Ο τρόπος χειρισμού του ζητήματος COVID-19 ήταν και είναι μια σημαντική πρόκληση για το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (CCP) τους τελευταίους δύο μήνες. Το Κ.Κ.Κ., από τη στιγμή που ξεκίνησε η επιδημία (και λίγο καιρό αργότερα πανδημία), προσπαθεί να ελέγξει το «αφήγημα» και να στρέψει προς άλλες κατευθύνσεις την ευρύτερη προσοχή ως προς την ευθύνη της Κίνας. Τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Το πραγματοποιεί χρησιμοποιώντας μεγάλα ΜΜΕ που ανήκουν στο κράτος και στο ΚΚΚ (Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας).
Τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης παράγουν καθημερινά περιεχόμενο στα αγγλικά και το διαδίδουν προς αγγλόφωνα ακροατήρια μέσω Facebook και Twitter (πλατφόρμες που, τεχνικά, απαγορεύονται στην Κίνα). Οι, κρατικές, αγγλόφωνες σελίδες Facebook αναρτούν δημοσιεύσεις πολύ συχνά και έχουν εξαιρετικά μεγάλο κοινό. Η σελίδα του CGTN έχει πάνω από 96 εκατομμύρια ακολούθους (like page) την ίδια στιγμή που το CNN έχει μόνο 32 εκατομμύρια.Αυτές οι κρατικές σελίδες και τα αντίστοιχα ΜΜΕ προβάλλουν τακτικά διαφημίσεις για να αυξήσουν το κοινό τους, γεγονός που επισημαίνει ότι η Κίνα επενδύει σε αυτές τις σελίδες ως εργαλείο για την επικοινωνία του μηνύματός της στον αγγλόφωνο κόσμο.
Η Βιβλιοθήκη διαφημίσεων του Facebook ( Ads Library) παρουσιάζει συγκεκριμένη περιφερειακή στόχευση διαφημίσεων στην Ινδία, στο Νεπάλ, στο Μπαγκλαντές (Ντάκα) και στις Φιλιππίνες (Μανίλα), γεγονός που υποδηλώνει ότι η αγγλική γλώσσα χρησιμοποιείται για την επικοινωνία των κρατικών απόψεων σε ένα ευρύ παγκόσμιο ακροατήριο. Ερευνητές του πανεπιστημίου Stanford εξέτασαν πώς οι ιστορίες για τον κορωνοϊό που απευθύνονται σε αγγλόφωνο ακροατήριο, έχουν «παίξει» σε κινεζικά ΜΜΕ και πώς εξελίχθηκαν καθώς η διάδοση του ιού κινήθηκε μέσω διαφόρων φάσεων. Ανέλυσαν ένα σύνολο δεδομένων από αναρτήσεις στο Facebook που περιέχουν τη λέξη “coronavirus” από δύο διαφορετικά σύνολα μέσων ενημέρωσης: 1) μια συλλογή των κινεζικών (κρατικών) μέσων μαζικής ενημέρωσης στην αγγλική γλώσσα και 2) μια συλλογή μέσων μαζικής ενημέρωσης των ΗΠΑ.
Τα ΜΜΕ των οποίων οι δημοσιεύσεις/αναρτήσεις συμπεριελήφθησαν στην έρευνα είναι από την Κίνα : CGTN, People’s Daily, China, China Xinhua News, China Daily, Global Times, CGTN America και από τις ΗΠΑ: ABC News, ABC World News Tonight with David Muir, AP, CBS News, CNBC, CNN, CNN Politics, Fox News, Los Angeles Times, MSNBC, NBC News, NPR, NPR Politics, POLITICO, Reuters, The Atlantic, The New York Times, The Wall Street Journal, TIME, Washington Post.
Αυτό το σύνολο δεδομένων “coronavirus” περιείχε 6.870 δημοσιεύσεις από τα κινεζικά ΜΜΕ μεταξύ 31 Δεκεμβρίου 2019 και 16 Μαρτίου 2020 και 13.522 δημοσιεύσεις από τα ΜΜΕ των ΗΠΑ κατά την ίδια περίοδο. Ενώ τα κινέζικα μέσα ενημέρωσης αύξησαν την κάλυψη του κορωνοϊού τον Ιανουάριο και παρέμειναν σε σταθερό επίπεδο έκτοτε, οι δημοσιεύσεις των Η.Π.Α. στο Facebook για το ίδιο θέμα έμειναν σε χαμηλά επίπεδα μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου και στη συνέχεια αυξήθηκαν (βλ. Ιστογράμματα παρακάτω).
Τα άρθρα των κινεζικών και των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης εμφανίζουν διαφορετικά επίπεδα τόσο ανησυχίας όσο και αισιοδοξίας όσον αφορά την κάλυψη της πανδημίας. Τα άρθρα των κινεζικών ΜΜΕ επικεντρώνονταν στις θετικές ιστορίες όπως ο αριθμός των θεραπευμένων ασθενών και τα παραδείγματα επιτυχημένων θεραπειών, ενώ τα ΜΜΕ των ΗΠΑ αναφέρονταν σε νέες περιπτώσεις μολύνσεων και θανάτων. Για παράδειγμα, τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ασθενή με κορωνοϊό που γέννησε ένα υγιές βρέφος, ενώ τα ΜΜΕ των ΗΠΑ ανέφεραν την ιστορία ενός άλλου νεογέννητου στην πόλη Wuhan, που είχε γίνει ο νεότερος ασθενής με κορωνοϊό. Το CNN δημοσίευσε ως πηγή της ιστορίας το κινεζικό κρατικό κανάλι CCTV, ωστόσο κανένα κινεζικό κρατικό μέσο στην αγγλική γλώσσα δεν δημοσίευσε την ιστορία αυτή στις σελίδες του στο Facebook.
Ερεύνησαν το σύνολο δεδομένων για τη λέξη “ασθενής” και ανέλυσαν λέξεις που χρησιμοποιούνται συνήθως πριν ή μετά τον “ασθενή” σε δημοσιεύσεις στο Facebook που ανέβηκαν από τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης και τα κύρια μέσα ενημέρωσης των Η.Π.Α. Από τις 31 Δεκεμβρίου 2019 έως τις 16 Μαρτίου 2020, ο όρος “μολυσμένο” χρησιμοποιείται συνήθως σε σχέση με τον “ασθενή” τόσο στο αμερικανικό όσο και στο κινεζικό μέσο (βλ. τα σύννεφα λέξεων παρακάτω). Ωστόσο, πέρα από αυτόν τον κοινό όρο, υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις, αφού τα αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης αναφέρονται στους ασθενείς ως «αρρώστους» ή «προσβεβλημένους», και τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης συχνά αναφέρουν όρους σχετικούς με τη θεραπεία και τη ίαση, όπως “θεραπεία”, ” ανάνηψη», «θεραπευμένοι”.
Τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης δημοσίευαν-στα αγγλικά- επίσης με ταχύτατα αυξανόμενο ρυθμό, θετικές ιστορίες σχετικά με τα νοσοκομεία που κατασκευάστηκαν για την άμεση ανταπόκριση της Κίνας στην έκρηξη του κορωνοϊού. Τα νοσοκομεία Leishenshan και Huoshenshan χτίστηκαν μέσα σε λίγες μέρες στα τέλη Ιανουαρίου έως τις αρχές Φεβρουαρίου. Δημοσίευαν, λοιπόν, ιστορίες για το πώς η διεθνής κοινότητα “εντυπωσιάστηκε” με την ταχεία ικανότητα οικοδόμησης της Κίνας, αποκαλώντας την γρήγορη πρόοδο της κατασκευής ως “θαύμα”. Τα ΜΜΕ των ΗΠΑ ανέφεραν επίσης την ταχεία κατασκευή των νοσοκομείων, αλλά τα παρουσίασαν λιγότερο θετικά, λέγοντας ότι αποτελούσαν απάντηση σε ξεπερασμένες ιατρικές εγκαταστάσεις ή ότι οι προσωρινές δομές δεν έπρεπε να χαρακτηρίζονται ως νοσοκομεία.
Η υπόθεση Li Wenliang
Μια σημαντική ιστορία που «έπαιξε» πολύ με την εμφάνιση της έκρηξης του κορωνοϊού ήταν εκείνη του γιατρού Li Wenliang, ο οποίος ήταν ένας από τους πρώτους που ανέφερε την ύπαρξη του νέου ιού προειδοποιώντας συναδέλφους του σε μια ομάδα συνομιλίας (chat)στις 30 Δεκεμβρίου 2019. Οι προειδοποιήσεις του μοιράστηκαν δημοσίως και έφτασαν σε ευρύ κοινό στο διαδίκτυο. Στις 3 Ιανουαρίου του 2020 η αστυνομία τον συνέλαβε και τον ανάγκασε να υπογράψει μια επιστολή στην οποία δήλωνε ότι είχε κάνει “ψευδή σχόλια”.
Σε ένα ποστ που δημοσιεύθηκε στο τέλος του Ιανουαρίου στα κινεζικά κοινωνικά μέσα Weibo (το κινεζικό «Facebook”), ο Λι ανέφερε, από το κρεβάτι του στο νοσοκομείο, ότι βρισκόταν σε μονάδα εντατικής θεραπείας με δυσκολία στην αναπνοή. Ο Λι Βενλιάνγκ πέθανε από το COVID-19 στις 7 Φεβρουαρίου 2020 σε ηλικία 34 ετών.
Η δημόσια οργή που ξέσπασε για το θάνατό του δημιούργησε μια πολύ επικίνδυνη στιγμή για το κινεζικό καθεστώς αναγκάζοντας τα κινεζικά ΜΜΕ να εξισορροπήσουν «ευγενικά» την ιστορία του, χωρίς να ρίχνουν τη σκιά της ευθύνης στην κινεζική κυβέρνηση. Στο σύνολο δεδομένων των ερευνητών, υπάρχουν 24 δημοσιεύσεις από τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης και 24 δημοσιεύσεις από τα μέσα ενημέρωσης των ΗΠΑ που περιέχουν “Li Wenliang”.
Τα «σύννεφα» παρακάτω αντιπροσωπεύουν τις 50 συνηθέστερες λέξεις που χρησιμοποιούνται σε αυτά τα άρθρα μετά το φιλτράρισμα κοινών λέξεων όπως “the” και εξαιρώντας τους όρους “coronavirus”, “li” και “wenliang”. Ενώ στα αμερικανικά ΜΜΕ, οι προεξέχοντες όροι που σχετίζονται με τον Li Wenliang περιλαμβάνουν “σιγή” και “αρχές”, οι ίδιοι όροι είναι αισθητά απόντες στα κινεζικά ΜΜΕ. Τα τελευταία επικεντρώνονται σε αυτόν ως «οφθαλμίατρο» και εκφράζουν «συλλυπητήρια».
Δημοφιλείς αναρτήσεις στο Facebook απεικονίζουν αυτή την αντίθεση: Η θέση του Facebook με την υψηλότερη διάδραση (49.093 αντιδράσεις, 2.242 φορές κοινοποίηση) που δημοσιεύτηκε από τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης στα αγγλικά δηλώνουν ότι “θρηνούν βαθιά” τον θάνατό του και ότι πέθανε αφού καταβλήθηκαν «υπεράνθρωπες προσπάθειες για τη σωτηρία του».
Δεν υπάρχει καμία αναφορά στην αντιπαράθεση του γιατρού και στους περιορισμούς που του επιβλήθηκαν από το Κινεζικό κράτος στο ξέσπασμα της επιδημίας.
Αντίθετα, οι πιό δημοφιλείς αναρτήσεις των αμερικανικών ΜΜΕ στα κοινωνικά δίκτυα σχετικά με τον Li Wenliang (27.263 αντιδράσεις, 43.190 κοινοποιήσεις) αναφέρουν ότι απειλήθηκε και ότι είχε «σημάνει συναγερμό» για τον κορωνοϊό. Άλλα άρθρα και δημοσιεύσεις στα μέσα ενημέρωσης των Η.Π.Α. συνδέουν την υπόθεση του Λι Γουενλιάνγκ με τη λογοκρισία και την καταπίεση στην Κίνα, αναφέροντας πως οι Κινέζοι χρήστες διαδικτύου απαίτησαν ελευθερία του λόγου, όταν οι λεπτομέρειες της ιστορίας του Wenliang ήλθαν στο φως.
Στην αρχή της παγκόσμιας έκρηξης, τα κινεζικά ΜΜΕ ανακοίνωσαν μια τοπική νίκη επί του ιού, δηλώνοντας ότι οι προσπάθειες της Κίνας είχαν εμποδίσει τον κορωνοϊό να εξαπλωθεί και να μολύνει τον κόσμο, καυχώμενα: «Αν δεν υπήρχαν τα μοναδικά θεσμικά πλεονεκτήματα του κινεζικού συστήματος η ανθρωπότητα μπορεί να πολεμούσε εναντίον μιας καταστροφικής πανδημίας “. Καθώς οι παγκόσμιες μολύνσεις από κορωνοϊούς είναι χιλιάδες, και οι περιπτώσεις μόλυνσης και θανάτων εκτός Κίνας ξεπερνούν εκείνες που βρίσκονται εντός, η υπεράσπιση αυτού του αφηγήματος εξελίσσεται σε δύσκολη υπόθεση. Η Κίνα ανταποκρίθηκε αυξάνοντας τις προσπάθειές της προκειμένου να τοποθετήσει εαυτόν ως ηγέτιδα χώρα στον κόσμο όσον αφορά την αντίδραση στον ιό, αλλά και ως ένα μοντέλο αποτελεσματικής διακυβέρνησης, ενώ κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες για την πανδημία του κορωνοϊού. Ενώ ο Αμερικανός Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Robert O’Brien, δήλωσε ότι η τακτική της Κίνας στην ελευθερία του λόγου και η συγκάλυψη των πρώιμων περιστατικών στην πραγματικότητα επιδείνωσε την παγκόσμια έκρηξη, τα κινεζικά κρατικά ΜΜΕ δημοσίευσαν δήλωση του Bruce Aylward, Βοηθού Γενικού Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που επισκέφθηκε την Κίνα με μια αποστολή της ΠΟΥ, που λέει ότι η ανταπόκριση της Κίνας «αγόρασε τον παγκόσμιο χρόνο» ή αλλιώς «κέρδισε χρόνο για λογαριασμό της παγκόσμιας κοινότητας» και ότι ο κόσμος πρέπει να είναι “ευγνώμων”.
Η αφήγηση της στρατηγικής της Κίνας «αγοράζοντας τον παγκόσμιο χρόνο» καλύφθηκε και συζητήθηκε και στα αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, αφού ο Γενικός Διευθυντής της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας κ. Tedros Adhanom Ghebreyesus δήλωσε επίσης ότι η ανταπόκριση της Κίνας αγόρασε τον παγκόσμιο χρόνο. Το MSNBC συμπεριέλαβε τη φράση σε μια δημοσίευση στο Facebook από τις 13 Μαρτίου 2020, η οποία συνεχίστηκε με συζητήσεις για το αν η ηγεσία των Η.Π.Α. είχε πράγματι χάσει την ευκαιρία να επωφεληθεί από εκείνη τη στιγμή. Οι New York Times ανέφεραν επίσης την φράση στον τίτλο ενός άρθρου την ίδια ημέρα, διερωτόμενοι επίσης γιατί ο υπόλοιπος κόσμος απλώς παρακολουθούσε την εξέλιξη της επιδημίας.
Τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης δεν είναι μοναδικά στην ανάπτυξη αφηγημάτων ή στην εξάπλωση της παραπληροφόρησης ή της παράλειψης γεγονότων προκειμένου να προβληθούν ή να προβάλλουν με τον τρόπο που επιθυμούν τα γεγονότα, σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο. Στο περιβάλλον των αμερικανικών ΜΜΕ, το δίκτυο Fox News χρησιμοποιεί επίσης υπερβολικά την κάλυψη της νόσου του κορωνοϊού για να προβάλλει πολιτικές εκτιμήσεις, προσαρμόζοντας ανάλογα την οπτική ώστε να φανεί η ηγετική θέση της εκτελεστικής εξουσίας των Η.Π.Α. Αυτή η αλλαγή τόνου ήταν τόσο έντονη που η Washington Post τη χαρακτήρισε “ένα ωραίο πακέτο παραπληροφόρησης”. Οι ερευνητές δεν συμπεριέλαβαν πηγές πολυμέσων από την Ακρα Αριστερά ή την Ακρα Δεξιά στο σύνολο δεδομένων για την παραπάνω ανάλυση, ωστόσο, άλλα αμερικανικά ΜΜΕ είχαν επίσης ρίξει τους τόνους για την καθαυτή απειλή του ιού.
Στην πρόσφατη δραστηριότητα των αμερικανικών μέσων μαζικής ενημέρωσης υπάρχει τώρα μια σαφής διαφορά στην κάλυψη: πολλά συντηρητικά ΜΜΕ κατηγορούν την κινεζική κυβέρνηση ότι προκάλεσε παγκόσμια πανδημία εξαιτίας των σημαντικών σφαλμάτων στην έγκαιρη ανταπόκρισή της εκτρέποντας, έτσι, την προσοχή του κοινού από την ευθύνη της διοίκησης του Trump. Η άλλη πλευρά αναφέρει την προβληματική αντίδραση στις Ηνωμένες Πολιτείες, επισημαίνοντας παράλληλα τις προσπάθειες περιορισμού εκ μέρους της Κίνας.Το παιχνίδι «Βρείτε τον φταίχτη» δεν θα είναι χρήσιμο.
Είναι αλήθεια ότι η κινεζική κυβέρνηση πήρε εντυπωσιακά κακές αποφάσεις ως προς την έγκαιρη ανταπόκριση απέναντι στον κίνδυνο – και επίσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποφέρουν από τη δική τους έλλειψη προετοιμασίας. Εν τω μεταξύ, εν μέσω της αμήχανης και «άτεχνης» ανταπόκρισης των ΗΠΑ στον COVID-19 – συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης συντονισμού ακόμη και με στενούς συμμάχους – η κινεζική κυβέρνηση υποστηρίζει τις χώρες που πλήττονται σκληρά στέλνοντας προμήθειες και ιατρικούς εμπειρογνώμονες, συγκεντρώνοντας έτσι επαίνους από όλο τον κόσμο. Καθώς οι δυτικές δημοκρατίες αγωνίζονται να δώσουν αποτελεσματικές «απαντήσεις» στην αντιμετώπιση του COVID-19, οι ειδικοί περιμένουν ένα ακόμα πιο επιθετικό αφήγημα να διαχέεται στο ευρύ κοινό από το Πεκίνο.
