Μέχρι πριν -όχι πολλά- χρόνια, οι επιχειρήσεις των μέσων είχαν να ανησυχήσουν για πολλά πράγματα, αλλά τουλάχιστον γνώριζαν τι τους ξημερώνει. Οι τεχνολογίες δεν άλλαζαν κάθε μέρα κι έτσι δεν άλλαζαν και οι συνήθειες του κοινού.
Από την ώρα που οδηγός του τρένου της ενημέρωσης έγινε το Facebook και οι λεγόμενοι ψηφιακοί συναθροιστές ειδήσεων (news aggregators), όπως η GoogleNews, αποφάσισαν να το ακολουθήσουν, τα πράγματα άλλαξαν δραματικά όχι μόνο για τις παραδοσιακές επιχειρήσεις του χώρου, αλλά και για τις ψηφιακές εκδοτικές επιχειρήσεις.
Για πολλούς, η τάση των μέσων να δίνουν δωρεάν το περιεχόμενό τους, μοιάζει με αμνησία και βήμα στο κενό, καθώς, εκτός των άλλων, επαφίεται στη γενναιοδωρία των ψηφιακών γιγάντων το πώς θα διαμοιραστεί το περιεχόμενο. Για παράδειγμα, οι αλλαγές που έκανε το Facebook στο newsfeed του, έκαναν περισσότερο πιθανό να βλέπει κάποιος τις αναρτήσεις των θείων του, παρά των επαγγελματιών της ενημέρωσης. Κι αυτό είχε συγκεκριμένες επιπτώσεις σε μεγάλους οργανισμούς, όπως το Buzzfeed.
Την ίδια ώρα, υπέρμαχοι της δωρεάν διάθεσης του περιεχομένου μιλούν για έναν πιο ανοιχτό κόσμο, κατηγορώντας τους εκδότες που επιλέγουν την εκδοχή της πληρωμής στα ιστοδιόδια (paywall), για να προστατέψουν το περιεχόμενο, αλλά και τη βιωσιμότητα των μέσων τους.
Πριν μερικές εβδομάδες, το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε την περιβόητη οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα, εν μέσω αντιδράσεων. Μέσα στην πολυσέλιδη οδηγία, συναντά κάποιος και το επίμαχο άρθρο 11 (φόρος στα link), το οποίο έχει ως στόχο να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις, ώστε οι συναθροιστές ειδήσεων να πληρώνουν στις εφημερίδες για το περιεχόμενο, το οποίο χρησιμοποιούν.
Πρόκειται για μια εξέλιξη, η οποία φέρνει απέναντι τους μιντιακούς κολοσσούς, δημιουργώντας ταυτόχρονα φόβους για το τι θα συμβεί σε περίπτωση που το ολιγοπώλιο των συναθροιστών μετατραπεί σε καθετοποιημένο μονοπώλιο, όπου η GoogleNews θα παράγει δικό της περιεχόμενο, το οποίο θα διαθέτει με τα δικά της δίκτυα, αποκλείοντας τους υπόλοιπους από το παιχνίδι.
Από την άλλη, στην πρακτική της δωρεάν διάθεσης και του ελεύθερου διαμοιρασμού, το κοινό βρίσκει σε αφθονία τους «πιασάρικους» τίτλους των λίγων λέξεων κειμένων του διαδικτύου, ενώ τα κομμάτια καλής δημοσιογραφίας αποτελούν είδος υπό εξαφάνιση.
Τόσο η παραδοσιακή, όσο και η ψηφιακή εκδοτική βιομηχανία βρίσκονται μπροστά στον ίδιο κίνδυνο. Να μην κατορθώσουν να διαμορφώσουν έγκαιρα ένα επικερδές μοντέλο για τη διαχείριση των ψηφιακών ειδήσεων που θα τους επιτρέψει να επιβιώσουν οικονομικά.
* Η Ιωάννα Κωσταρέλλα είναι επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Α.Π.Θ.
