Το Pew Research Center επαναδιατύπωσε τις βασικές αρχές της δημοσιογραφίας μετά από μία έρευνα ανάμεσα σε δημοσιογράφους και πολίτες.

Τα πρώτα τρία χρόνια της έρευνας αφορούσαν συνεντεύξεις με δημοσιογράφους και άλλους ανθρώπους σχετικά με τον προσδιορισμό του επαγγέλματος του δημοσιογράφου. Αυτό που προέκυψε μέσα από τις συζητήσεις αυτές είναι οι ακόλουθες εννιά βασικές αρχές της δημοσιογραφίας.

• Πρώτη αρχή της δημοσιογραφίας είναι η αλήθεια

Η δημοκρατία προϋποθέτει την αξιόπιστη και ακριβή πληροφόρηση των πολιτών μέσα σε ένα ουσιαστικό πλαίσιο. Η δημοσιογραφία δεν προσεγγίζει την αλήθεια μέσα από μια απόλυτη και φιλοσοφική σκοπιά, αυτό που οφείλει να κάνει είναι να επιχειρεί την πρακτική προσέγγιση της αλήθειας. Η «δημοσιογραφική αλήθεια» λοιπόν είναι μια διαδικασία που ξεκινά με την αρχή της συγκέντρωσης και εξακρίβωσης  πληροφοριών. Έπειτα ο δημοσιογράφος προσπαθεί να θέσει έναν επαρκή και αξιόπιστο όγκο πληροφοριών που έχει συλλέξει προς περαιτέρω έρευνα. Θα πρέπει να δουλεύει με διαφάνεια όσον αφορά στις μεθόδους και τις πηγές του, έτσι ώστε το κοινό να κάνει τη δική του εκτίμηση των πληροφοριών. Ακόμα και σε έναν κόσμο όπου ακούγονται χιλιάδες φωνές, η εγκυρότητα είναι η βάση και όλα τα υπόλοιπα είναι κατασκευάσματα, ερμηνείες, σχόλια, κριτικές, αναλύσεις και αντιπαραθέσεις. Στο πέρασμα του χρόνου, η αλήθεια επικρατεί. Όσο μεγαλύτερη είναι η ροή των πληροφοριών, τόσο μεγαλύτερη- και ποτέ μικρότερη- είναι και η ανάγκη των πολιτών για αναζήτηση διασταυρωμένων πηγών που θα επαληθεύουν και θα πλαισιώνουν μια πληροφορία.

• Το κύριο μέλημά της είναι ο πολίτης

Όταν οι διάφοροι ειδησεογραφικοί οργανισμοί είναι υποκινούμενοι από κόμματα, διαφημιστές και μετόχους, οι δημοσιογράφοι τους οφείλουν πάνω απ’ όλα να παραμένουν αφοσιωμένοι στους πολίτες και το κοινό συμφέρον, εάν θέλουν να παρέχουν πληροφόρηση χωρίς φόβο και ρουσφέτια. Η δέσμευση απέναντι στον πολίτη εγγυάται την αξιοπιστία ενός ειδησεογραφικού οργανισμού και αποτελεί μια σιωπηρή συμφωνία με το κοινό, που δεν υποκινείται από φιλικές ή διαφημιστικές σχέσεις. Η δέσμευση προς τον πολίτη προϋποθέτει επίσης την εκπροσώπηση όλων των κοινωνικών τάξεων. Όταν αγνοείς μια κατηγορία πολιτών είναι σα να της στερείς το δικαίωμα ψήφου. Η σύγχρονη θεωρία στον κλάδο της ενημέρωσης θέλει την αξιοπιστία να χτίζει ένα ευρύ και πιστό κοινό και την οικονομική επιτυχία να έπεται. Από αυτήν την άποψη, οι εργαζόμενοι στον κλάδο της ενημέρωσης πρέπει να καλλιεργούν -και όχι να εκμεταλλεύονται- την αφοσίωσή τους προς στο κοινό πέρα από κάθε άλλο συμφέρον.

• Η ουσία της δημοσιογραφίας βρίσκεται στην αρχή της εξακρίβωσης των πληροφοριών

Το επάγγελμα του δημοσιογράφου βασίζεται στην αρχή της εξακρίβωσης της πληροφορίας. Η εξέλιξη του στοιχείου της αντικειμενικότητας δε συνεπάγεται και τη μεροληψία του δημοσιογράφου. Σημαίνει τη συνειδητή εξακρίβωση πληροφοριών –μια διαφανή προσέγγιση της αλήθειας- τόσο ώστε οι προσωπικές και κοινωνικές προκαταλήψεις να μην επισκιάζουν την αξιοπιστία της δουλειάς. Η μέθοδος προσέγγισης των γεγονότων είναι αντικειμενική, όχι ο δημοσιογράφος. Η αναζήτηση πολλαπλών μαρτυριών, η αποκάλυψη όλο και περισσότερων πηγών ή και η συγκέντρωση διαφορετικών απόψεων, είναι όλα ενδεικτικά αυτών των κριτηρίων. Η εξακρίβωση της πληροφορίας είναι αυτή που διαφοροποιεί τη δημοσιογραφία από άλλες μορφές επικοινωνίας, όπως είναι η προπαγάνδα, οι πλασματικές ειδήσεις και η ψυχαγωγία. Ωστόσο η ανάγκη εφαρμογής μιας επαγγελματικής μεθόδου προσέγγισης δεν είναι πάντα πλήρως αναγνωρισμένη και εξευγενισμένη. Ενώ για παράδειγμα οι δημοσιογράφοι έχουν αναπτύξει διάφορες μεθόδους εξακρίβωσης στοιχείων, δεν έχουν προσπαθήσει τόσο να αναπτύξουν ένα σύστημα ελέγχου της φερεγγυότητας της δημοσιογραφικής ερμηνείας.

• Ο δημοσιογράφος πρέπει να είναι ανεξάρτητος

Η ανεξαρτησία είναι απαραίτητη προϋπόθεση στη δημοσιογραφία, ο ακρογωνιαίος λίθος της αξιοπιστίας της. Η ανεξαρτησία του πνεύματος και της βούλησης, και όχι η ουδετερότητα, αποτελεί αρχή στην οποία πρέπει ένας δημοσιογράφος να εστιάζει συνεχώς. Παρ’ όλο που συντάκτες και σχολιαστές δεν είναι ουδέτεροι απέναντι στα γεγονότα, η πηγή της αξιοπιστίας τους βρίσκεται στην ακρίβεια, στο πνεύμα δικαιοσύνης και στην ικανότητα ενημέρωσης που τους διέπει, και όχι στην αφοσίωση σε κάποια ομάδα. Ωστόσο, στο όνομα αυτής της ανεξαρτησίας, δεν πρέπει εμείς οι δημοσιογράφοι να παρεκτρεπόμαστε σε αλαζονικά, ελιτίστικα και μηδενιστικά σχόλια.

• Η δημοσιογραφία πρέπει να αποτελεί ανεξάρτητο μοχλό εξουσίας

Η δημοσιογραφία έχει τη σπάνια ικανότητα να λειτουργεί ως επόπτης αυτών που με την εξουσία και τη θέση τους ασκούν τη μεγαλύτερη επιρροή στους πολίτες. Η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας του τύπου αναγνωρίζεται ως προμαχώνας εναντίον του δεσποτισμού. Τα δικαστήρια το επιβεβαίωσαν και οι πολίτες βασίζονται πάνω σε αυτό. Ως δημοσιογράφοι, έχουμε την υποχρέωση να προστατεύσουμε αυτή την ελευθερία της εποπτείας χωρίς να την ευτελίζουμε κάνοντας κατάχρηση αυτής ή έχοντας το κέρδος ως απώτερο σκοπό.

• Η δημοσιογραφία πρέπει να λειτουργεί ως φόρουμ δημόσιας κριτικής και εύρεσης συμβιβαστικών λύσεων

Τα μέσα ενημέρωσης είναι οι κοινοί φορείς δημόσιας συζήτησης και αυτή η ευθύνη είναι η βάση των ειδικών προνομίων μας. Αυτή η δημόσια συζήτηση αποφέρει καρπούς στην κοινωνία όταν βασίζεται στα γεγονότα και όχι σε προκαταλήψεις και ικεσίες. Στόχος πρέπει να είναι η δίκαιη εκπροσώπηση των ποικίλων απόψεων που εκφράζονται μέσα στο κοινωνικό σύνολο και η τοποθέτηση τους σε ένα ορθό πλαίσιο και όχι η προβολή δύο ακραίων τάσεων. Η ακρίβεια και η αξιοπιστία προϋποθέτουν ότι οι δημοσιογράφοι, ως συντονιστές της δημόσιας συζήτησης, δεν αμελούμε τα σημεία επαφής που μπορεί να οδηγήσουν στην επίλυση του εκάστοτε προβλήματος.

• Η δημοσιογραφία πρέπει να κάνει το σημαντικό, ενδιαφέρον και επίκαιρο

Δημοσιογραφία είναι η σκόπιμη εξιστόρηση γεγονότων. Δεν πρέπει να περιορίζεται στη δημιουργία ενός κοινού και την απλή καταγραφή ενός γεγονότος. Για τη δική της επιβίωση, πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα σε αυτό που το κοινό περιμένει και σε αυτό που δεν περιμένει αλλά στην ουσία χρειάζεται. Με λίγα λόγια, πρέπει να πασχίζει να κάνει ενδιαφέρον και επίκαιρο αυτό που είναι στην πραγματικότητα σημαντικό. Η αποτελεσματικότητα ενός δημοσιογραφικού τίτλου έγκειται στο κατά πόσο εμπλέκει το κοινό και παράλληλα το διαφωτίζει. Αυτό σημαίνει πως οι δημοσιογράφοι πρέπει συνεχώς να αφουγκράζονται αυτό που είναι πιο σημαντικό για τους πολίτες. Ενώ η δημοσιογραφία πρέπει να υπερβαίνει τα όρια των κυβερνήσεων και της δημόσιας ασφάλειας, ένας δημοσιογράφος κατακλυσμένος από τετριμμένες και επουσιώδεις πληροφορίες, μπορεί να γεννήσει μόνο μια τετριμμένη κοινωνία.

• Ο δημοσιογράφος πρέπει να κάνει κατανοητή και αναλογική παρουσίαση των θεμάτων

Η παρουσίαση των θεμάτων στις πραγματικές τους διαστάσεις, χωρίς την παράλειψη σημαντικών στοιχείων  αποτελεί επίσης ακρογωνιαίο λίθο στην αξιοπιστία του επαγγέλματος. Η δημοσιογραφία είναι μια μορφή χαρτογράφησης. Δίνει στους πολίτες έναν χάρτη πλοήγησης στην κοινωνία. Η αναζωπύρωση κάποιων ειδήσεων με σκοπό την πρόκληση αναταραχής, η αποφυγή ενασχόλησης με κάποια ζητήματα, η προώθηση στερεοτύπων ή ο αδικαιολόγητος αρνητισμός μπορούν να αλλοιώσουν την αξιοπιστία αυτού του κοινωνικού χάρτη. Αυτός ο χάρτης πρέπει επίσης να προβάλλει θέματα που αφορούν ολόκληρη την κοινωνία και όχι μόνο από τα δημογραφικά ελκυστικά κομμάτια της. Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα σε μια αίθουσα σύνταξης όπου υπάρχουν άνθρωποι με διαφορετικό υπόβαθρο και προοπτικές. Ο χάρτης είναι μόνο μια αναλογία. Η μερικότητα και η πληρότητα είναι υποκειμενικές, η αοριστία τους όμως δε μειώνει και τη σημασία τους.

• Αυτοί που ασκούν δημοσιογραφία πρέπει να μπορούν να ασκούν και την προσωπική τους συνείδηση

Ένας δημοσιογράφος πρέπει να έχει προσωπικές αρχές και προσωπική αίσθηση ευθύνης, τη δική του πυξίδα ηθικής. Καθ’ ένας από εμάς πρέπει, εφ’ όσον το δίκαιο και η αξιοπιστία το απαιτούν, να μπορεί να εκφράσει τις διαφορές του με τους συναδέλφους του, είτε μέσα στην αίθουσα σύνταξης είτε στα γραφεία στελεχών. Οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί ορθώς καλλιεργούν αυτή την ανεξαρτησία ενθαρρύνοντας τους εργαζόμενους να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Έτσι, ενθαρρύνεται η πνευματική ποικιλομορφία, στοιχείο απαραίτητο για την κατανόηση και την ακριβή κάλυψη των γεγονότων μιάς κοινωνίας εξίσου ποικιλόμορφης. Η ποικιλία των απόψεων, και όχι των αριθμών είναι άλλωστε αυτή που μετράει.

Θα βρείτε το αγγλικό κείμενο και την πρωτότυπη έρευνα εδώ.

photo credit: cucchiaio via photopin