Ήταν πριν τέσσερα χρόνια περίπου που ο πρώην υπάλληλος της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών (NSA), ο Edward Snowden, έγινε whistleblower (εκείνος δηλαδή που αποκαλύπτει/καταγγέλλει μυστικά των ισχυρών ή και των κυβερνήσεων, «πληροφοριοδότης δημοσίου συμφέροντος»). Οι αποκαλύψεις Snowden έφεραν στην επιφάνεια αυτό που μέχρι εκείνη την στιγμή φαινόταν σχεδόν αδύνατο, ότι τα μηνύματα που έφευγαν από έναν υπολογιστή μέσω ίντερνετ μπορούσαν να υποκλαπούν. Ουσιαστικά ο Snowden είχε αποκαλύψει μεταξύ άλλων το WARRIOR PRIDE, ένα πρόγραμμα που μπορούσε να ανοίγει από μακριά το μικρόφωνο του κινητού τηλεφώνου. Το πρόγραμμα αυτό είχε και άλλα «συγγενή προγράμματα», όπως DREAMY SMURF, TRACKER SMURF και PARANOID SMURF, παλαιότερα δηλαδή λογισμικά από αυτά που «αποκάλυψαν» πρόσφατα τα Wikileaks.
Αρκετοί αναλυτές του φαινομένου σχολίαζαν ότι δεν επρόκειτο για πραγματικό whistleblowing, και ότι ουσιαστικά τα wikileaks έκαναν ξανά μια «τρύπα στο νερό», όπως έγραψε πρόσφατα η Jeynep Tufekci. Μέχρι την εποχή Snowden και Wikileaks ήταν εύκολο για τις μυστικές υπηρεσίες να «χακάρουν» μέσω των κεντρικών εξυπηρετών τους (servers), των εταιρειών της Sillicon Valley που είχαν την αποκλειστική διάθεση υπηρεσιών μηνυμάτων (όπως το What’sapp του Facebook και το imessage της Apple). Συνεπώς η Apple, η Google και το Facebook έλαβαν ενισχυμένα μέτρα για την προστασία των εφαρμογών τους από ενδεχόμενη παρακολούθηση, Εκείνη μάλιστα την περίοδο ξεκίνησε και μια συζήτηση στις Ηνωμένες Πολιτείες για το αν θα έπρεπε οι εταιρίες τεχνολογίες να έχουν κάποιες «μυστικές πίσω πόρτες» στις εφαρμογές τους για επείγουσες περιπτώσεις. Σε πρώτη φάση οι εταιρείες είχαν αρνηθεί αυτό το ενδεχόμενο, με το FBI να «απειλεί» ότι θα μπορούσε να πάρει τους καλύτερους της Google ή της Apple.
Το 2015 όμως με την τρομοκρατική επίθεση στο Σαν Μπερναντίνο της Καλιφόρνια τα δεδομένα άλλαξαν δραματικά, ήταν η πρώτη μετά από αρκετό καιρό επίθεση ακραίου Ισλαμιστή σε Αμερικανικό έδαφος. Τότε το FBI ζήτησε από την Apple να μπει στο τηλέφωνο του δράστη Syed Farook καθώς, σύμφωνα με τους πράκτορες, είχε σημαντικές πληροφορίες για την εθνική ασφάλεια της χώρας. Ο CEO της Apple Tim Cook αρνήθηκε και είπε ότι κάτι τέτοιο θα άνοιγε μια και καλή την πίσω πόρτα στις Υπηρεσίες παρακολούθησης. Η ιστορία CIA-Apple δεν ήταν άλλωστε καινούργια, ήδη από το 2012 η CIA δούλευε πάνω σε προγράμματα που θα έσπαγαν τα λογισμικά της Apple. Ένα από αυτά ονομαζόταν Strawhorse, ή αλλιώς «Πώς θα επιτεθούμε στο λογισμικό των MAC και ios.»
Τι είναι τα έγγραφα του Wikileaks;
Η ιστορία του whistleblowing λοιπόν συνεχίζεται με ένα διαρκές μπρά ντε φέρ των εταιρειών τεχνολογίας, μυστικών υπηρεσιών .Τα πρόσφατα έγγραφα που υπέκλεψε το wikileaks δεν είναι κείμενα γραμμένα από πολιτικούς ή τεχνοκράτες αλλά πάνω από 8,000 σελίδες τεχνικών κειμένων: εγχειρίδια χρήσης από τεχνικούς που έχουν εγκαταστήσει σε πολλές περιπτώσεις το λογισμικό που χάκαρε τηλέφωνα, υπολογιστές και έξυπνες τηλεοράσεις. Τα έγγραφα περιγράφουν μια εσωτερική ομάδα εντός της CIA με την ονομασία «UMBRAGE” η οποία υπέκλεπτε τεχνογνωσία από χάκερ άλλων χωρών την οποία (υποκλοπή) μπορεί ύστερα να απέδιδε σε Ρώσους χάκερ. Μια άλλη ομάδα του FBI με την ονομασία «Remote Operations Unit” δούλευε πάνω σε ανάλογα project, ανάμεσα στα οποία ήταν και εκείνο της υποκλοπής των «SMART TV» (πάνω στο οποίο εργάζονταν και δυο ομάδες της CIA και της Βρετανικής MI5 με την ονομασία BISS): το λογισμικό «Weeping Angel” θα ενεργοποιούσε την διαδικασία παρακολούθησης των Smart TV της Samsung. Ένα άλλο έγγραφο αποκάλυπτε πώς τα ίχνη της παρακολούθηση των προϊόντων της Apple χάνονταν μετά την αναβάθμιση του λογισμικού σε ios8 σύμφωνα με την δήλωση ενός Γερμανού ειδικού που ανέπτυξε αυτό το λογισμικό. Ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση του προγράμματος «RawDisk”, που σύμφωνα με τους ειδικούς έχει τη δυνατότητα να κλέβει όλα τα δεδομένα από τους σκληρούς δίσκους και χρησιμοποιήθηκε εναντίον τραπεζών και εταιρειών της Ν. Κορέας από την Β. Κορέα στην επίθεση στην Sony το 2014 (νύχτα της «Σκοτεινής Σεούλ») και εναντίον της Σαουδαραβικής εταιρείας πετρελαίου Aramco το 2012. Τα σημαντικότερα από τα υπόλοιπα έγγραφα αφορούν τα δεδομένα που αφήνουν σε έναν υπολογιστή «το ψάξιμο» σε έναν internet explorer ή Google chrome, γνωστά ως cache.
Παρόλα αυτά ούτε τα έγγραφα των Wikileaks ούτε τίποτε άλλο αποδεικνύουν ότι η CIA έχει κάνει χρήση αυτών των «τεχνικών» για να παρακολουθήσει Αμερικανούς πολίτες. Επομένως από μια ρεαλιστική σκοπιά η CIA κάνει απλώς αυτό που κάνουν και όλες οι μυστικές υπηρεσίες του κόσμου: κατασκοπεύουν! «Ας είμαστε λοιπόν ρεαλιστές» όπως έγραψε o David Ignatius στην Washington Post, «το πραγματικό πρόβλημα με τα Wikileaks είναι ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να κρατήσει τα μυστικά της». Το μόνο επιλήψιμο εν προκειμένω είναι ότι η CIA δεν τήρησε την Vulnerabilities Equities Process της κυβέρνησης Obama με τις μεγάλες εταιρείες της Silicon Valley.
Οι συνέπειες της διαρροής
Η επιχείρηση των κλεμμένων email από την Επιτροπή των Δημοκρατικών το 2016 επιβεβαιώνει,για πολλούς, τον σκοτεινό ρόλο των Wikileaks στην Αμερικανική πολιτική σκηνή. Μάλιστα έγινε μεγάλη συζήτηση τόσο για την ιστορία των κλεμμένων email από την Επιτροπή όσο και για τα email που αντάλλασσε η Hillary Clinton με τον Πρόεδρο της καμπάνιας της John Podesta τα οποία αποκάλυπταν τις σχέσεις του ιδρύματος της με κυβερνήσεις κρατών του Κόλπου και εταιρείες όπλων. Άνθρωποι της Clinton κατηγόρησαν τα wikileaks ότι σε μεγάλο βαθμό βοήθησαν τον Trump να κερδίσει τις εκλογές. Μάλιστα μια πρόσφατη θεωρία προέκυψε (μεταξύ άλλων και από το γνωστό Breibart) όταν ο Donald Trump κατηγόρησε τις μυστικές υπηρεσίες ότι τον παρακολουθούσαν επί προεδρίας Obama. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή η CIA χρησιμοποίησε το λογισμικό που περιγράφουν τα Wikileaks για να αποδώσουν την διαρροή στην Ρωσία και την ενεργό τους ρόλο στις Αμερικανικές εκλογές του 2016. Όμως η θεωρία αυτή σύμφωνα με τεχνικούς αναλυτές των εγγράφων πάσχει.
Παρότι η διαρροή δεν έχει αποδειχθεί ότι αφορούσε πραγματικές περιπτώσεις παρακολούθησης πολιτών, θα έχει πραγματικές συνέπειες. Πρώτον: είναι μια ακόμα επικοινωνιακή νίκη για την Ρωσία, ανεξάρτητα αν συμμετείχε ενεργά ή όχι στην επιχείρηση. Θα πρέπει βέβαια να αποκαλυφθούν περισσότερα στοιχεία για την διαρροή για να φανεί αν όντως υπήρχε Ρωσικός δάκτυλος στην επιχείρηση ή και αν ήταν εξ ολοκλήρου μια Ρωσική επιχείρηση. Ο John Schindler, πρώην υπάλληλος της NSA, υποστηρίζει ότι τα Wikileaks είναι μια εξωτερική μονάδα επιχειρήσεων της Ρωσικής κατασκοπείας. Το σίγουρο είναι πάντως ότι από τότε που τα Wikileaks χαρακτήριζαν την Ρωσία σαν Κράτος Μαφία έχει περάσει αρκετό διάστημα και η σχέση wikileaks-Ρωσίας έχει γίνει πιο στενή. Το δεδομένο είναι ότι ο ιδρυτής των Wikileaks Julian Assange είχε τηλεοπτική εκπομπή στο κρατικό κανάλι Russia Today και ότι «όλως τυχαίως» οι διαρροές των wikileaks φαίνεται να ευνοούν ιδιαίτερα την Ρωσία, ιδιαίτερα από την περίοδο που ο Assange βρέθηκε στην πρεσβεία του Εκουαδόρ. Σίγουρα όμως και ανεξάρτητα αν η Ρωσία είναι ενεργά αναμεμειγμένη στην συγκεκριμένη διαρροή, ο Vladimir Putin φαίνεται να πετυχαίνει μια ακόμα επικοινωνιακή νίκη μετά την αποπομπή του Στρατηγού Michael Flynn για τις σχέσεις του με την Ρωσία και κυρίως έχει την δυνατότητα να συνεχίζει άοκνα την επέμβαση του στην Συρία και την Ουκρανία.
Σε δεύτερο επίπεδο δίνει ελεύθερες πληροφορίες σε «ανεξάρτητους» χάκερ και στους χάκερ των τρομοκρατών, καθώς είναι γνωστό ότι το Ισλαμικό Κράτος χρησιμοποιεί για την επικοινωνία του τις εφαρμογές των κινητών τηλεφώνων.
Και τρίτον, δημιουργούν κλίμα καχυποψίας αφενός ανάμεσα στις Αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών και τους συμμάχους τους, ιδιαίτερα τώρα που η εκλογή του Trump έχει δυσκολέψει τα πράγματα και αφετέρου ανάμεσα στις μυστικές υπηρεσίες και τον Trump. Πρακτικά η σχέση Μεγάλης Βρετανίας-Ηνωμένων Πολιτειών δεν πρόκειται να επηρεαστεί σε επίπεδο αντικατασκοπείας, κάθε άλλο, αλλά χώρες της Μέσης Ανατολής που συνεργάζονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι ιδιαίτερα καχύποπτες στο να μοιραστούν εθνικά μυστικά με τον κίνδυνο να διαρρεύσουν. Οι διαρροές όμως μπορεί να είχαν και έναν άλλο σκοπό: να δημιουργήσουν κακό κλίμα στις σχέσεις Αμερικής-Γερμανίας, ιδιαίτερα στην εποχή Trump. Τα έγγραφα δείχνουν ότι η CIA δεν έχει σε καμιά εκτίμηση τους Γερμανούς συναδέλφους τους και τους Γερμανούς πολιτικούς. Ως Πρόεδρος πια ο Trump πάντως, που σχολιάζει εύκολα οτιδήποτε τον ενοχλεί, δεν ασχολήθηκε καθόλου με τα Wikileaks παρότι παλαιότερα έλεγε ότι: «αγαπώ τα Wikileaks». Ούτε καν μετά την τελευταία διαρροή του Μαρτίου του 2017, και δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν θα συνεχίσει την κυβερνητική νομοθεσία Vulnerabilities Equities Process που σκοπό έχει να μελετά αν οι πολίτες προστατεύονται από την παρακολούθηση των μυστικών υπηρεσιών. Επίσης οι σχέσεις του Trump με την λεγόμενη «Ιntelligence Community» (ΙC), δηλαδή την κοινότητα των Μυστικών Υπηρεσιών, είναι τουλάχιστον τεταμένες. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε την αντιμετώπιση του.
Και η δημοσιογραφία;
Στις παλαιότερες διαρροές των wikileaks υπήρχε μια απλή εισαγωγή χωρίς πολλές περιστροφές, αφήνοντας τον πολίτη να διαβάσει και να αποφασίσει για την ουσία. Στην πρόσφατη διαρροή των εγγράφων της CIA, το δελτίου τύπου ήταν γραμμένο σε δημοσιογραφικό στυλ, γεγονός που δείχνει ότι τα wikileaks παίρνουν ξεκάθαρη στάση απέναντι στους παραδοσιακούς οργανισμούς μέσων ενημέρωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από την άλλη μεριά, οι New York Times για παράδειγμα είχαν λάβει θέση για την Ρωσική προπαγάνδα και τα Wikileaks πριν αλλά και κατά την διάρκεια των Αμερικανικών εκλογών του 2016. Το ίδιο ισχύει και για την Washington Post. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο και ότι ο μέχρι πρότινος «σύμμαχος» των Wikileaks Edward Snowden διαχώρισε ανοικτά την στάση του τον Αύγουστο του 2016 κριτικάροντας την πρακτική της ομάδας για να εισπράξει τον χλευασμό των wikileaks μέσω Twitter. Eνώ είναι επίσης σημαντικό ότι το αρχείο Snowden έχει ο δημοσιογράφος Glen Greenwald του ανεξάρτητου ακτιβιστικού Intercept ο οποίος κατηγορεί τα παραδοσιακά μέσα για τις σχέσεις τους με το πολιτικό κατεστημένο.
