην Αθήνα, κανένα ελληνικό μέσο ενημέρωσης δεν έχει διαπιστευμένο ανταποκριτή στο Πεκίνο. Ως αποτέλεσμα, τα ελληνικά ΜΜΕ χρησιμοποιούν κατά κανόνα ξένες – και κυρίως δυτικές – πηγές πληροφόρησης για την Κίνα. Συγχρόνως, όμως, τονίζεται ότι κατά καιρούς ελληνικά ΜΜΕ παρουσιάζουν και τις επίσημες κινεζικές θέσεις, π.χ. με την αναδημοσίευση ρεπορτάζ του πρακτορείου Xinhua.
• Είναι σύνηθες φαινόμενο ορισμένα ελληνικά ΜΜΕ να πρόσκεινται σε πολιτικά κόμματα ή ομάδες πίεσης, ωστόσο αυτό δεν αποβαίνει εις βάρος της πολυφωνίας και, πάντως, εξασφαλίζει ένα ευρύ φάσμα ειδήσεων και απόψεων και συμβάλλει στην δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα για την Κίνα και τις ελληνοκινεζικές σχέσεις. Αντιθέτως, η Ελλάδα συσχετίζεται στα κινεζικά ΜΜΕ με λιγότερα και πολύ συγκεκριμένα θέματα. Επιπροσθέτως, τα κινεζικά ΜΜΕ δείχνουν να υπηρετούν την επίσημη πολιτική της κινεζικής κυβέρνησης και καταλήγουν σε συμπεράσματα που είναι εν πολλοίς αναμενόμενα.
• Ενα από τα σημαντικά ευρήματα της έρευνας αφορά την συστηματική αποσιώπηση ορισμένων ειδήσεων από τα κινεζικά ΜΜΕ. Αυτή η πρακτική της “μισής αλήθειας” είναι έκδηλη στον τρόπο, με τον οποίο απέφυγαν να αναφερθούν στις εντάσεις στο λιμάνι του Πειραιά προς το τέλος του 2020. Ενώ οι διαμάχες αυτές καλύφθηκαν με λεπτομερείς αναλύσεις από πολλά ελληνικά ΜΜΕ, παραλείφθηκαν παντελώς από τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης.
• Αλλο ένα ενδιαφέρον παράδειγμα σχετίζεται με το πρόγραμμα Χρυσής Βίζας, το οποίο θεωρείται πηγή ξένου συναλλάγματος για την ελληνική οικονομία. Πολλά ελληνικά ρεπορτάζ αναφέρουν το γεγονός ότι Κινέζοι πολίτες αποτελούν τουλάχιστον 75% όλων των κατόχων Χρυσής Βίζας, ωστόσο κανένα επίσημο κινεζικό μέσο ενημέρωσης δεν καλύπτει αυτό το θέμα. Πιθανές εξηγήσεις γι’αυτές τις αντιφάσεις προσφέρονται στο τελευταίο κεφάλαιο της έκθεσης.

Κινεζική επίθεση φιλίας

Καταγράφονται δύο κύρια αφηγήματα που προωθούνται από την Κίνα στα ΜΜΕ και των δύο χωρών:

• Το πρώτο εμφανίζει την Κίνα ως μια καλοκάγαθη υπερδύναμη, η οποία προωθεί σε διεθνή κλίμακα νέους κανόνες αρμονικής συνύπαρξης, με βάση την ραγδαία κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη και την αμοιβαία επωφελή συνεργασία.
• Το δεύτερο αφήγημα αφορά τις ελληνοκινεζικές σχέσεις και φιλοτεχνεί την εικόνα της Κίνας ως ενός αληθινού φίλου της Ελλάδας που είναι έτοιμος να προσφέρει γενναιόδωρη βοήθεια.

Ενώ η κάλυψη των ελληνοκινεζικών σχέσεων από τα κινεζικά ΜΜΕ πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της γενικότερης δημόσιας διπλωματίας του Πεκίνου διεθνώς, φαίνεται πως στην περίπτωση της Ελλάδας η Κίνα εφαρμόζει μια “εξατομικευμένη” στρατηγική προσφαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες της χώρας μας:

• Τα κινεζικά ΜΜΕ, όπως και οι κινεζικές αρχές, έχουν επιλέξει μια άκρως φιλική στάση απέναντι στην Ελλάδα, η οποία διαφέρει αισθητά από την συγκρουσιακή συμπεριφορά τους (“wolf warrior diplomacy”) σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατά την διάρκεια του 2020.
• Αντίθετα με όσα συμβαίνουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κανένα ελληνικό μέσο ενημέρωσης δεν ελέγχεται από κινεζικά οικονομικά συμφέροντα. Ωστόσο, το Πεκίνο επιδιώκει να προωθήσει τα αφηγήματά του μέσω θεσμικής συνεργασίας επίσημων κινεζικών φορέων με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων ΑΠΕ-ΜΠΕ ή ιδιωτικά ελληνικά ΜΜΕ.
• Η κινεζική επίθεση φιλίας δεν φαίνεται τόσο πολύ να απευθύνεται στο ευρύ ελληνικό κοινό, όσο να στοχεύει συγκεκριμένα στην πολιτική και οικονομική ελίτ της Ελλάδας.

Το σύνολο της έκθεσης διατίθεται στον ακόλουθο ιστότοπο:

https://idos.gr/wp-content/uploads/2021/03/Sino-Greek-Relations_in_Media_18-3-2021.pdf