Το 2002, η Paola Subacchi, διευθύντρια του τμήματος διεθνούς οικονομίας στο γνωστό think tank Chatham House, περιέγραφε την επίσκεψή της στην Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία: «Μπήκα σε ένα κτίριο του ’50, σε ένα σκονισμένο γραφείο με λίγους ανθρώπους. Δε θυμάμαι να υπήρχαν υπολογιστές ή κάτι που να σε παραπέμπει σε επαγγελματικό χώρο». Αυτή είναι μια εικόνα που δίνει η συγγραφέας Diane Coyle στον πρόλογο του βιβλίου της GDP, A brief but affectionate history (ΑΕΠ, μιά σύντομη αλλά στοργική ιστορία) το οποίο κυκλοφόρησε το 2014 από τις εκδόσεις του αμερικανικού πανεπιστημίου Princeton. Η πρώτη φράση όμως στον πρόλογο είναι η εξής: «In Greece, statistics is a combat sport” (Στην Ελλάδα, οι στατιστικές μοιάζουν με πολεμικό σπορ). Αποδίδεται από τη συγγραφέα στον Ανδρέα Γεωργίου και έγινε αμέσως μετά την –τότε-ανακοίνωση ότι ο πρώην, πλέον, επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ αντιμετωπίζει κατηγορίες για πράξεις κακουργηματικού χαρακτήρα.
Το βιβλίο δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά αλλά η έκπληξη για όποιον Έλληνα το διάβασε ή θα το διαβάσει προκειμένου να αντιληφθεί, στοιχειωδώς και με απλά λόγια, την έννοια και τη σημασία του ΑΕΠ γενικώς αλλά και στην υπόθεση των “μνημονίων” ειδικότερα, είναι ότι ο πρόλογος της συγγραφέως βασίζεται στην ελληνική περίπτωση και στον Ανδρέα Γεωργίου: “έναν διακεκριμένο άνθρωπο” όπως σημειώνει, “ο οποίος δούλευε για πολλά χρόνια στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF) στην Ουάσιγκτον και τον οποίο θα μπορούσε να «παίξει» ο Τζόρτζ Κλούνεϊ σε μια ταινία με θέμα την Ευρωπαϊκή οικονομική καταστροφή. Στα τέλη του 2010 ορίζεται ως επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ, της νέας επίσημης, ανεξάρτητης Στατιστικής Αρχής, ουσιαστικά με τη μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ. Μέσα σε μερικές εβδομάδες παραβιάζεται το ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο και μέσα σε μερικούς μήνες κατηγορείται από απολυμένα μέλη του συμβουλίου της παλαιάς στατιστικής υπηρεσίας ότι δρα εναντίον του δημοσίου συμφέροντος». Το έγκλημά του εντοπίζεται κατά την Diane Coyle στο γεγονός ότι προσπάθησε να παράξει ακριβή στατιστικά στοιχεία σχετικά με την Ελληνική οικονομία έπειτα από δεκαετίες στη διάρκεια των οποίων τα μέλη του συμβουλίου της στατιστικής υπηρεσίας «μαγείρευαν» τα νούμερα κατ’ εντολήν των πολιτικών. Το διακύβευμα ήταν τεράστιας σημασίας, αφού από αυτές τις στατιστικές θα κρινόταν το ύψος αλλά και οι όροι της δανειοδότησης.
Σύμφωνα με επίσημη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που είχε δημοσιευθεί λίγες μέρες πριν την τοποθέτηση του Α. Γεωργίου στην κρίσιμη θέση, τα σχετικά στοιχεία παραποιούνταν συστηματικά και για πολλά χρόνια.
Απελπισμένος, όπως γράφει η Coyle, ο επικεφαλής της παλαιάς στατιστικής υπηρεσίας είχε επικοινωνήσει, νωρίτερα μέσα στην ίδια χρονιά, με θεσμικά πρόσωπα στις Βρυξέλλες για να τους «ανακοινώσει επίσημη παρέμβαση στον υπολογισμό των στοιχείων».
Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε επανειλημμένη πλαστογράφηση των στοιχείων και ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν ήταν εις θέσιν ούτε καν να παρακολουθήσει τί δανείζεται, πώς και τί ξοδεύει! Στην πραγματικότητα, η έρευνα ήταν μάλλον άχρηστη. Ένας οποιοσδήποτε ειδικός επί του θέματος θα μπορούσε να πει στους Ευρωπαίους αξιωματούχους ότι η παραποίηση γινόταν φανερή από μια απλή ματιά στα στοιχεία. Για παράδειγμα, το 2006 δηλώθηκε αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 25% υψηλότερη (!) από την προβλεπόμενη αφού προστέθηκε- κατ’ εκτίμησιν- η αξία των φοροδιαφυγών στον υπολογισμό. Βεβαίως η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο αλλά εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή …η εκτίναξη του ποσοστού βοήθησε σε έναν ακόμα υπερδανεισμό αφού, ουσιαστικά εγγυήθηκε ψευδώς, ότι η Ελλάδα και οι Ελληνες μπορούσαν να ανταποκριθούν στην αποπληρωμή.
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο δεν γράφτηκε για την Ελλάδα και τον Ανδρέα Γεωργίου. Χρησιμοποιούνται ως βασικό παράδειγμα και στις 140 σελίδες του διαβάζουμε την καταγωγή, την ιστορία και την πιθανή απόρριψη στον 21ο αι.,της αδιαμφισβήτητης αξίας του ΑΕΠ: αυτού του τεχνητού, αφηρημένου, σύνθετου στοιχείου που ξεκινά περίπου στα 1940 και καταλήγει να γίνει ο κώδικας συμβίωσης των Εθνών, το καθοριστικό μέτρο για την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, το όργανο πολιτικής εκμετάλλευσης προκειμένου να κερδίσει ή όχι κάποιος τις εκλογές, να επιβιώσει ή να εξαφανιστεί μια κυβέρνηση, να ζήσει ή να εξαφανιστεί ένας άνθρωπος.
Κριτικές για το βιβλίο:
“Coyle’s book GDP: A Brief but Affectionate History . . . provide[s] comprehensive and readable accounts of the history of national income and of the role of GDP in contemporary political and economic life.”–David Throsby,Times Literary Supplement
“GDP is, as Diane Coyle points out in her entertaining and informative GDP: A Brief but Affectionate History, a bodge, an ongoing argument.”–John Lanchester, London Review of Books
“[A] little charmer of a book . . . GDP: A Brief but Affectionate History is just what the title promises. . . . Cowperthwaite himself would nod in agreement over Ms. Coyle’s informed discussion of what the GDP misses and how it misfires. . . . Ms. Coyle–a graceful and witty writer, by the way–recounts familiar problems and adds some new ones. . . . [E]xcellent.”–James Grant, Wall Street Journal
“Anyone who wants to know how GDP and the SNA have come to play such important roles in economic policy-making will gain from reading Coyle’s book. As will anyone who wants to gain more understanding of the concept’s strengths and weaknesses.”–Nicholas Oulton, Science
“Diane Coyle’s new book, GDP: A Brief But Affectionate History, is a timely contribution to discussions of modern economic performance.”–Arnold Kling, American
“[E]xcellent.”–Adam Creighton, The Australian
“Diane Coyle’s book is as good a simple guide as we are likely to see.”–Samuel Brittan, Financial Times
“Coyle does good work explicating a topic that few understand, even if it affects each of us daily. A pleasure for facts-and-numbers geeks, though accessibly written and full of meaningful real-world examples.”—Kirkus Reviews
“[S]mart and lucid. . . . [S]hort but masterful.”–Todd G. Buchholz, Finance & Development
“[G]reat (and well-timed) new book.”–Uri Friedman, The Atlantic
Η Diane Coyle δίνει διάλεξη στο London School of Economics
16.11.2015, Wolfson Theatre, New Academic Building
