Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στην τέχνη της… προπαγάνδας. Σας παρουσιάζουμε μερικά ακόμα παραδείγματα της ιστορίας της προπαγανδιστικής αφίσας, συνεχίζοντας αυτό που αρχίσαμε στο πρώτο μέρος του αφιερώματος.
- Η χειραφέτηση των Ρωσίδων
Πρόκειται για μια ρωσική αφίσα που αποσκοπεί στη χειραφέτηση των γυναικών. Το ιδιαίτερο με αυτή την εικόνα είναι ότι η γυναίκα χάνει τελείως τα θηλυκά χαρακτηριστικά της, αποθηλύνεται, σχεδόν μοιάζει με αντρική φιγούρα. Επίσης, δεν εικονίζεται ως εργάτρια αλλά περισσότερο ως αγωνίστρια. Τα σκληρά χαρακτηριστικά της γυναίκας, η σχεδόν άφυλη προσέγγιση του σαλπίσματος για την χειραφεσία των γυναικών δια της εργασίας, είχε ως συνέπεια, η συγκεκριμένη αφίσα να προσελκύσει στην εργασία εξίσου γυναίκες και άνδρες.
- Η χειραφέτηση των Βρετανίδων
Δημιούργημα του βρετανού καρτουνίστα και σχεδιαστή Philip Zec, το 1941. Σήμερα βρίσκεται στο τμήμα Art and Popular Design του Imperial War Museum. Eίναι η βρετανική εκδοχή του μηνύματος «Γυναίκα και δουλειά». Οι διαφορές της από την αντίστοιχη ρωσική είναι εμφανείς. Η βρετανίδα δεν χάνει την θηλυκότητά της, τα ρούχα της μοιάζουν στρατιωτικά αλλά είναι εμφανώς γυναικεία. Και εδώ πρόκειται για μια πρόσκληση εργασίας προς τις γυναίκες αλλά είναι συνδυασμένο με τον ανώτερο σκοπό: τη νίκη στον πόλεμο.
3. Οι γυναίκες της Βρετανίας λένε «στο καλό»
O καθηγητής Jo Fox βλέπει τη χρήση της γυναίκας στην προπαγάνδα του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου και μας αποκαλύπτει πολλές πλευρές: η γυναίκα χρησιμοποιείται ως σύμβολο, ως θύμα αλλά και ως νοικοκυρά. Σε αυτή την αφίσα του 1914, της οποίας το πρωτότυπο διατηρείται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη (British Library) η γυναίκα αποχαιρετά, με πόνο καρδιάς αλλά και με κουράγιο, τον αγαπημένο της, ξεπροβοδίζοντάς τον για το μέτωπο. Μην ξεχνάμε ότι εκείνο τον καιρό είχε στηθεί ένα ισχυρό αφήγημα για το πόσο «καμάρι» ήταν η στράτευση ή πόσο ντροπιαστική ήταν η αποφυγή της.
4. Ο σοσιαλισμός στραγγαλίζει τη χώρα
Αυτή είναι μια αφίσα που χρησιμοποιήθηκε το μακρινό 1909 (σύμφωνα με άλλες πηγές 1900) από το Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας. Το κτήνος (μαιμού ή σατανάς;), δηλαδή ο Σοσιαλισμός, προσπαθεί να πνίξει την Britannia, που φέρνει λίγο στην Αθηνά, έχει δανειστεί, όμως, και στοιχεία από τον Ποσειδώνα, αφού κρατάει και μια τρίαινα. Αυτή η αφίσα δείχνει την άποψη που είχαν πολλές χώρες της δύσης για τον Σοσιαλισμό/Κομμουνισμό, πολύ πριν τον Ψυχρό Πόλεμο. Τον έβλεπαν ή, μάλλον, τον παρουσίαζαν ως απειλή για την ευημερία των πολιτών. Η αφίσα αυτή διατίθεται ακόμα και σήμερα από το eshop των Τόρηδων ως μαγνητάκι για το ψυγείο!
5. Nα πέσουνε οι μάσκες!
Το πρωτότυπο βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου (Library of Congress). Δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια τη χρονιά που κυκλοφόρησε αυτή η αφίσα, ούτε και τον δημιουργό της. Είναι, όμως, ένα πολύ κραυγαλέο δείγμα της αντικομμουνιστικής υστερίας της δεκαετίας του 50’ στις ΗΠΑ, όταν ο Κόκκινος Τρόμος έφτανε στο απόγειό του. Είναι η εποχή που η χειρότερη κατηγορία που μπορούσε να εξαπολύσει κάποιος προς έναν Αμερικανό ήταν ότι είναι κομμουνιστής.
6. Τα λεφτά σου ή τη ζωή του
Άλλη μια προπαγανδιστική αφίσα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το μήνυμα είναι πολύ ξεκάθαρο και πολύ εκβιαστικό. Οποιος δεν συνδράμει με τον οβολόν του για το Ταμείο Πολέμου, έμμεσα θα ευθύνεται για τον τραγικό θάνατο ενός αμερικανού στρατιώτη στο μέτωπο, πιθανότατα στα χέρια μιας νοσοκόμας.
7. Eμπρός Μαρς Καναδέ!
Με το ένα πόδι στις ακτές της Nova Scotia και το άλλο στην καιόμενη Βρετανία ο Καναδός στρατιώτης θα βάλει το χεράκι του στο δρόμο για τη νίκη. Ένα προσκλητήριο συστράτευσης με τα «αδέλφια της Βρετανίας» η οποία δεν είναι δα και τόσο μακριά: ένα βήμα! Την αφίσα φιλοτέχνησαν οι Eric Aldwinkle και Albert E. Cloutier, το 1942. Ο πρώτος ήταν γεννημένος στην Οξφόρδη, αυτοδίδακτος και το 1943 προσελήφθη από την Καναδική Αεροπορία ως Επίσημος Πολεμικός Καλλιτέχνης.
8. O κήπος του πολέμου ή ο κήπος της νίκης
Εδώ βλέπουμε την ιστορία των Κήπων των Πολέμων, μια ιστορία που πρωτοξεκίνησε από τον Καναδά κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και επεκτάθηκε στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τη Βρετανία αλλά και τη Γερμανία και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η σκέψη είναι απλή: φυτεύουμε λαχανικά, φρούτα και βότανα σε ιδιόκτητες αλλά και δημόσιες εκτάσεις προκειμένου να συμβάλουμε στη βιομηχανία τροφίμων, περιορίζοντας τις ελλείψεις. Η αλήθεια είναι ότι σε αυτούς τους κήπους περισσότερο φύτρωνε η ελπίδα και η αναπτέρωση του ηθικού εκείνων που αναλάμβαναν να τους περιποιηθούν. Τη συγκεκριμένη αφίσα φιλοτέχνησε ο William McKee το 1918.
Αλλο ένα δείγμα του κήπου της νίκης
9. Γάζα: ένα χρόνο μετά, ακόμα στα ερείπια
Αυτή είναι μια αφίσα του Sebastien Thibault, η οποία πρωτοδημοσιεύτηκε στους New York Times με τον τίτλο: Gaza Still in Ruins, σε αυτό το άρθρο γνώμης, ένα χρόνο μετά το βομβαρδισμό της Γάζας από τους Ισραηλινούς επί 7 εβδομάδες. Πρόκειται για μια σαφή «διασκευή» της παλαιστινιακής σημαίας.
10. Και ζήσαν αυτοί καλά στην Ματζουρία
Χρειάζεται πολύς χρόνος και χώρος για να εξηγήσει κανείς την ιστορία αυτού του περίεργου κρατιδίου της Μαντζουρίας που δημιουργήθηκε από τους Ιάπωνες στα βορειοανατολικά της Κίνας, αποτέλεσε Μήλον της Εριδας για Ρώσους, Κινέζους και Ιάπωνες και σήμερα αποτελεί μέρος της Κίνας. Υπήρξε πάντως ανεξάρτητη Μοναρχία από το 1934 ως το 1945. Με τη συνεργασία Ιαπωνίας, Κίνας και Μαντζουρίας ο κόσμος έχει ειρήνη, λέει η αφίσα, ενώ οι σημαία με τις πολλές παράλληλες γραμμές ήταν η σημαία του βραχύβιου κράτους.
11. Τα κόμικ στην υπηρεσία του αντικομμουνισμού
Το εξώφυλλο ενός προπαγανδιστικού κόμικ απεικονίζει το αύριο της Αμερικής αν αυτή αφεθεί στα δολοφονικά χέρια των κομμουνιστών. Οι αθώοι αμερικανοί θα στραγγαλίζονται εν μέση οδώ από τους Κομμουνιστάς!
12. Συστρατευτείτε με το Κομμουνιστικό Κόμμα!
Tης Νέας Ζηλανδίας! Θα βρείτε αυτή τη σπάνια αφίσα είτε στην Βιβλιοθήκη Alexander Turnbull, στο Wellington είτε στα αρχεία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της χώρας. Η ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Νέας Ζηλανδίας και της κομματικής εφημερίδας Η Φωνή του Λαού καταγράφεται σε αυτό το ενδιαφέρον δημοσίευμα της Ραδιοφωνίας της Νέας Ζηλανδίας. Αυτό πάντως που χαρακτήρισε το κόμμα ήταν ότι δεν υποστήριξε τον πόλεμο κατά του Χίτλερ. Για την ακρίβεια, παρότι στην αρχή τάχθηκε εναντίον του Χίτλερ και του Φασισμού, ουδέποτε υποστήριξε την στράτευση και την όποια συνεισφορά στον πόλεμο, εκτελώντας εντολές που έρχονταν από τη Μόσχα. Για το λόγο αυτό, το 1940, το κυβερνών Εργατικό Κόμμα έλαβε μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας της Φωνής του Λαού.
13. Ψήφο στις γυναίκες
Ήταν όλες εκεί και ξενυχτούσαν περιμένοντας με αγωνία. Μέλη όλες του Εθνικού Κόμματος Γυναικών, γνώριζαν ότι το έγγραφο που πιστοποιούσε ότι και η πολιτεία του Τενεσί είχε επικυρώσει την απόφαση, θα έκανε δυο μέρες να φτάσει στην Ουάσινγκτον. Ήταν το τελευταίο. Έφτασε πρωί, όπως είχε προαναγγελθεί. Οι επίσημοι μαζεύτηκαν στην αίθουσα τελετών. Το έγγραφο παραδόθηκε με κάθε επισημότητα, υπογράφτηκε δελτίο παραλαβής, καταχωρήθηκε. Μπορούσαν πια να προχωρήσουν στην ουσία. Ο αρμόδιος υπουργός, Μπέινμπριτζ Κόλμπι, βούτηξε την πέννα στο μελανοδοχείο κι ετοιμάστηκε να υπογράψει στο ήδη διαμορφωμένο κείμενο της απόφασης. Η επικύρωση της 19ης τροπολογίας του αμερικανικού συντάγματος ήταν πια γεγονός. Ολες οι Αμερικανίδες, μαύρες κι άσπρες, αποκτούσαν το δικαίωμα ψήφου. Και ήταν 26 Αυγούστου του 1920. Σε αυτή την αφίσα του 1921 οι γυναίκες καλούνται να ασκήσουν το δικαίωμα που με τόσους αγώνες δύο περίπου αιώνων σε Ανατολη και Δύση είχαν αποκτήσει.
- Eλπίδα
Η ελπίδα του Ομπάμα. Η αφίσα που αποτέλεσε τη βασική εικόνα του υποψηφίου για τις προεδρικές του 2008 στις ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα. Ξεκίνησε από τον σχεδιαστή Shepard Fairey, ως ένα πορτρέτο στένσιλ με λέξεις όπως «αλλαγή», «ελπίδα», «πρόοδος» στο κάτω μέρος της εικόνας. Ο καλλιτέχνης πούλησε 290 τέτοια πορτρέτα κάπου στο δρόμο, στην αρχή. Κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2008, με τη σιωπηρή συναίνεση της επίσημης καμπάνιας του Ομπάμα χρησιμοποιήθηκε με τεράστια επιτυχία, μέχρι του σημείου που έγινε το πιο αναγνωρίσιμο στοιχεία της εκστρατείας του. Ήταν τόσο μεγάλη η επιτυχία της αφίσας που η δημοσιογράφος τουThe Guardian Laura Barton ισχυρίστηκε ότι η εικόνα αυτή έχει ανάλογη αναγνωρισιμότητα με το πορτρέτο του Τσε Γκεβάρα δια χειρός Jim Fitzpatrick (Δείτε το 7 στο Πρώτο μέρος του αφιερώματος).
- Nixon’s the one
Στην προεκλογική εκστρατεία το 1968 ο Ρίτσαρντ Νίξον είχε τρέξει την καμπάνια «Ποιος θέλετε να κυβερνήσει τη χώρα»; Η απάντηση ήταν Nixon is the One. Κατόπιν τούτου ο πολιτικός αναλυτής, μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος και μέγας πλακατζής Dick Tuck αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την ίδια την απάντηση στην καμπάνια του Νίξον, εις βάρος του. Προσέλαβε λοιπόν μερικές (πολύ) έγκυες οι οποίες κυκλοφορούσαν με την κονκάρδα Nixon is the One, υπονοώντας προφανώς ότι ο Νίξον δεν ήταν μόνο ικανός να κυβερνήσει τη χώρα αλλά και να αφήσει εγκύους τις συγκεκριμένες κυρίες. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Tuck είχε περιλάβει τον Νίξον και του είχε κάνει πλάκα. Η φράση αυτή έγινε και σήριαλ αλλά και ταινία, από όπου και το σχετικό video που ακολουθεί.
