Όπως και το ομώνυμο βιβλίο που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2010, βασίζεται σε περίπου 5.000 σελίδες των μέχρι πρότινος άγνωστων αρχείων του Βουλγαρικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας ενώ 100 περίπου από αυτά αναδημοσιεύονται στο βιβλίο.
Τα απόρρητα έγγραφα αποχαρακτηρίστηκαν μετά από αίτημα της Dimitrova, βάσει ενός βουλγαρικού νόμου που ψηφίστηκε το Δεκέμβριο του 2006 και επιτρέπει την πρόσβαση σε δεδομένα της πρώην υπηρεσίας κρατικής ασφαλείας που χρονολογούνται πριν από τον Ιούλιο του 1991.
Η Αlexenia Dimitrova έχει ασχοληθεί εκτενώς με την κομμουνιστική περίοδο στη Βουλγαρία. Μία από τις σημαντικές έρευνες που έχει κάνει περιλαμβάνει την τεκμηρίωση της αιτίας θανάτου του γνωστού βούλγαρου κομμουνιστή Γεωργίου Δημητρόφ. Οπως λέει η ίδια στο ICIJ: «Απέδειξα ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι δηλητηριάστηκε από το σταλινικό καθεστώς. Ζήτησα και έγιναν τεστ DNA συλλέγοντας τρίχες και κομμάτι του εσωτερικού του εγκεφάλου από το μουμιοποιημένο σώμα, το οποίο θάφτηκε τελικώς πρόσφατα. Χρησιμοποίησα τρία διαφορετικά εργαστήρια και αποδείχθηκε ότι στο σώμα του Δημητρόφ, τη στιγμή του θανάτου υπήρχαν εξαιρετικά υψηλά ποσοστά mercury, ικανά να τον σκοτώσουν”.
Γιά το βιβλίο Murder Bureau αναφέρει στο Global Investigative Book που επιμελήθηκε ο Mark Lee Hunter: «Για πολλά χρόνια κυκλοφορούσε η φήμη ότι υπήρχε στη Βουλγαρία μια ειδική μυστική υπηρεσία υπεύθυνη για δηλητηριάσεις, απαγωγές, εξόντωση, πολιτική και ηθική υπονόμευση Βούλγαρων μεταναστών πολύ πριν από την περιβόητη δολοφονία του συγγραφέα Γκεόργκι Μαρκόφ στο Λονδίνο το 1978. Αυτές οι φήμες έφτασαν πρώτη φορά στα αυτιά μου το 1993. Μετά το 1998 προσπαθούσα επανειλημμένα να ανακαλύψω αν υπήρχε πράγματι μια τέτοια υπηρεσία και να βρώ αρχεία σχετικά με τη δράση της από το Υπουργείο Εσωτερικών της Βουλγαρίας και την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. Η απάντηση που έπαιρνα όμως ήταν μονίμως αρνητική.Το 2006 , ο νόμος έδωσε για πρώτη φορά την ευκαιρία στους ερευνητές να διαβάσουν κάποια από τα ευρήματα αυτών των μυστικών αρχείων. Όταν αρχικώς, πολύ μικρός όγκος απογραφών έγινε προσβάσιμος, άρχισα να σκάβω μέσα σε αυτές.
Η ανάγνωση απογραφών είναι πολύ βαρετή, αλλά μετά από κάποιες μέρες έπεσα πάνω σε λέξεις που μου κέντρισαν το ενδιαφέρον: “ostri meropriatia” που στα βουλγαρικά σημαίνει «αυστηρά μέτρα» ή «ειδικές δράσεις», «δραστικά μέτρα» ή «δράσεις παραπληροφόρησης».
Έπειτα ζήτησα σαράντα φακέλους που περιείχαν πάνω από 5.000 σελίδες. Όταν τις είδα, εξεπλάγην με την ανακάλυψη αδιάσειστων αποδείξεων της ύπαρξης και των δράσεων μιας ειδικής μυστικής υπηρεσίας που λάμβανε αυτά τα «δραστικά μέτρα». Τα συγκέντρωσα στο αναγνωστήριο της Επιτροπής Απόρρητων Φακέλων στη Σόφια και άρχισα να κρατάω λεπτομερείς σημειώσεις. Έφτιαξα ξεχωριστούς θεματικούς φακέλους στο κομπιούτερ μου: για την οργάνωση της μυστικής μονάδας, για την προετοιμασία των αποστολών και τα θύματα, για τα όπλα, για τη συνδρομή της KGB (μυστική αστυνομία της Σοβιετικής Ένωσης), για τα κατεστραμμένα αρχεία και καμιά δεκαριά ακόμη φακέλους, έναν για τον κάθε Βούλγαρο- υποψήφιο θύμα της μυστικής υπηρεσίας εκείνη την περίοδο.
Μετά ζήτησα αντίγραφα των πιο σημαντικών σελίδων. Τα χρειαζόμουν για 2 λόγους: πρώτον, για να συνοδεύσω τα άρθρα μου και δεύτερον, για την περίπτωση που κάποιος επιχειρούσε να αρνηθεί τα γεγονότα. Σε μια τέτοια περίπτωση θα χρειαζόμουν αποδείξεις. Στην πραγματικότητα, τα δημοσιευμένα αντίγραφα των απόρρητων φακέλων αποτέλεσαν ένα από τα πιο ισχυρά όπλα μου. Επίσης εξακολούθησα να κρατάω λεπτομερείς σημειώσεις σε περίπτωση που κάποιος «ξεχνούσε» να μου δώσει κάποιο αντίγραφο και επειδή κάποιες φορές τα λάμβανα με σημαντική καθυστέρηση. Εν τω μεταξύ, χρησιμοποιούσα τις σημειώσεις μου για να γράψω τα άρθρα και το βιβλίο μου. […]
[…]Προσπαθούσα πάντα να εμπλουτίσω την αρχειακή μου έρευνα με ανθρώπινες πηγές. Άλλοτε επαληθεύουν και άλλοτε απορρίπτουν κάποια από τα ντοκουμέντα. Τα σχόλιά τους δίνουν επιπρόσθετες λεπτομέρειες και ιδέες για μελλοντικές έρευνες αρχείων. Γενικά, οι ανθρώπινες πηγές διαφοροποιούν εντελώς τη δημοσιογραφική έρευνα από την ακαδημαϊκή εργασία, που στηρίζεται κατ’ εξοχήν αποκλειστικά σε καταγραφές. Εάν επρόκειτο να δώσω κάποιες συμβουλές σχετικά με τις θεμελιώδεις τεχνικές διερεύνησης αρχείων, οι συμβουλές αυτές θα ήταν οι εξής:
1. Διάβασε μόνος σου τα αρχεία, μη στηρίζεσαι στην έρευνα κάποιου άλλου.
2. Διάβασε όλους τους φακέλους που είναι κοντινοί στο αντικείμενο της έρευνάς σου, ακόμα και αν κάποιοι δε δείχνουν να έχουν άμεση σχέση με αυτό.
3. Προσπάθησε πάντα να ταυτίζεις την ανθρώπινη πηγή με αυτόν που θα πλησιάσεις.
4. Ποτέ μη θέτεις όρια στο πώς θα αξιοποιήσεις τα αρχεία. Η αρχική μου πρόθεση ήταν να γράψω μια σειρά άρθρων για την εφημερίδα αλλά προχώρησα και στη συγγραφή ενός βιβλίου- ντοκυμαντέρ.
Η προσέγγιση γραφής για μια τέτοιου τύπου έρευνα καταγεγραμμένων αρχείων έχει συγκεκριμένο χαρακτήρα. Πρέπει να αποσπάσεις τα απαραίτητα στοιχεία μέσα από χιλιάδες σελίδες και να τα «μεταφράσεις» από μια βαρετή σε μια κατανοητή και ενδιαφέρουσα γλώσσα. Οι μικρές προτάσεις είναι το καλύτερό σου όπλο. Θα πρέπει, ωστόσο, να παρουσιάζεις τα πιο σημαντικά κομμάτια με τη μορφή παράθεσης, για να τονίζεται έτσι η αυθεντικότητά τους. […]
[…]Ουσιαστικά, συναγωνιζόμουν το ρολόι. Δούλευα παράλληλα και άλλα project, αφού είμαι δημοσιογράφος πλήρους απασχόλησης σε ημερήσια εφημερίδα. Έτσι, δούλευα για το βιβλίο κυρίως απογεύματα και Σαββατοκύριακα. Είχα την αμέριστη στήριξη της συντάκτριας μου και αναπληρώτριας αρχισυντάκτριας- μάλιστα η εφημερίδα εξέδωσε και το βιβλίο μου και δημοσίευσε αποσπάσματα ανήμερά της έκδοσής του. Αυτό παρακίνησε πολλούς ραδιοφωνικούς σταθμούς και τηλεοπτικές εκπομπές να με καλέσουν για συνέντευξη. Καθώς οι επιχειρήσεις της μυστικής υπηρεσίας διεξάγονταν σε 9 χώρες, τράβηξα την προσοχή και κάποιων ξένων μέσων μαζικής ενημέρωσης και έξι περίπου άρθρα των ανταποκριτών τους δημοσιεύτηκαν στα Αγγλικά. Επίσης έκανα πολλές επισκέψεις στη Βουλγαρία για την παρουσίαση του βιβλίου μου.«Η Δολοφονία Bureau» προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον στη Βουλγαρία. Για πρώτη φορά τα στοιχεία έδιναν σάρκα και οστά στις φήμες. Δέχτηκα μια απειλή, ένα ανώνυμο τηλεφώνημα από ένα άτομο που ακουγόταν σαν πρώην μυστικός πράκτορας. Κανείς δεν αμφισβήτησε την ακρίβεια της δουλειάς μου, αφού δημοσίευσα πάνω από εκατό αντίγραφα αρχείων για να αποδείξω την ιστορία μου. […]
Η Dimitrova εξηγεί στους συναδέλφους του ICIJ (International Consortium of Investigative Journalists) «πώς όταν σπούδαζε στην Αμερική το 1996, 1998 και 2006 ανακάλυψε τη δύναμη του American Freedom of Information Law. “Εστειλα σχεδόν 700 αιτήματα ζητώντας δημόσια έγγραφα, σε 10 διαφορετικούς αμερικανικούς φορείς και ινστιτούτα”. Οι ερωτήσεις που της απευθύνει το ICIJ μας δίνουν τη δυνατότητα να καταλάβουμε κάποια παραπάνω πράγματα σχετικά με το μονοπάτι και της μεθόδους που ακολουθεί στις έρευνές της.
πώς νομίζεις ότι η αυξανόμενη σημασία των ψηφιακών και on line media επηρεάζει την ποιότητα και την πρακτική της ερευνητικής δημοσιογραφίας;
« Οπωσδήποτε πολύ αλλά ακόμα ζηλεύω τους συναδέλφους μου που ζουν σε χώρες όπου μπορούν να χρησιμοποιήσουν όλο το εύρος των δυνατοτήτων των νέων μέσων. Δυστυχώς , στη χώρα μου δεν είναι ακόμα διαδεδομένα όλα τα εργαλεία».
Χρησιμοποιείς βάσεις δεδομένων (data based) στις έρευνές σου και τί είδους;
“Δυστυχώς όχι, δεν χρησιμοποιώ”.
Υπάρχει κάτι ασυνήθιστο στον τρόπο που οδηγείς την έρευνα ή επιλέγεις τα θέματά σου;
« Οταν έρχεται η στιγμή που πρέπει να κυνηγήσω τα στοιχεία, νομίζω ότι είμαι πολύ πιό υπομονετική από άλλους ρεπόρτερ. Συχνά ακολουθώ ένα θέμα για χρόνια και ξοδεύω αμέτρητες ώρες εξερευνώντας και ανακαλύπτοντας γεγονότα και ντοκουμέντα. Μου φαίνεται επίσης ότι έχω την ικανότητα να νοιώθωκαι να βλέπω ό,τι κρύβεται στο βάθος, σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο κάτω από την επιφάνεια μιάς ιστορίας ή ενός θέματος».
Ποιά θεωρείς ότι είναι τα σημαντικότερα μαθήματα που πήρες όλα αυτά τα χρόνια;
Οταν διδάσκω δημοσιογραφία σε άλλους, ένα από τα πιό σημαντικά που προσπαθώ να περάσω με κάθε τρόπο στους μαθητές μου είναι ότι πρέπει να δουλεύουν χωρίς προκαταλήψεις. Τους ζητάω να μην προεξοφλούν το αποτέλεσμα στη διάρκεια της έρευνας. Να μένουν «κολλημένοι» στα γεγονότα και να προσπαθούν να τα επιβεβαιώσουν και να τα διασταυρώσουν με όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές. Κάτι άλλο, εξίσου σημαντικό, είναι να μην τα παρατάς εύκολα. Είναι τόσα πολλά τα εμπόδια που θα εμφανιστούν και πρέπει να τα ξεπερνάς. Προσπαθώ επίσης να τους εξηγήσω ότι πρέπει να είναι συνεχώς εφευρετικοί και υπομονετικοί όταν αναζητούν πληροφορίες».
Ποιά είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ερευνητική δημοσιογραφία και ποιά συμβουλή δίνεις στους άλλους;
« Η μεγαλύτερη απειλή σήμερα είναι η έλλειψη χρόνου που έχουν οι ρεπόρτερ. Χρόνια πριν, υπήρχε η δυνατότητα περισσότεροι ρεπόρτερς να εργάζονται και να συνεργάζονται προκειμένου να κάνουν καλή και σε βάθος ερευνητική δημοσιογραφία. Τώρα μου φαίνεται το βασικό παιχνίδι έχει μεταφερθεί στο πόσα κλικ θα εισπράξει το site “ανεβάζοντας” συνεχώς νέες ιστορίες. Τα θέματα της ερευνητικής δημοσιογραφίας εκτιμώνται και ακολουθούνται λιγότερο”.
Τι θα συμβούλευες ένα νέο ρεπόρτερ;
«Να μην τσιγκουνεύεται τις προσπάθειες για να βρεί όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές, ακόμα κι αν δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στην τελική ιστορία».
