Απόδοση, editing Μαρία Κοζάκου
Ήταν το έτος 1939. Το ναζιστικό κόμμα, με επικεφαλής τον Αδόλφο Χίτλερ, ήταν στην εξουσία. Η Ευρώπη είχε περιέλθει σε μια κατάσταση γενικευμένης αγωνίας και σύντομα όλος ο πλανήτης θα εμπλεκόταν σε έναν πόλεμο που θα καταρράκωνε την ανθρωπότητα για τις επόμενες γενιές. Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ενεπλάκησαν μεγάλα έθνη του κόσμου, όπως οι Δυνάμεις του Άξονα: Γερμανία, Ιταλία και Ιαπωνία καθώς και οι Συμμαχικές Δυνάμεις: Γαλλία, Βρετανία και τελικώς και η Ρωσία. Στις 7 Δεκεμβρίου του 1941, οι ΗΠΑ θα ενταχθούν στις Συμμαχικές Δυνάμεις μετά την επίθεση της Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ. Ο πόλεμος ήταν μια τρομακτική αναμέτρηση, η οποία δεν περιορίστηκε στη στεριά, τον αέρα ή το νερό. Υπήρξε και μια άλλη αναμέτρηση ανάμεσα στους κινηματογραφιστές και τους σχεδιαστές αφισών (διαφημίσεων/καταχωρίσεων) του Άξονα και των Συμμάχων. Αυτοί οι άνθρωποι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να δώσουν εικόνα και σχήμα σε συγκεκριμένες πεποιθήσεις για τον εχθρό και τον πόλεμο και φυσικά, να τις διαδώσουν στους συμπολίτες τους, προκειμένου να επιτύχουν μια κάποια εθνική ενότητα. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για “στρατιώτες ψυχολογίας” που είχαν ως στόχο να προωθήσουν την αγάπη για τη χώρα τους μέσα από τη δύναμη της προπαγάνδας.
Η Προπαγάνδα ορίζεται ως εξής: “ιδέες, γεγονότα ή ισχυρισμοί που εξαπλώνονται σκόπιμα για να βλάψουν έναν αντίθετο στόχο» (Merriam-Webster Dictionary). Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η προπαγάνδα ήταν η κινητήρια δύναμη που διατηρούσε τις μάχες διάπυρες και τους λαούς στοιχημένους πίσω από έναν κοινό σκοπό. Και οι δύο χώρες, η Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, διεξήγαγαν τεράστιες καμπάνιες που καταφρονούσαν και γελοιοποιούσαν τον αντίπαλο. Όλη αυτή η προσπάθεια βασιζόταν σε ένα υπερεθνικιστικό αίσθημα το οποίο οι προπαγανδιστές προσπαθούσαν να κρατούν σε εγρήγορση, ακόμα και αν χρησιμοποιούσαν ταπεινωτικά ή παραπλανητικά μέσα και δεδομένα. Και οι δύο χώρες χρησιμοποιούσαν μια σειρά από στερεότυπα και ψέματα για τον αντίπαλο προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους.
Οι μεν ΗΠΑ προωθούσαν την “αύξηση της παραγωγής” η δε Γερμανία το ξενοφοβικό αίσθημα, αμφότερες ωστόσο δημιούργησαν ένα υπερεθνικιστικό αίσθημα.
Ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους o Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τεράστιο αντίκτυπο στις ζωές των ανθρώπων, ήταν και γιατί οι βασικοί άξονες της Προπαγάνδας απευθύνονταν και στα εκατομμύρια των ανθρώπων που δεν βρέθηκαν στα πεδία των μαχών. Αν κανείς σκεφτεί πόσοι άνθρωποι συμμετείχαν στον πόλεμο αυτό, θα πρέπει να προσθέσει στις χιλιάδες των στρατιωτών και στα εκατομμύρια των θυμάτων και τους πολίτες που συνέχιζαν τη ζωή τους, κυρίως στις ΗΠΑ, αλλά με έναν τρόπο που αποτελούσε ένα είδος συμμετοχής στον πόλεμο. “Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση ανέλαβε μια πρωτοφανή εκστρατεία εμπλοκής των αμερικανών πολιτών στην πολεμική προσπάθεια. Πολλές ιδιωτικές επιχειρήσεις συνέδεαν τα προϊόντα τους με εκκλήσεις στον πατριωτισμό των καταναλωτών. Η Προπαγάνδα και η διαφήμιση βρέθηκαν άρρηκτα συνδεδεμένες. Ξαφνικά η κατανάλωση φυσικού αερίου συνδέθηκε με τον πατριωτισμό, θεμέλιο του οποίου έγινε η αύξηση της παραγωγής. 
Χαρακτηριστική είναι η αφίσα “United We Win”, Eνωμένοι Νικάμε, όπου δύο άνδρες εργάζονται σε έναν κινητήρα, θέλοντας να δώσουν το καλό παράδειγμα συμμετοχής στον πόλεμο δια της αυξημένης παραγωγικότητας. Ένα άλλο καλό παράδειγμα είναι η αφίσα “Παραγωγή“, όπου ζητείται από τον μέσο Αμερικανό να τείνει χέρι βοήθειας προς το μέτωπο του πολέμου δια της ενάργειάς του στην καθημερινή παραγωγή”. Υπήρχαν και καταχωρίσεις που προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ένα αίσθημα ενοχής στους μη στρατευμένους, πάλι με στόχο της δραστηριοποίησή τους στο χώρο εργασίας τους με βασικό στόχο την αύξηση της παραγωγής.
Και η Γερμανία χρησιμοποιούσε παρόμοιες τακτικές, χωρίς να θέτει στο επίκεντρο την παραγωγή. Η αιχμή της προπαγανδιστικής εκστρατείας τους ήταν ο Εθνικισμός και η προώθηση του ναζιστικού κόμματος. Ο Χίτλερ έλεγε: “προπαγάνδα, προπαγάνδα, προπαγάνδα. Το μόνο που έχει σημασία είναι προπαγάνδα». Ο Χίτλερ ήταν ακραιφνής συνήγορος της προπαγάνδας και δεν είναι καθόλου τυχαίο που το δεξί του χέρι ήταν Υπουργός Προπαγάνδας, ο Γιόζεφ Γκέμπελς.
O Robert Edwin Herzstein, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης έχει γράψει: “Ο Γκέμπελς μοιραζόταν με τον Χίτλερ την ίδια περιφρόνηση προς τη μάζα των ανθρώπων την οποία θεωρούσε αγέλη που έπρεπε μπει σε μια τάξη, χρειαζόταν όρια αλλά και έμπνευση. Αυτός ήταν ο ηγέτης της Εθνικής Προπαγάνδας των Ναζί“.
«O “Mικρός Γιατρός του Χίτλερ” διέθετε μια έμφυτη εχθρικότητα, μια βαθιά περιφρόνηση για το ανθρώπινο γένος γενικά και τους Εβραίους ειδικότερα, καθώς και έναν απόλυτο κυνισμό. Όλα αυτά αποτελούσαν την έκφραση των δικών του συμπλεγμάτων κατωτερότητας και αυτομίσους, της επιτακτικής δικής του ανάγκης να καταστρέφει αλλά και να προκαλεί τα ίδια αισθήματα, οργής, απελπισία και μίσους που φαίνεται ότι ένιωθε ο ίδιος». Μιλούσε στους Γερμανούς και τον άκουγαν, προωθούσε το μίσος εναντίον των Εβραίων και των ακολουθούσαν. Εξυμνούσε την Αρία Φυλή με τα ξανθά μαλλιά και τα γαλάζια μάτια, στρατολογούσε και παράλληλα καλλιεργούσε το φθόνο και την ελεεινολογία προς οτιδήποτε διαφορετικό.
Την ώρα που η Γερμανία και ο στρατός της έβαζαν στο στόχαστρο το εβραϊκό έθνος, οι καταχωρίσεις της εποχής απεικόνιζαν τους Εβραίους σαν δύσμορφα, όχι ανθρώπινα, πλάσματα. Ο Jay W. Baird, καθηγητής Ιστορίας της Γερμανίας του 20ού αιώνα γράφει: «Ο Εβραίος ήταν ένα παράσιτο. Δεν διέφερε από την Αρία φυλή μόνο ως προς το σώμα αλλά κυρίως ως προς την ψυχή, γιατί πολύ απλά, ο Εβραίος δεν είχε ψυχή».
Στις αφίσες της εποχής οι Εβραίοι απεικονίζονται με μεγάλες μύτες και καμπούρα στην πλάτη τους! Οι προπαγανδιστές προσπάθησαν να εγείρουν την αηδία και το μίσος των Γερμανών προς τους Εβραίους. Η αντίστιξη ανάμεσα στο ξανθό γένος και τους παραμορφωμένους Εβραίους είχε μεγάλη επιτυχία στην προσπάθεια των προπαγανδιστών να ενσταλάξουν το μίσος στις ψυχές των ανθρώπων.
Φυσικά, δεν ήταν μόνο η Γερμανία που παρουσίαζε τους εχθρούς της σαν κτήνη, χωρίς ανθρώπινη υπόσταση. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι αμερικανοί προπαγανδιστές και πολιτικοί γελοιογράφοι απεικόνιζαν τους Ιάπωνες ως ανόητους και διεφθαρμένους, ή ως ζώα ή τέρατα. Κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, σύμφωνα με τον Paul Fussel: «Οι Αμερικανοί απεχθανόταν τους Ιάπωνες επειδή είχαν το θράσος να επιτεθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες και μάλιστα στο έδαφός τους, να βυθίσουν πλοία, να σκοτώσουν εκατοντάδες ναύτες, αλλά, κυρίως, να καταρρίψουν το αίσθημα της πολεμικής εγρήγορσης και επάρκειας των Αμερικανών. Οι περισσότερες από τις αμερικανικές αφίσες προπαγάνδας απεικόνιζαν τους Ιάπωνες σαν κάτι άγριο, ζωώδες και σκοτεινό. Ενδεικτική είναι η αφίσα “Πάρτε μια μέρα ρεπό“, (“Take Day Off”), ο Ιάπωνας έχει σατανικό βλέμμα και σουβλερά δόντια! Υποτίθεται ότι περιμένει τους Αμερικανούς να “χαλαρώσουν” και εκείνος να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία. 
Ουσιαστικά στηρίζεται στο αμερικανικό αρχέτυπο για τους Ιάπωνες ότι είναι ύπουλοι και αναμένουν να τους γυρίσεις την πλάτη.
Το αμερικανικό στρατιωτικό προσωπικό αποκαλούσε τους Ιάπωνες “ύαινες”, “τσακάλια”, “υπανθρώπους”, ενώ είχαν δημιουργήσει και τη λέξη Japes (Japan+Apes).
Eκτός από τις αφίσες και τις διαφημιστικές καταχωρίσεις και οι δύο χώρες χρησιμοποίησαν την 7η Τέχνη, για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς τους.
Για τη Γερμανία, ο Γκέμπελς ήταν ο άνθρωπος που είχε την ιδέα να συνυφάνει την αγάπη του για τον κινηματογράφο με την προπαγανδιστική εκστρατεία του. Πίστευε ότι ο καλύτερος τρόπος για να φτάσουν τα μηνύματά του στον πληθυσμό της Γερμανίας ήταν μέσω κινηματογραφικών ταινιών και επικαίρων. Ο Herzstein έχει γράψει σχετικά: «Ο Γκέμπελς ήταν στην πραγματικότητα ο υπεύθυνος για την επιλογή των θεμάτων, την επεξεργασία τους αλλά και τη διανομή των εβδομαδιαίων “Γερμανικών Επίκαιρων” (Deutsche Wochenschau,DW). Η σειρά αυτή, η οποία έφθασε σε μεγάλα ύψη τεχνικής και εμπορικής επιτυχίας μεταξύ 1940 και 1944, ήταν το πιο αποτελεσματικό μέσο του ναζιστικού πολέμου προπαγάνδας». (Χίτλερ Won, σελ. 224).
Άνθρωποι από όλη τη Γερμανία συνέρρεαν στα θέατρα για να δουν τα Επίκαιρα και να μάθουν τι συνέβαινε στο Δυτικό Μέτωπο. Αυτές οι ταινίες ήταν ιδανικές για τους σκοπούς του ναζιστικού κόμματος, καθώς παρουσίαζαν μόνο ό,τι εξυπηρετούσε τους στόχους του. Ο Herzstein σημειώνει: «Οι εικόνες, σχεδόν βγαλμένες από την πραγματικότητα, οι περήφανες παρελάσεις, τα τραγούδια, η μουσική, η γλώσσα ήταν η έκφραση μιας νέας εποχής, που διαμορφώθηκε από την απέραντη θέληση για τη ζωή ενός έθνους ενωμένου στην αγκαλιά στην εθνικοσοσιαλισμού» (Hitler Won, σελ . 225). Μόλις οι Γερμανοί έβλεπαν αυτές τις ταινίες έσπευδαν να καταταγούν καθώς οι ταινίες αναζωπύρωναν τον πατριωτισμό τους αλλά και την πίστη τους στο ναζιστικό κόμμα.
Και στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιήθηκε η επιρροή του κινηματογράφου για την προώθηση των εθνικιστικών απόψεων μεταξύ των Αμερικανών. Είχαν προηγηθεί τα Αμερικανικά Επίκαιρα, τα οποία προσπαθούσαν να πείσουν τους πολίτες να καταταγούν στο στρατό.
Η εικόνα του Περλ Χάρμπορ από τα Επίκαιρα χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία της αφίσας Avenge December 7 (Εκδίκηση για την 7η Δεκεμβρίου), που καλούσε τους πολίτες να πάρουν εκδίκηση από τους Ιάπωνες για την τρομερή επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Οι εικόνες προβλήθηκαν περίπου ένα χρόνο μετά την επίθεση.
H… εκδίκηση ήταν κυρίως η αγορά ομολόγων αλλά και γραμματοσήμων. Μέχρι και οι Σούπερ Ήρωες της εποχής είχαν επιστρατευτεί για να πείσουν τους πολίτες για το πατριωτικό τους καθήκον!
Πολλές εταιρίες, χρησιμοποιούσαν τη δύναμη της προπαγανδιστικής εκστρατείας για να διαφημίσουν τα προϊόντα τους, ακόμα και αν δεν είχαν κανένα “πατριωτικό” νόημα.
Κατά τη διάρκεια ενός πολέμου ένα από τα σημαντικότερα και ισχυρότερα όπλα των κυβερνήσεων είναι η προπαγανδιστική εκστρατεία που απευθύνεται όχι μόνο σε όσους είναι στο μέτωπο, αλλά κυρίως σε όσους παραμένουν στη χώρα και θεωρούνται άμαχοι. Ποια ήταν τελικά πιο αποτελεσματική; Η αμερικανική ή η γερμανική προπαγάνδα; Τόσο η Γερμανία όσο και η Αμερική έκαναν πολύ καλή δουλειά με την έννοια ότι πέτυχαν τους στόχους τους. Η Γερμανία πέτυχε να καλλιεργήσει μια σειρά από πραγματικά απάνθρωπα αρχέτυπα για άλλους λαούς, κυρίως τους Εβραίους, δημιουργώντας παράλληλα ένα εξαιρετικά ισχυρό εθνικισμό. Η ναζιστική Γερμανία δημιούργησε μία από τις ισχυρότερες πολεμικές μηχανές στην ανθρώπινη ιστορία. Δεν ήταν όμως αρκετά δυνατή ώστε να νικήσει τους Αμερικάνους. Στο πεδίο της Προπαγάνδας οι ΗΠΑ προώθησαν την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής με στόχο την τροφοδοσία της πολεμικής μηχανής αλλά και τη διατήρηση της απασχόλησης σε υψηλά επίπεδα. Στο τέλος, οι ΗΠΑ και οι Σύμμαχοι κέρδισαν τον πόλεμο. Κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ισχυρότερο αίσθημα εθνικισμού μεταξύ των πολιτών τους με άξονα τη βιομηχανική παραγωγή και κατανάλωση, γεγονός που δημιούργησε ένα ισχυρότερο κίνητρο για τη νίκη.
Η χρήση της πολεμικής προπαγάνδας είχε ένα διττό στόχο: από τη μία πλευρά να λειάνει διαφορετικές προσεγγίσεις μίας πολιτικής –στρατιωτικής επιλογής όσο υπερβολική και εάν φαινόταν στο ευρύ κοινό και ταυτοχρόνως να μεταδώσει ένα μήνυμα της ηγεσίας ως μονόδρομο (ΤΙΝΑ- There Is No Alternative).
